Dunyo yangiliklari

Oq uyning milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Maykl Uolts va mudofaa vaziri Pit Xegset Oval ofisdagi yig‘ilishda gaplashmoqda. Foto: Ludovik Marin/AFP/Getty Images AQSH prezidenti Donald Tramp jamoasidagi katta mojarolardan biri yuz berdi. The Atlantic bosh muharriri Jeffri Goldberg maxfiy Signal guruhiga “bexosdan” qo‘shilib, AQSH hukumatida muhokama qilinayotgan maxfiy ma’lumotlarga guvoh bo‘ldi. Maxfiy guruhga nima uchun jurnalist qo‘shilib qoldi? Signal messenjeridagi maxfiy chat havolasini Goldbergga AQSH prezidentining milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Maykl Uolts yuborgan. Jurnalist buni shaxsiy xabar deb o‘ylab, guruhga qo‘shilgan va o‘sha yerda Yamanga hujum qilish masalasi muhokama qilinayotganini ko‘rgan. Chatda vitse-prezident JD Vens, davlat kotibi Marko Rubio, mudofaa vaziri Pit Xegset va boshqa yuqori martabali amaldorlar ishtirok etgan. Chatda qanday muhokamalar bo‘lgan? Jurnalistning ta’kidlashicha, chatda Yamanga zarba berish rejalari, hujum uchun belgilangan nishonlar koordinatalari va AQSHning iqtisodiy manfaatlari muhokama qilingan. Vitse-prezident JD Vens Oq uyning bu qaroriga shubha bilan qaragan va “Yevropani yana qutqarishdan nafratlanishini” aytgan. SM profili (taxminlarga ko‘ra, Stiven Miller) esa Tramp bu hujum uchun “yashil chiroq” yoqqanini, ammo buning evaziga iqtisodiy foyda olish kerakligini ta’kidlagan. Mudofaa vaziri Pit Xegset hujumning aniq detallarini ochiqlagan va oradan ko‘p o‘tmay, husiylar pozitsiyalari haqiqatdan ham nishonga olina boshlagan. Jurnalist boshida buni prank deb o‘ylagan, biroq hujumlar amalga oshirilganidan so‘ng guruh ishtirokchilari bir-birini tabriklagan. Goldbergning guruhni tark etishi va rasmiy munosabatlar Goldberg bu holatdan keyin guruhni o‘z ixtiyori bilan tark etib, Oq uy va Pentagonga rasmiy so‘rov yuborgan. Milliy xavfsizlik kengashi guruh haqiqatan ham mavjudligini tasdiqladi. Pentagon rahbari Pit Xegset esa hech qanday harbiy ma’lumot oshkor qilinmaganini aytdi va jurnalistni “yolg‘onchi” deb atadi. Donald Tramp bu haqda hech narsa bilmasligini aytgan va The Atlantic jurnali tez orada yopilishini ta’kidlagan. Maslahatchi Maykl Uolts iste’foga chiqariladimi? Politico nashriga ko‘ra, bu voqea sabab Maykl Uolts ishdan bo‘shatilishi mumkin. Tramp jamoasidagi kamida ikki amaldor uning iste’foga chiqishi kerak deb hisoblamoqda. Oq uydagi bu mojaro AQSH hukumatining xavfsizlik standartlariga qanday ta’sir qilishi va qanday choralar ko‘rilishi hozircha noma’lum. Ammo bu voqea Vashingtonda katta shov-shuvlarga sabab bo‘ldi.

Aleksandr Lukashenko 25 mart kuni rasman Belarus prezidentli lavozimiga kirishdi. Inauguratsiya marosimida u qasamyod keltirdi va Markaziy saylov komissiyasi (MSK) raisi Igor Karpenkodan prezident guvohnomasini qabul qilib oldi. «Marosimni Markaziy saylov komissiyasi raisi Igor Karpenko ochib berib, Belarus xalqining xohishiga ko‘ra, erkin va demokratik saylovlar natijasida Aleksandr Lukashenko mamlakat prezidenti sifatida saylanganini e’lon qildi», — deyiladi Belta agentligi xabarida. Ta’kidlanishicha, Lukashenko qo‘lini Konstitutsiyaga qo‘yib, Belarus tilida qasamyod keltirgan. Shundan keyin davlat madhiyasi yangragan. Prezident qasamyod qabul qilgani to‘g‘risidagi aktni imzolagan va MSK raisidan prezident guvohnomasini olgan. Bu Lukashenkoning prezident lavozimidagi yettinchi muddati. Oldinroq MSK yanvar oyidagi prezidentlik saylovlari natijasini tasdiqlagan edi. Unda Lukashenko o‘zi uchun rekord darajada saylovchilar ovozini to‘plagan — 86,82 foiz. 2020 yilgi saylovlarda Aleksandr Lukashenko 80,1 foiz, 2015 yilda — 83,47 foiz, 2010 yilda — 79,65 foiz, 2006 yilda — 83 foiz, 2001 yilda — 75,65 foiz, 1994 yilda — 80,34 foiz ovoz to‘plagandi.

