«Buyuk asr» serialida Hyurrem Sultan garemning asosiy shaxsi sifatida tasvirlangan. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Ammo Usmoniylar imperiyasining haqiqiy tarixida uning ta’siridan kam bo‘lmagan, ba’zan undan ham kuchli ta’sirga ega bo‘lgan ayollar mavjud bo‘lgan. Ular kalfalardir.
Kalfalar ko‘pincha ko‘zga tashlanmaydigan, ammo garemning murakkab tizimini boshqaradigan shaxslar edi. Ularning vazifalari oddiy xizmatkorlikdan iborat emas, balki moliyaviy masalalarni, tayinlovlarni va siyosiy jarayonlarni nazorat qilishni o‘z ichiga olgan.
Usmoniylar imperiyasidagi kalfalar oddiy katta xizmatkorlar emas edi. Ular muhim ma’muriy lavozimlarni egallagan ayollar bo‘lib, ayniqsa haznedar-usta garemning moliyaviy ishlarini boshqarar edi.
Haznedar-usta mablag‘larni taqsimlash, xizmatkorlarni tayinlash va hatto sultanning onasi Valide Sultan bilan uchrashuvlarni nazorat qilardi. Uning roziligisiz hech kim Valide Sultan bilan uchrasholmas edi, bu esa uni saroydagi eng ta’sirli shaxslardan biriga aylantirgan.
Hyurrem Sultan sultanning sevimli xotini bo‘lsa-da, u ham kalfalarning qarorlari va garem sirlari bilan bog‘liq edi. Kalfalar faqat buyruqlarni bajarish bilan cheklanmasdan, garem ichidagi siyosatni shakllantirardi.
Ularning ta’siri saroy hayotining barcha jabhalariga taqalardi, jumladan resurslarni taqsimlash va xonimlar o‘rtasidagi kelishmovchiliklarni hal qilish. Sultanning kayfiyatiga bog‘liq bo‘lgan favorit ayollardan farqli o‘laroq, kalfalarning mavqeyi ularning tajribasi va saroy ishlarini bilishlariga asoslangan barqaror va mustahkam edi.
Kalfalarning yana bir ustunligi ularning garemda uzoq vaqt xizmat qilishi edi. Hyurrem o‘z ahamiyatiga qaramay, eri Suleyman Qudratliidan oldin vafot etgan.
Kalfalar esa o‘nlab yillar davomida xizmat qilib, saroy intrigalari, vazirlar va sultanlar haqida chuqur bilimga ega bo‘lishgan. Ular har bir xonimning zaif tomonlarini bilib, siyosiy qarorlar tafsilotlarini eslab, ko‘plab kelishmovchiliklarning natijasini oldindan aytib bera olgan.
Bu tajriba ularni garem tizimida bebaho qildi. Kalfalar nafaqat ma’muriy ko‘nikmalarga, balki ta’limga ham ega bo‘lgan.
Ko‘pchiligi kalligrafiya, matematika o‘rganib, ba’zilari xorijiy tillarni, jumladan fransuz tilini bilgan. Bu ularga nafaqat garemni boshqarish, balki kelajakdagi sultan qizlari va shahzodalar tarbiyasiga ta’sir ko‘rsatish imkonini bergan.
Ta’lim orqali ular vorislarning dunyoqarashini shakllantirib, imperiyaning kelajagiga bilvosita ta’sir qilgan. Tarixda kalfalarning davlat ishlariga bevosita aralashgan holatlari ham mavjud.
Masalan, XVII asrda Meleki Xatun ismli kalfa buyuk vazir Melek Ahmad Pashaning iste’fosida muhim rol o‘ynagan. Bu oddiy ma’muriy harakat emas, balki rasmiy xizmatkor sifatida ko‘rilgan ayol tomonidan uyushtirilgan siyosiy inqilob bo‘lgan.
Bunday misollar kalfalarning nafaqat garem, balki butun imperiya taqdiri ustida ta’sir ko‘rsatishga qodir ekanini ko‘rsatadi. Kalfalar sultan bolalarining tarbiyasida ham faol ishtirok etgan.
Ular malika va shahzodalarni davlat boshqaruvi uchun zarur bilim va ko‘nikmalar bilan ta’minlagan. Bu ularni kelajak hukmdorlarini shakllantirishda muhim shaxsga aylantirgan.
Ularning vorislarni tarbiyalashdagi roli Hyurremning o‘g‘illarini taxtga chiqarish uchun kurashidan kam ahamiyatga ega emas edi. Kalfalar katta hurmatga sazovor bo‘lib, ko‘pincha yuqori martabali amaldorlar, masalan paşalar bilan turmush qurishga taklif qilingan.
Biroq ko‘pchiligi bunday takliflarni rad etgan. Sababi oddiy edi: garemda egallagan kuch-u mavqei ular uchun eng ta’sirli erkaklarning xotinligi maqomidan ustun edi.
Garem hayoti ularga mustaqillik va o‘z taqdirini boshqarish imkonini bergan, bu o‘sha davr ayollari uchun noyob edi. Kalfalar nafaqat kuchga, balki barqarorlikka ham katta ahamiyat bergan.
Xonimlarning
