Qovun mavsumining eng gavjum davrida, O‘zbekiston bo‘ylab bozorlarda va do‘konlarda bu meva keng tarqalgan. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Sog‘liqni saqlash va ovqatlanish sohasidagi mutaxassislar uning foydalari va mumkin bo‘lgan xavflarini chuqurroq tushunishga chaqirmoqdalar. Qovun yozgi ratsionning ajralmas qismi bo‘lib, nafaqat shirin va tetiklashtiruvchi mahsulot, balki sog‘lik uchun foydali tabiiy mahsulotdir.
Ilmiy tadqiqotlar qovunni funksional oziq-ovqat mahsuloti sifatida ko‘rib chiqmoqda. Xalqaro nashrlarda chop etilgan tadqiqotlarga ko‘ra, qovun tarkibida likopin va sitrullin kabi bioaktiv birikmalar mavjud bo‘lib, ular yallig‘lanishga qarshi va antioksidant xususiyatlarga ega.
Qovunning 93 foizi suvdan iborat bo‘lib, uning kaloriyasi juda past — 100 grammida atigi 27-30 kaloriya mavjud. Shakar tarkibi fruktoza, glyukoza va sakkarozadan iborat bo‘lib, bu mevaga shirin ta’m beradi.
Protein va yog‘ miqdori esa juda kam. Qovunning go‘shti rang-barang bo‘lib, qizil rang likopin, sariq va to‘q sariq ranglar esa beta-karotinga bog‘liq.
Doimiy ravishda ratsionga qovun kiritish yurak-qon tomir kasalliklari, metabolik buzilishlar va ba’zi saraton kasalliklarining oldini olishda yordam beradi. Yurak salomatligi uchun muhim bo‘lgan sitrullin aminokislotasi organizmda arginin moddasiga aylanadi, u esa qon tomirlarini kengaytirib, qon aylanishini yaxshilaydi va qon bosimini pasaytiradi.
Bu xususiyat qovunni gipertenziyaga chalinganlar uchun ayniqsa foydali qiladi. Shuningdek, likopin kuchli tabiiy antioksidant bo‘lib, hujayralarni zararli erkin radikallardan himoya qiladi va saraton kasalliklari xavfini kamaytirishda yordam beradi.
Qovunning tarkibidagi moddalar qand va yog‘ almashinuviga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, qondagi shakar miqdorini nazorat qilishda yordam beradi va yog‘ to‘planishini kamaytiradi. Shu bilan birga, qovunni me’yorida iste’mol qilish metabolik sindromga chalingan odamlarda insulin sezgirligini oshirishi mumkin.
Qovunning faqat go‘shti emas, urug‘i va po‘sti ham foydalidir. Urug‘lar oqsil, to‘yinmagan yog‘ kislotalari va magniy manbai hisoblanadi.
Po‘sti esa tolaga boy va sitrullin miqdori yuqori. Ba’zi hududlarda po‘st quruq holda maydalab, oziq-ovqat qo‘shimchasi sifatida ishlatiladi.
Sog‘liqni saqlash vazirligi mutaxassislari qovunni iste’mol qilishda ehtiyotkorlikni tavsiya qiladi. Qandli diabet, ayniqsa ikkinchi turdagi diabetga chalinganlar qovunni me’yorida va ehtiyotkorlik bilan iste’mol qilishi zarur, chunki u tez hazm bo‘ladigan uglevodlarga ega.
Shuningdek, qovun tolasi va ba’zi uglevod turlari oshqozon-ichak muammolari bo‘lganlarda gaz hosil bo‘lishi va noqulayliklarga sabab bo‘lishi mumkin. Bu mevaning kuchli siydik haydovchi xususiyati buyraklarga ortiqcha yuk tushirishi mumkin, shuning uchun buyrak kasalligi bor odamlarga iste’moldan oldin shifokor bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
Qovun yetishtirishda azotli o‘g‘itlardan ortiqcha foydalanish muammosi ham mavjud. Bunday mevalarning po‘sti g‘arq yashil rangda, go‘shti esa g‘ayrioddiy qizil yoki binafsha rangda bo‘lib, zaharlanish xavfini tug‘diradi.
Hudud hokimlari bozorlarda sifat nazoratini kuchaytirishni topshirdi. Tajribali dehqonlar qovunning pishgan va xavfsizligini aniqlash uchun bir nechta belgilarga e’tibor qaratishni maslahat beradi.
Po‘sti qattiq va porloq bo‘lishi, ustida joylashgan joydagi dog‘ yorqin sariq rangda bo‘lishi, mevani tutuvchi po‘stloq quruq va qattiq bo‘lishi kerak. Urganing quruqligi, mevani taqillatganda tovushining tiniq va chuqur bo‘lishi ham sifat belgisi hisoblanadi.
O‘rta o‘lchamdagi sifatli qovun og‘irligi odatda 5-7 kilogramm atrofida bo‘ladi. Mutaxassislar qovunni iyul o‘rtalaridan oldin sotib olishni tavsiya etmaydi, chun