Qozog‘istonning Olmaota shahrida yashovchi Kenjebek Ismoilov sunʼiy intellekt yordamida sudda g‘alaba qozondi. U advokat yollash o‘rniga ChatGPT neyron tarmog‘idan foydalanib, jarimaga qarshi kurash olib bordi va yakunda ishni yutib chiqdi. Masalaning mohiyati Hodisa 2023 yil dekabr oyida sodir bo‘lgan. Kenjebek Ismoilov yo‘l harakati qoidalarini buzgani uchun 5,8 ming tenge (taxminan 149 ming so‘m) miqdorida jarimaga tortilgan. U chorrahada oldida turgan yuk mashinasini aylanib o‘tish maqsadida jamoat transporti yo‘lagidan foydalangani uchun jarima olgan. Biroq Ismoilov bu qarorni adolatsiz deb hisoblab, avval ichki ishlar bo‘limiga murojaat qilgan. U yerda uning shikoyati rad etilgandan so‘ng, u ishni sudga olib chiqishga qaror qildi. Sunʼiy intellekt – yangi advokat? ChatGPT fuqaroga sudga murojaat qilish uchun zarur bo‘lgan arizani tayyorlashda yordam berdi. Sud jarayonida esa neyron tarmoq real vaqt rejimida unga sudyaning savollariga javob tayyorlashda yordamlashdi. Sud 10 daqiqada qaror chiqarib, Ismoilovga qo‘yilgan jarimani bekor qildi. Bu Qozog‘istonda sunʼiy intellekt yordamida yutib chiqilgan ilk sud ishlaridan biri bo‘lishi mumkin. "Bu fuqarolik burchi edi" Kenjebek Ismoilov sudga shikoyat arizasi berishdan maqsadi pul emasligini taʼkidladi: "Bu men uchun prinsipial masala edi. Xodimlar keyingi safar o‘z ishiga jiddiy yondashishlarini istardim. Sud jarayonida ular o‘zini qo‘pol va noprofessional tutdi. Shuning uchun bu ishni oxirigacha yetkazdim. Bu mening fuqarolik burchim edi." Endilikda Ismoilov politsiya departamentiga murojaat qilib, maʼnaviy zarar uchun tovon undirishni rejalashtirmoqda. Huquqshunoslar va jamoatchilik munosabati Bu voqea huquqshunoslar va internet foydalanuvchilari orasida qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi. Baʼzi mutaxassislar sunʼiy intellekt kelajakda yuridik sohada katta o‘zgarishlarga sabab bo‘lishi mumkinligini taʼkidlasa, boshqalar bunday tizimlarga haddan tashqari suyanib bo‘lmasligini aytishmoqda. Shunday bo‘lsa-da, bu voqea sunʼiy intellektdan foydalanish imkoniyatlarini yana-da kengaytirayotganini va u hatto sud jarayonlarida ham samarali yordamchi bo‘la olishini ko‘rsatib berdi.

