Axios nashri tarqatgan ma’lumotga ko‘ra, AQSH hukumati Ukrainadagi urushni to‘xtatish uchun rasmiy “tinchlik rejasi” taklif qilgan. Unga ko‘ra, Qrim rasman Rossiya hududi sifatida tan olinadi, shuningdek, Rossiya tomonidan 2022 yildan keyin egallangan hududlarning aksar qismi ustidan nazorat “de-fakto” ratifikatsiya qilinadi.
AQSH London muzokarasida nima taklif qilmoqda?
Vashingtonning rejasiga ko‘ra, Ukraina quyidagilarni olishi mumkin:
1. Xavfsizlik kafolati — Yevropa davlatlari va, ehtimol, boshqa neytral mamlakatlar ishtirokida maxsus tinchlikparvar kuchlar. (Ammo, mexanizm qanday ishlashini hozircha hujjatda ochiqlanmagan.)
2. Xarkov viloyatidagi Rossiya egallagan kichik hudud qaytariladi.
3. Dnepr daryosiga to‘siqsiz chiqish imkoni beriladi.
4. Qayta qurish va kompensatsiya uchun yordam — lekin moliya manbalari noma’lum.
5. Zaporoje AES Ukraina hududi deb hisoblanadi, ammo uni AQSH nazoratida qo‘lish taklif qilinadi. Elektr energiyasi ham Ukraina, ham Rossiyaga yetkaziladi.
6. Qazilma boyliklar bo‘yicha AQSH-Ukraina hamkorligi yo‘lga qo‘yiladi.
Rossiya nimaga erishadi?
Vashingtonning ssenariysida Moskvaga quyidagi imkoniyatlar beriladi:
1. Qrim rasman Rossiya hududi sifatida “de-yure” tan olinadi.
2. Lugansk, Donetsk, Xerson va Zaporoje viloyatlaridagi ishg‘ol qilingan hududlar “de-fakto” ratifikatsiya qilinadi.
3. Ukraina NATOga a’zo bo‘lmasligiga va’da beriladi, ammo Yevropa Ittifoqiga qo‘shilishi mumkin.
4. 2014 yildan buyon joriy etilgan sanksiyalar bekor qilinadi.
5. AQSH—Rossiya iqtisodiy aloqalari kengaytiriladi, ayniqsa energetika va sanoat sohalarida.
Kiyev bu taklifga qanday munosabatda?
Axiosga ko‘ra, Ukraina rasmiylari taklifni Rossiya manfaatlariga nisbatan juda yoqimli, deb baholashmoqda. Kiyev manbasining aytishicha:
“Rossiya uchun qanday foyda borligi aniq, ammo Ukraina uchun nimalar berilishi noaniq.”
Ushbu ma’lumotlar ortidan London muzokarasida Ukraina bu rejani muhokama qilmasligi kutilmoqda. AQSH rasmiylaridan biri so‘nggi 24 soatda Kiyev 30 kunlik o‘t ochish kelishuviga e’tibor qaratishi haqida signal berganini bildirgan.
Ma’lum bo‘lishicha, AQSH Davlat kotibi Marko Rubio Londonga bormaslikka qaror qilgan, uning o‘rniga delegatsiya muzokaralarni Buyuk Britaniya va Ukrainadagi hamkasblari bilan olib boradi.
Хulosa: adolatli kelishuvmi yoki siyosiy manevr?
Bu “tinchlik rejasi” Rossiyaga aniq yutuqlar, Ukrainaga esa turli noaniq va shartli va’dalar taklif qilmoqda. Qrimni tan olish, NATOdan voz kechish va xavfsizlik kafolatlarining mutlaq aniq emasligi — Ukraina uchun jiddiy xavotir uyg‘otmoqda.
Siz nima deb o‘ylaysiz — Ukraina bu rejani qabul qilishi kerakmi? Yoki bu Kreml uchun geosiyosiy yutuq, Kiyev uchun bosimmi?
