Inson salomatligini saqlash va kunlik charchoqdan so‘ng tiklanish uchun oynagan yoki tunlik uyquning ahamiyati katta. Olimlar, kundalik turmush tarzining muhim qismi sifatida, 24 soatning kamida to‘rtdan bir qismi — ya’ni 6 soatini uyquga sarflashni tavsiya qilmoqda. Ammo jonivorlar o‘zlarining uyqu rejimlari bilan foydalanib, har xil jarayonlarga moslashgan. IFLScience nashrining xabar berishicha, ba’zi jonivorlar kunning katta qismini uyquda o‘tkazsa, boshqalari esa kun davomida faol bo‘lishadi.
Koala — uyquga moslashgan jonivor
Jonivorlar orasida eng ko‘p uxlaydigan tur — Avstraliyaning ramzi bo‘lgan koala. Koala kun davomida 18-22 soat uxlashi mumkin. Uning uyqasi bilan bog‘liq asosiy sabab — unga tanovul qiladigan evkalipt barglarining past energiya qiymatida. Evkalipt barglari shakar va kraxmaldan faqat 5 foizini tashkil qiladi, shundan kelib chiqqan holda koala organizmga juda kam energiya oladi. Energiya kamligi ularni uyquga moslashgan holatga olib keladi, bu ularga energiyani tejash va o‘sishni ta’minlash imkonini beradi.
Qiziqarli tomoni shundaki, evkalipt barglari koala uchun zaharli bo‘lsa-da, ularning organizmda bu zaharni hazm qila olishga moslashgan maxsus tizim mavjud. Ammo bu tizimning katta kamchiligi — juda ko‘p energiya talab qilishida. Shuning uchun koala kunning katta qismini uyquda o‘tkazadi va yoqilg‘ini saqlash uchun quvvatni tejashga majbur.
Chumolilar — uyquga ko‘p vaqt sarflamaydigan jonivorlar
Aksincha, chumolilar o‘zining faolligi bilan ajralib turadi. Olimlar orasida eng faol jonivorlardan biri bo‘lgan olov chumoli kun davomida barcha uyqu uchun faqat 4 soat 48 daqiqa sarflaydi. Ammo bunga qaramay, bu chumolilar kun davomida 253 marotaba uxlab olishadi va har bir uyqu davri bir daqiqadan kamroq vaqt davom etadi. Bu ularning yuqori faolligini va doimiy ishlash qobiliyatini ko‘rsatadi.
Jonivorlar orasidagi uyqu rejimlari ularning ekosistemadagi roli va energetik ehtiyojlariga mos keladi. Koalalarning kunning katta qismini uyquda o‘tkazishi ularning zaharli va past energiyali ovqatlanish tarzidan kelib chiqadi. Chumolilar esa, o‘z faolligi bilan ajralib turib, uyqusiz, barcha kun davomida ishlashga intiladi. Bu jonivorlar tomonidan qo‘llanilayotgan yangi uyqu strategiyalari ularning tabiiy muhitda omon qolishini ta’minlaydi.