Amerika Qo‘shma Shtatlarida ijtimoiy ta’minot tizimi bo‘yicha yirik tekshiruv o‘tkazilib, davlatdan nafaqa olayotgan 7 milliondan ortiq fuqaroning hujjatlar bo‘yicha tirik, aslida esa vafot etgani aniqlandi. Bu haqda Ilon Mask boshchiligidagi Hukumat samaradorligi departamenti (DOGE) ma’lum qildi. G‘ayritabiiy yoshdagi «nafaqaxo‘rlar» DOGE tomonidan o‘tkazilgan tekshiruv natijalariga ko‘ra, AQSH Ijtimoiy ta’minot boshqarmasi hujjatlarini yangilash jarayonida bir nechta hayratlanarli holatlar aniqlangan. Xususan, nafaqa olayotgan fuqarolar orasida: ? 1,7 million kishi – 120-129 yoshda. ? 2,4 million kishi – 130-139 yoshda. ? 2,4 million kishi – 140-149 yoshda. ? 400 mingdan ortiq kishi – 150 yoshdan yuqori. Raqamlar juda g‘ayritabiiy ko‘rinishga ega, chunki dunyodagi eng keksalar qatoridagi insonlar ham hozirda 120 yoshga yetmagan. Firibgarlikmi yoki tizimdagi xatolik? DOGE tomonidan tayyorlangan hisobotda ma’lumotlar bazasini tozalash ishlari 3 hafta davom etgani qayd etilgan. Ushbu jarayonda 7 million nafar odam rasman vafot etgan deb belgilanib, ularning ijtimoiy sug‘urta raqamlari bekor qilindi. Ammo hali ham 5 milliondan ziyod shubhali holatlar tekshirilmoqda. Bu holat Amerika ijtimoiy ta’minot tizimida katta firibgarliklar borligini ko‘rsatishi mumkin. Agar chinakamiga vafot etgan shaxslar nomiga nafaqa ajratib kelingan bo‘lsa, demak, kimdir bu mablag‘larni o‘zlashtirgan bo‘lishi mumkin. Ilon Maskning munosabati Ilon Mask bu vaziyatga keskin munosabat bildirib, AQSH ijtimoiy ta’minot tizimini «tarixdagi eng katta firibgarlik» deb atadi. U o‘z sahifasida mamlakatda 100 yoshdan oshgan 4 milliondan ortiq fuqaro borligi haqida infografika ham e’lon qildi. «Hatto kinofilmlarda ham bunday uzoq umr ko‘rgan odamlar kam uchraydi. Balki haqiqatdan ham biz bilmaydigan yashirin «vampirlar» bordir?» – deb hazilomuz izoh qoldirdi Ilon Mask. AQSH ijtimoiy ta’minot tizimidagi bu kabi muammolar nafaqat moliyaviy yo‘qotishlarga, balki davlatning ishonchliligini pasayishiga ham olib kelishi mumkin. Hozirda hukumat bu vaziyatni chuqurroq o‘rganib, kelgusida bunday holatlar takrorlanmasligi uchun yangi nazorat mexanizmlarini joriy etishni rejalashtirmoqda. Tekshiruv natijalari e’lon qilingach, jamoatchilik ushbu masalaga jiddiy e’tibor qaratishi shubhasiz. Hozircha esa, Amerika tarixidagi eng katta firibgarlikdan biri oshkor bo‘lgani aniq.

Yaponiyalik Ivao Hakamada, nohaq ravishda o‘limga hukm qilinib, 47 yil umrini qamoqda o‘tkazgan fuqaro, nihoyat davlat tomonidan tovon puli oladi. Kyodo agentligining xabar berishicha, unga 217 million iyena (1,44 million dollar) miqdorida tovon to‘lashga qaror qilindi. Yaponiya tarixidagi eng uzoq noo‘rin qamoq jazosi Hakamada 1968 yilda o‘z xo‘jayini, uning xotini va ikki bolasini o‘ldirganlikda ayblanib, o‘lim jazosiga hukm qilingan. Qotillik 1964 yilda sodir etilgan bo‘lib, u paytda Hakamada bor-yo‘g‘i 28 yoshda edi. 47 yil davomida u o‘limni kutib qamoqda qoldi. Ushbu muddat dunyo tarixida nohaq o‘lim hukmini kutib o‘tirgan eng uzoq qamoq jazosi sifatida qayd etilgan. Sud qarori va oqlanish Hakamada ishi ko‘p yillar davomida shubhalarga sabab bo‘lib kelgan. 2014 yilda Yaponiya sudi ishni qayta ko‘rib chiqishga qaror qildi va 2023 yilda uni oqladi. Tergov jarayonida dalillar soxtalashtirilgani, Hakamadadan e’tirofnomani qiynoqlar orqali olingani ma’lum bo‘ldi. 89 yoshli Hakamada ozodlikka chiqqanida juda zaiflashgan edi. Uning sog‘lig‘i qamoqda o‘tgan yillar davomida jiddiy ziyon ko‘rgan. Moliyaviy tovon va adolatning kechikishi Hakamadaga tovon puli ajratilishi adolat tiklanganini anglatsa-da, uning yo‘qotilgan umri va azoblarini to‘liq qoplashi mumkin emas. 47 yil qamoqda o‘tkazilgan vaqt, oiladan ayrilik, tushkunlik va psixologik zararni hech qanday tovon bilan qoplab bo‘lmaydi. Yaponiya sud tizimida bunday nohaqlik sodir bo‘lishi inson huquqlarini himoya qilish zaruratini yana bir bor ko‘rsatadi. Hakamada ishi nafaqat Yaponiyada, balki butun dunyoda sud adolati haqidagi muhokamalarni qayta qozg‘atdi. Ivao Hakamada ishi sud tizimidagi xatolar qanday og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkinligini namoyon etdi. Unga to‘langan tovon adolatni tiklash yo‘lidagi muhim qadam, biroq u o‘tgan yillarni qaytarib bera olmaydi. Bu voqea sud va tergov jarayonlarida yuqori aniqlik va xolislikni ta’minlash qanchalik muhim ekanini ko‘rsatadi.

