Air India aviakompaniyasining Ahmadoboddan Londonga parvoz qilgan Boeing 787 Dreamliner samolyoti havoga ko‘tarilganidan bir daqiqadan kam vaqt o‘tib halokatga uchradi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Ushbu fojia butun dunyo aviatsiyasida katta shov-shuvga sabab bo‘ldi. Bir oy o‘tib, Hindiston hukumati tergov natijalarining dastlabki xulosalarini e’lon qildi.
15 sahifalik hisobotda samolyotdagi ikkita asosiy dvigatel bir zumda ishdan chiqib, havo orqali tortish kuchini yo‘qotgani qayd etilgan. Natijada samolyot 40 soniya ichida yerga urilgan.
Eng muhim savol – nima sababdan dvigatellar to‘xtadi? Qanday qilib yoqilg‘i uzatish tumblerlari “ish” holatidan “o‘chirilgan” holatiga o‘tib qolgan?
Hisobotda ko‘rsatilishicha, har ikki yoqilg‘i uzatish tumbleri parvoz boshlanganda “cut-off” holatiga o‘tkazilgan. Bu odatda samolyot yerda turganda qo‘llaniladigan amaliyot bo‘lib, havoda bunga yo‘l qo‘yilmaydi.
Ushbu xato tajribali uchuvchilar tomonidan sodir etilishi ehtimoli juda past. Samolyot komandiri Sumit Sabharval 15 ming soatdan ortiq parvoz tajribasiga ega, ikkinchi uchuvchi Klayv Kunder esa 3 ming 400 soat parvoz qilgan malakali pilotlardir.
Shunday ekan, bunday xato tasodifan yuz berish ehtimoli deyarli yo‘q. Uchuvchilar o‘rtasidagi radiosuhbatda “Nega dvigatellarni o‘chirding?” degan savolga ikkinchi uchuvchi “Men bunday qilmadim” deb javob bergan.
Kim so‘ragani va kim javob bergani aniq emas, ammo bu suhbat inson omili bilan bog‘liq bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatadi. Samolyotda qo‘shimcha zaxira tizimlar – havo turbinasi va yordamchi generator faollashtirilgan, lekin ular parvozni davom ettirish uchun yetarli tortish kuchini ta’minlay olmagan.
Birinchi dvigatel qayta ishga tushgan bo‘lsa-da, ikkinchisi ulanishga ulgurmagan, natijada samolyot pastlashni to‘xtata olmadi. Aviatsiya mutaxassislari orasida samolyot shassini yig‘ish paytida qanotning ortqanotchasini (zakrilka) noto‘g‘ri holatga o‘tkazib yuborilgani mumkinligi haqida fikrlar mavjud.
Bu past tezlikda qanotning ko‘tarish qobiliyatini kamaytirib, samolyotning barqarorligini buzadi. Shuningdek, qushlarning dvigatelga urilishi, yoqilg‘ining ifloslanishi yoki dvigatel boshqaruvi tizimining nosozligi kabi boshqa versiyalar ham ko‘rib chiqilmoqda.
Hindistonning rasmiy tergov guruhi Boeing va General Electric kompaniyalarini halokatda to‘g‘ridan to‘g‘ri ayblamaydi. Samolyot va uning texnikasida jiddiy nuqsonlar aniqlanmagan.
Tergov davom etmoqda va batafsil xulosalar uchun yana bir necha oy talab qilinadi. Hozircha halokatda inson omilining katta ahamiyati borligi taxmin qilinmoqda.
Fojia natijasida 260 kishi halok bo‘lgan. Bortda 241 nafar yo‘lovchi va ekipaj a’zolari bo‘lgan, yerda haloklar soni keyin aniqlangan.
Faqat bitta yo‘lovchi omon qolgan va u shok holatida shifoxonaga yotqizilgan. Xulosa qilib aytganda, asosiy savol – ikki yoqilg‘i uzatish tumbleri kim tomonidan va qanday sabab bilan o‘chirildi?
Jamoatchilik, ekspertlar va qurbonlar yaqinlari ushbu savollarga aniq javob kutmoqda. Boeing 787 Dreamliner kabi zamonaviy samolyotlarda bunday halokat qanday yuz bergani hali ham aniq emas.
Bu voqea butun dunyo aviatsiya xavfsizligi tizimi uchun muhim dars bo‘lishi lozim. Xatolar takrorlanmasligi uchun barcha omillar to‘liq va xolisona o‘rganilishi zarur.
