Toshkent viloyatidagi Obi-Rahmat g‘oridan topilgan arxeologik yodgorlik qadimgi odamzodlarning texnologik rivojlanishi haqidagi mavjud qarashlarni tubdan o‘zgartirishi mumkin. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Bu yerda topilgan toshdan yasalgan o‘q uchlari taxminan 80 ming yilga taalluqli bo‘lib, ular Homo sapiensning o‘q otish qurolidan keng miqyosda foydalanishni boshlagan davridan ancha oldingi davrga to‘g‘ri keladi. Ushbu kashfiyot PLoS One ilmiy jurnalida e’lon qilindi.
Mazkur topilma o‘q va kamonning faqat Homo sapiensga xos ixtiro ekanligi haqidagi fikrga shubha tug‘diradi. Arxeologik buyumlar Markaziy Osiyo hududida asosan neandertallar yashagan davr qatlamlaridan topilgan.
Bu esa Homo sapiensning ushbu hududda keng ko‘lamda paydo bo‘lishidan ancha oldin sodir bo‘lgan kashfiyotdir. Aniqlangan asboblarning o‘lchami kichik va uchburchak shakldagi bo‘lib, ular neandertallar tomonidan asosiy ov quroli sifatida ishlatilgan nayza uchlariga mos emas.
Neandertallar asosan katta va og‘ir asboblarni ko‘p funksiyali maqsadlarda qo‘llagan. Obi-Rahmatdan topilgan o‘q uchlari shakli va vazifasi bo‘yicha yuqori paleolit davrida, ya’ni taxminan 40-50 ming yil oldin Homo sapiens tomonidan keng qo‘llangan o‘q uchlariga o‘xshashdir.
Ushbu kichik va o'tkir asboblar kuchli zarba berish uchun emas, balki hayvon terisini teshib o‘qning tayoqchasini chuqur singdirish uchun mo‘ljallangan. Avvalgi eng qadimgi shunga o‘xshash texnologiya Yevropada, xususan Fransiyada 54 ming yil oldingi topilmalar bilan bog‘langan edi.
Shunday qilib, O‘zbekistondan topilgan namunalar Yevropadagi analoqlaridan taxminan 26 ming yil oldinroq bo‘lib, bu mustaqil yoki ancha erta texnologik markazlarning mavjudligini ko‘rsatadi. Topilmalarni aniq kim yaratgani haqida xulosa chiqarish qiyin, chunki o‘q uchlari topilgan qatlamda inson qoldiqlari mavjud emas.
Markaziy Osiyo qadimgi odamlarning turli guruhlari o‘rtasidagi muloqot maydoni bo‘lgan. G‘orning boshqa, yoshroq qatlamidan neandertal va Homo sapiensga xos aralash antropologik belgilarga ega bola qoldiqlari topilgan, ammo ular o‘q uchlari qatlamidan 10 ming yil keyingi davrga taalluqli bo‘lib, qurol yaratilishi bilan bevosita bog‘liq emas.
Shu bilan birga, ushbu kashfiyot o‘rta paleolit davrida Yevroosiyo hududida yashagan odamlarning kognitiv va texnologik qobiliyatlari ilgari o‘ylanganidan ancha murakkab ekanligini isbotlaydi. Ehtimol, qadimgi odamlarning migratsiyasi, madaniy almashuvi va texnologik taraqqiyoti tarixini qayta ko‘rib chiqish zarurati tug‘iladi.
Obi-Rahmat g‘ori ushbu murakkab jarayonlarni tushunishda muhim yodgorlik hisoblanadi. Neandertallar boshqa murakkab texnologiyalarni ham bilgan.
Masalan, ular eman po‘sti qaynash jarayonida kislotasiz muhitda 340 darajadan yuqori haroratda tayyorlangan eman qatronini ishlab chiqarishgan. Bu qatron tosh asboblarni yog‘och tutqichlarga mahkamlashda ishlatilgan va materiallarni qayta ishlashda yuqori bilim darajasini ko‘rsatadi.