Tojikiston va Qirg‘izistonda Ramazon hayiti joriy yilning 30-mart kuni nishonlanadi, deb xabar berdi Uz24.uz. Tojikiston Ulamolar kengashi 27-mart kuni yig‘ilish o‘tkazib, Ramazon hayitini 30-mart sanasida o‘tkazish to‘g‘risida qaror chiqargan. Qirg‘iziston Musulmonlar idorasi ham shu yil ro‘za 29 kun davom etishini bildirgan va Hayit bayrami 30-martga to‘g‘ri kelishini tasdiqlagan.

22-mart kuni United Airlines aviakompaniyasining Los-Anjelesdan Shanxayga uchayotgan reysi havoda burilib, ortga qaytdi. Bunga sabab — uchuvchilardan biri pasportini uyda unutib qoldirgani bo‘ldi, deb xabar beradi Nova24.uz CNN manbasiga tayanib. Ma’lumotlarga ko‘ra, samolyot bortida 257 nafar yo‘lovchi va 13 nafar ekipaj a’zosi bo‘lgan. Parvozdan ikki soat o‘tib, samolyot San-Fransiskoga qaytgan. “Pilotda pasport yo‘q edi. Biz yangi ekipaj tashkil qildik va mijozlarimizni o‘sha kunning o‘zida manzillariga yetkazdik. Yo‘lovchilarga ovqatlanish uchun vaucherlar va kompensatsiya berildi,” — deya bayonot berdi aviakompaniya. To‘rt soatdan so‘ng San-Fransiskodan yangi ekipaj parvozni davom ettirib, Shanxayga taxminan olti soat kechikib yetib bordi.

G‘arbiy Qozog‘iston viloyatining Jonibek tumanida yana bir noma’lum dron qoldiqlari topildi, deb xabar bermoqda Uz24.uz. Bu so‘nggi vaqtlarda ushbu hududda aniqlangan uchinchi shunday holatdir. Hozircha dronning qaysi davlatga tegishli ekani noma’lum bo‘lib qolmoqda. Tergov va tekshiruv ishlari davom etmoqda. Ma’lumot uchun, Jonibek tumani Rossiyaning Saratov va Volgograd viloyatlari bilan chegaradosh hudud sanaladi. Bu esa mintaqadagi xavfsizlik choralari dolzarbligini oshirmoqda.

