O‘zbekiston dehqon bozorlarida va supermarketlarda yilning birinchi tarvuz hamda qovunlari paydo bo‘lishi bilan gastroenterologiya sohasidagi mutaxassislar aholiga ehtiyotkorlikni oshirishni tavsiya qilmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
An’anaviy ravishda respublikada tarvuz va qovunlarning ommaviy pishishi iyul oyining ikkinchi yarmida va avgustda sodir bo‘ladi. Biroq, may va iyun oylarida savdo rastalarida paydo bo‘lgan erta hosildan foydalanish istagi yuqori bo‘lsa-da, bu holat sog‘liq uchun xavf tug‘dirishi mumkin.
Gastroenterolog Kamola Akramova ta’kidlashicha, mahalliy bo‘yoqchalar tabiiy sharoitlarda belgilangan muddatlardan ancha oldin paydo bo‘lsa, bu holat ogohlikni talab qiladi. Unga ko‘ra, O‘zbekistonning iqlim sharoitida tarvuz va qovunlarning fenologik sikllari yaxshi o‘rganilgan.
Xorazm va Farg‘ona vodiysi kabi hududlarda ochiq maydonda mevalarning ommaviy pishishi keyinroq boshlanadi. Shu sababli, bahor va yoz boshida sotuvga chiqarilgan mahsulotlar odatda import qilingan yoki intensiv agrar texnologiyalar yordamida yetishtirilgan bo‘ladi.
Akramova shuningdek, yil davomida hosil beradigan mamlakatlardan keladigan import mevalari ko‘pincha yirik savdo tarmoqlari orqali sotilishini, bunday tashkilotlar mahsulot xavfsizligini tasdiqlovchi hujjatlar va laboratoriya nazoratidan o‘tishini ta’kidladi. Biroq, eng katta xavotir mahalliy maydonlarda sun’iy ravishda pishishi tezlashtirilgan mahsulotlarga qaratilgan.
Qishloq xo‘jaligi mutaxassisi sifatida Akramova, dehqonlarning tabiiy hosil mavsumidan oldin meva olish uchun ko‘pincha nitratlar kabi azotli o‘g‘itlardan haddan tashqari foydalanishini aytdi. Bu moddalar o‘simliklarning o‘sishini tezlashtiradi, ammo meva ichidagi ularning ortiqcha miqdori sog‘liq uchun zararli bo‘ladi.
Nitratlar mevalarda to‘planib, iste’mol qilinganda oziq-ovqat zaharlanishiga olib kelishi mumkin. Belgilari orasida bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi, diareya va og‘ir holatlarda shifokor aralashuvini talab qiluvchi zaharlanishlar mavjud.
Nitratlar organizmda nitritlarga aylanib, qonda gemoglobin funksiyasini buzadi, yurak-qon tomir tizimi va jigar faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, doimiy ravishda nitratlar iste’mol qilish nitrozaminlar hosil bo‘lish xavfini oshiradi, bu birikmalar esa saraton kasalliklarining rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Shuningdek, mevalarning saqlash va sotilish sharoitlari ham muhimdir. Huquqni muhofaza qiluvchi organlar va sanitariya-epidemiologiya xizmati xodimlari tomonidan o‘tkaziladigan nazorat tadbirlari doirasida noqonuniy savdo holatlari ko‘p uchraydi.
Avtomagistral yaqinidagi ko‘cha savdo nuqtalarida tarvuz va qovunlarning yerda, quyosh ostida yotishi qo‘shimcha xavf omillaridan biridir. Bunday sharoitda mevalar transport vositalarining chiqindi gazlaridan og‘ir metallarni o‘zlashtiradi, shuningdek, sanitariya qoidalarining buzilishi mikroblarning ko‘payishiga sabab bo‘ladi.
Hududiy hokimiyatlar bunday noqonuniy savdoni oldini olish bo‘yicha choralar ko‘rmoqda, ammo uni butunlay yo‘q qilish hozircha imkonsizdir. Mutaxassislar iste’molchilarga tarvuz va qovunni ommaviy hosil mavsumining boshlanishini kutib, mahsulotni faqat rasmiy dehqon bozorlarida yoki supermarketlarda sotib olishni, shuningdek, mahsulot xavfsizligini tasdiqlovchi hujjatlarni talab qilishni maslahat bermoqda.
Tarvuzning vatani Janubiy Afrika cho‘li Kalahari hisoblanadi. U yerda uning yovvoyi ajdodlari hali ham uchraydi.
Ushbu yovvoyi mevalar ta’mi achchiq bo‘lsa-da, mahalliy qabilalar uchun muhim suv manbai hisoblangan.