The Moscow Times manbasining xabar berishicha, Saudiya Arabistonida AQSh va Rossiya o‘rtasida o‘tkazilgan muzokaralarda Rossiya delegatsiyasi Ukrainadagi to‘rtta hudud — Donetsk, Lugansk, Zaporijya va Xerson viloyatlarini to‘liq o‘z nazoratiga o‘tkazishni talab qilgan, deb xabar berdi Tengrinews.kz. Rossiya ushbu hududlarni to‘liq egallamagan bo‘lsa-da, Kreml konstitutsiyasiga ko‘ra ularni ma’muriy chegaralarda olishga intilmoqda. Kremlga yaqin manbalar Putinning bu hududlarni yo‘qotishni siyosiy jihatdan o‘ziga ruxsat bera olmasligini ta’kidlashgan. Manbalarga ko‘ra, Rossiya Vashingtondan Kiyevga bosim o‘tkazib, u yerda joylashgan qo‘shinlarni olib chiqishni talab qilishini kutmoqda. Aks holda, muzokaralar davom ettiriladi va harbiy yo‘l bilan hududlarni bosib olish rejasi ishga tushiriladi. Alternativa sifatida Rossiya boshqa bir ukrain viloyatini, masalan, Dnepropetrovsk yoki Sumyni egallab, uni Xerson va Zaporijya bilan almashishni taklif qilishi mumkin. 2024-yil fevral holatiga ko‘ra, Rossiya quyidagi darajada hududlarni nazorat qilmoqda: Lugansk — 98,6%, Donetsk — 62,6%, Zaporijya — 71,9%, Xerson — 69,3%. Ammo Zaporijya va Xerson shahar markazlari Rossiya qo‘lida emas. Isroillik harbiy tahlilchi David Sharpning ta’kidlashicha, bu hududlarni harbiy yo‘l bilan egallash Rossiya uchun nihoyatda og‘ir vazifa. Unga ko‘ra, Dneprni kechib o‘tish va shaharlarni zabt etish uchun armiyada katta o‘zgarishlar bo‘lishi kerak. Rossiyalik diplomatlarning fikricha, Tramp ma’muriyati uchun aynan qaysi hududlar Rossiyaga o‘tishi muhim emas — u zamonaviy, qurollangan, G‘arb tarafdori bo‘lgan Ukrainani ko‘rishni xohlaydi. 24-mart kuni Er-Riyod shahrida Rossiya va AQSh delegatsiyalari o‘rtasida 12 soatdan ortiq davom etgan muzokaralar bo‘lib o‘tdi. Uchrashuv yopiq formatda, Ritz-Carlton mehmonxonasida o‘tkazildi. Muzokaralarda Qora dengizdagi xavfsizlik va energetika obyektlariga nisbatan vaqtincha o‘t ochishni to‘xtatish muhokama qilindi. Tomonlar 25-mart kuni, seshanba, birgalikdagi bayonot e’lon qilishadi.

Venesuelaga AQSHdan deportatsiya qilingan 199 nafar migrantni olib kelgan birinchi samolyot qo‘ndi, deb Euronews xabar berdi. Ma’lum qilinishicha, dushanba kuni ertalab samolyot Karakas shimolidagi Mayketiya xalqaro aeroportiga yetib kelgan. AQSH va Venesuela o‘rtasida diplomatik aloqalar mavjud emasligi bois, samolyot avval Texasdagi harbiy bazadan havoga ko‘tarilib, Gondurasga qo‘ngan. U yerdan migrantlar boshqa samolyot orqali Venesuelaga jo‘natilgan. AQSH hukumati bayonotida shunday deyilgan: «Ushbu insonlarning Qo‘shma Shtatlarda qolishi uchun qonuniy asosi yo‘q. Kelajakda Venesuelaga deportatsiya reyslari doimiy ravishda amalga oshirilishini kutyapmiz. Noqonuniy immigratsiyaga qarshi kurashda hamkorlik qilgani uchun Gonduras prezidenti Kastro hamda uning hukumatiga minnatdorlik bildiramiz». O‘tgan hafta Venesuela prezidenti Nikolas Maduro va AQSH prezidenti Donald Tramp migrantlarni deportatsiya qilish bo‘yicha kelishuvga erishgan edi. Venesuelaga repatriatsiya fevralidan beri to‘xtatilgan edi. Bu AQSH prezidenti Chevron kompaniyasini Venesuelada faoliyat yuritish litsenziyasidan mahrum qilganidan keyin sodir bo‘lgan. Vashington Venesuelaga reyslarni qayta tiklash haqidagi qarorni 238 nafar venesuelalikning Salvadordagi CECOT mega-qamoqxonasiga jo‘natilishi ortidan qabul qildi. AQSH hukumati ularni «Tren-de-Aragua» jinoiy guruhiga aloqadorlikda aybladi. Biroq deportatsiya qilingan migrantlarning qarindoshlari bu ayblovlarni rad etmoqda. Venesuela Milliy assambleyasi raisi Xorxe Rodriges Gomes shunday dedi: «Migratsiya – jinoyat emas. Biz barcha muhtojlarning qaytarilishi va Salvadorga o‘g‘irlangan birodarlarimizning ozod qilinishi uchun harakatni davom ettiramiz». O‘tgan hafta Nikolas Maduro o‘z hukumatiga AQSHda qo‘lga olingan venesuelaliklarni repatriatsiya qilish uchun zarur reyslar sonini oshirishni buyurgan edi.

Rossiya delegatsiyasi Saudiya Arabistonida AQSH bilan o‘tkazilayotgan muzokaralarda Ukrainaning to‘rtta — Donetsk, Luhansk, Zaporijjya va Xerson oblastlarining barcha hududi o‘z nazorati ostiga berilishiga erishmoqchi, deb xabar beradi The Moscow Times. Garchi Rossiya armiyasi ushbu hududlarning birontasini to‘liq nazorat qilmasa ham, Kreml ularni Rossiya konstitutsiyasiga muvofiq, ya’ni anneksiya qilingan hududlar sifatida, ma’muriy chegaralari bilan qo‘lga kiritishga umid qilmoqda. Manbalarga ko‘ra, Putin siyosiy jihatdan bu hududlarni yo‘qotishga yo‘l qo‘ya olmaydi, shuning uchun Rossiya har qanday yo‘l bilan ularga egalikni mustahkamlash niyatida. «Rossiya konstitutsiyasida hududlarning tarkibdan chiqish mexanizmi yo‘q. Bizga butun Zaporijjya va Xerson oblastlari kerak», — degan manba. Rossiyalik yana bir amaldorga ko‘ra, Kreml tomoni Vashington Rossiya tomonidan egallangan hududlardan Ukraina qo‘shinlari butunlay olib chiqib ketilishi borasida Kiyevga bosim o‘tkazishiga umid qilmoqda. Muqobil yo‘l sifatida Rossiya Ukrainaning boshqa oblastlarini, masalan, Dnepropetrovsk yoki Sumini egallashga urinishi, keyin esa ularni Xerson va Zaporijjyaga almashishni taklif qilishi mumkin. Fevral holatiga ko‘ra, Rossiya armiyasi Luhansk oblastining 98,6 foizini, Donetskning — 62,6 foizi, Zaporojening — 71,9 foizi va Xersonning — 69,3 foizini nazorat qilmoqda. Isroillik harbiy ekspert David Sharpning ta’kidlashicha, Rossiya ushbu oblastlarni harbiy yo‘l bilan tezda egallay olmaydi. «Rossiyaliklar uchun bir juft qishloqni egallash ham katta natija. Dneprni kesib o‘tish va Xersonni egallash, yoki hatto har ikki qirg‘oqda joylashgan Zaporoje shahriga kirib borish uchun favqulodda hodisa yuz berishi kerak. Bu juda qiyin vazifa», — deydi u.

So‘nggi tadqiqotlar ijtimoiy tarmoqlarda o‘tkazilgan vaqt insonda yolg‘izlik hissini kuchaytirishi mumkinligini ko‘rsatmoqda. Har qanday ijtimoiy platforma odamlar o‘rtasida aloqani osonlashtirishga qaratilgan bo‘lsa-da, ko‘plab foydalanuvchilar o‘zini yolg‘iz his qiladi. Bundan tashqari, mutaxassislar bu holatni hatto “yolg‘izlik epidemiyasi” deb ta’riflamoqda. Tadqiqot natijalari nima deydi? Tadqiqotchi Jeyms A. Robertsning so‘zlariga ko‘ra, so‘nggi o‘n yilda telefon va ijtimoiy tarmoqlarning inson farovonligiga ta’siri bo‘yicha ko‘plab izlanishlar o‘tkazilgan. Ulardan olingan ma’lumotlar ijtimoiy tarmoqlar orqali muloqot qilish haqiqiy muloqotni to‘liq almashtira olmasligini ko‘rsatadi. Hatto tadqiqotchilar internetda o‘tkazilgan vaqtning ortishi kuniga 15 marta tamaki chekish bilan teng zararga ega ekanini ta’kidlashmoqda. Gollandiyada 2008 yildan beri o‘tkazilayotgan uzoq muddatli internet tadqiqotiga asosan, foydalanuvchilarning internetda o‘tkazgan vaqti va ulardagi yolg‘izlik darajasi o‘rtasida uzviy bog‘liqlik borligi aniqlangan. Ayniqsa, passiv foydalanish (lenta ko‘rish, profillar tekshirish) yolg‘izlik darajasini oshiradi. Bunga sabab shundaki, inson boshqalarning ideallashtirilgan hayotlarini ko‘rib, o‘zini yomon his qilishi va real hayotda muloqotni kamaytira boshlashi mumkin. Nima qilish kerak? Mutaxassislar ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishni tartibga solishni va ularni faqat ijobiy maqsadlarda ishlatishni tavsiya qilishadi. Bunda: Haqiqiy muloqotga e’tibor qaratish – oila va do‘stlar bilan real hayotda ko‘proq vaqt o‘tkazish. Ijtimoiy tarmoqlardan foydali maqsadlarda foydalanish – o‘quv materiallari, ijodiy faoliyat va kasbiy rivojlanish uchun ishlatish. Onlayn va oflayn muvozanatini saqlash – internetda o‘tkazilgan vaqtni nazorat qilish va faol hayot tarzini olib borish. Shu tariqa, ijtimoiy tarmoqlar inson hayotida foydali vosita bo‘lishi mumkin, lekin uning to‘g‘ri ishlatilishi muhim ahamiyatga ega.

Finlyandiyadagi Aalto universiteti tadqiqotchilari qishloq aholisini hisoblashdagi xatolar dunyo aholisining rasmiy statistikaga nisbatan ancha ko‘p bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatdi. Science Alert nashrining xabar berishicha, hozirgi usullar qishloq joylarda yashovchi odamlar sonini 53-84 foizga kam baholashi mumkin. Tadqiqotchilar 1975 yildan 2010 yilgacha bo‘lgan demografik ma’lumotlarni tahlil qilib, global aholi ma’lumotlar bazalari qishloqlardagi aholi sonini kam hisoblashini aniqladi. Bu esa dunyo aholisi haqidagi rasmiy ma’lumotlar bir necha milliard odamni qamrab olmasligi mumkinligini anglatadi. Tadqiqot usuli va asosiy xulosalar Olimlar 35 mamlakatdagi 307 ta gidrotexnika loyihasi bo‘yicha aholi hisob-kitoblarini beshta turli ma’lumotlar bazasidagi rasmiy ma’lumotlar bilan solishtirdi. Ma’lum bo‘lishicha, qishloq joylarda odamlar haqida to‘liq ma’lumot yo‘q. Ayniqsa, tibbiy xizmatlar, infratuzilma va aholi soni haqidagi ma’lumotlar shaharlarga nisbatan ancha kamligi aniqlandi. Barcha ekspertlar bu fikrga qo‘shilmaydi Ayrim mutaxassislar fikricha, sun’iy yo‘ldosh tasvirlari va aholi ma’lumotlarini to‘plashning takomillashtirilgan usullari ushbu xatolik darajasini kamaytirishi mumkin. Shunga qaramay, tadqiqotchilar hisobga olinmagan yuz millionlab odamlar hali ham mavjudligini va bu davlat xizmatlarini rejalashtirish hamda iqlim o‘zgarishi ta’sirini bashorat qilishda muhim ahamiyat kasb etishini ta’kidlaydilar. Nima qilish kerak? Tadqiqotchilarning taklifiga ko‘ra, resurslarni aniqroq taqsimlash va demografik ma’lumotlarni yaxshiroq baholash uchun, ayniqsa, qishloq joylarida aholi hisob-kitobini yanada takomillashtirish kerak. Yangi yondashuvlar orqali kam baholangan aholi sonini aniqlash, infratuzilmani yaxshilash va global miqyosda samarali rejalarni ishlab chiqish mumkin.

Hozirgi kunda geyming nafaqat hordiq chiqarish usuli, balki haqiqiy kasbga ham aylanib bormoqda. Agar siz smartfonda o‘ynashni yaxshi ko‘rsangiz va o‘yin dunyosini yaxshi tushunsangiz, demak, iQOO‘ning yangi ish taklifi aynan siz uchun! 2000 dollar maosh va ajoyib tajriba iQOO brendining Hindistondagi bo‘limi yoshlarga bir-biridan qiziqarli imkoniyat taqdim etmoqda. Kompaniya barcha qiziquvchi yoshlarni o‘yinlar bosh direktori (CGO) lavozimiga ishga taklif qilmoqda. Buning uchun ish tajribasi talab qilinmaydi, faqatgina smartfonda o‘yin o‘ynashga qiziqish va o‘yinlar haqida chuqur tushunchaga ega bo‘lish kifoya. Olti oylik shartnoma asosida ishlaydigan yosh mutaxassis har oy 2000 dollar maosh oladi, bu esa umumiy 12 000 dollar deganidir! Ish vazifalari va imkoniyatlar iQOO‘ning yangi CGO sifatida siz kompaniya rahbarlari hamda taniqli kibersportchilar bilan hamkorlikda ishlaysiz. Bundan tashqari, siz geyming uchun ajoyib smartfonlar yaratish jarayonida o‘z hissangizni qo‘shish imkoniga ega bo‘lasiz. Kimlar ariza berishi mumkin? Bu ish taklifi Hindistonda yashovchi 18 dan 25 yoshgacha bo‘lgan yoshlar uchun amal qiladi. Hech qanday professional ish tajribasi talab etilmaydi. Shunchaki, agar siz smartfon o‘yinlarini yaxshi ko‘rsangiz va ular haqida bilimingiz yetarli bo‘lsa, ariza topshirishingiz mumkin! Katta raqobat va katta imkoniyatlar iQOO 2023 yilda ham shunday ish taklifi bergan edi va o‘shanda bir vakant o‘rin uchun 60 000 dan ortiq yoshlar ariza topshirgan. Shu yuzlab nomzodlar orasidan tanlab olingan 23 yoshli Shvetank Pandey kompaniya bilan hamkorlik qilib, geyming qurilmalarini yaxshilashda o‘z hissasini qo‘shgan. Bu yilgi tanlovda ham katta raqobat kutilmoqda.

Afg‘oniston poytaxti Kobul shahrida O‘zbekiston qurilish materiallari uchun savdo uyi ochiladi. Bu haqda Savdo-sanoat palatasi xabar berdi. Qayd qilinishicha, savdo uyi 570 kv.m maydonda joylashgan shourum hamda 500 kv.m maydonda mahsulotlarni saqlash uchun omborxonadan tashkil topgan. Unda tadbirkorlar o‘z mahsulotlarini qulay shartlar asosida joylashtirish imkoniga ega bo‘ladi va mahalliy kompaniyalar bilan bevosita muzokaralar olib borishi mumkin. Mart oyining boshida Afg‘onistonning Mozori Sharif shahrida O‘zbekiston savdo uyi ochilgandi. Ushbu savdo uyi 220 kvadrat metr maydonda joylashgan bo‘lib, tadbirkorlarga mahsulotlarini Afg‘oniston bozoriga chiqarish, hamkorlar topish va eksportni kengaytirish imkonini beradi. Foto: O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi

Suriyadagi yangi hukumat Rossiya rahbari Vladimir Putindan sobiq prezident Bashar Asadni sud jarayoni uchun ekstraditsiya qilishni so‘radi. Bu haqda Al Arabiya nashri xabar berdi. Rasmiy so‘rov Suriya prezidenti va "Hay’at Tahrir ash-Shom" guruhi yetakchisi Ahmad ash-Shar’a (Al-Juloniy) nomidan Moskvaga yuborilgan. Reuters manbalariga ko‘ra, bungacha ham Bashar Asad tomonidan Moskvaga yo‘naltirilgan mablag‘larni qaytarish talabi ilgari surilgan edi. Rossiya delegatsiyasining yaqindagi tashrifi chog‘ida Asadlar oilasining Rossiyada aktivlarga ega emasligi ma’lum qilindi. Ushbu uchrashuv davomida Suriya vakillari Asadni mamlakatda sud qilish uchun Moskvaga topshirish masalasini yana ko‘targan. Al Arabiya manbalariga ko‘ra, uch soat davom etgan muzokaralardan so‘ng, Rossiya tomoni Asadni ekstraditsiya qilish masalasi ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlarni tiklash uchun yengib bo‘lmas to‘siq emasligini ta’kidladi. Bundan tashqari, 20 mart kuni Vladimir Putin suriyalik hamkasbiga hamkorlikni davom ettirish taklifi va uning "vaziyatni barqarorlashtirish bo‘yicha sa’y-harakatlarini" qo‘llab-quvvatlashini bildirgan maktub yo‘lladi. Gap Suriyada hukumat qo‘shinlari va Asad tarafdorlari hisoblangan alaviylar o‘rtasida yuz bergan qurolli to‘qnashuvlar haqida ketmoqda. Mart oyi boshida mamlakatning shimoliy hududlarida sodir bo‘lgan ushbu janglarda mingdan ortiq tinch aholi halok bo‘lgan. Fevral oyi boshida Suriyaning yangi mudofaa vaziri Murxaf Abu Kasra Rossiyaning Tartus va Xmeymimdagi harbiy bazalari masalasida Suriya o‘z manfaatlaridan kelib chiqqan holda harakat qilishini ta’kidladi. Uning aytishicha, agar Moskva Suriyaga zarur bo‘lgan narsani – ya’ni hozirda Rossiyada yashiringan Asadni topshirsa, Rossiya bu obyektlarni saqlab qolish imkoniyatiga ega bo‘ladi. So‘nggi oylarda Vladimir Putin Suriyadagi harbiy bazalari va Rossiya ta’sirini saqlab qolish maqsadida yangi hukumat bilan aloqalarni mustahkamlashga intilmoqda. Masalan, o‘tgan hafta Rossiya nefti ortilgan bir necha tanker Suriyaga yetib keldi. Shuningdek, fevral va mart oylarida Damashqqa Asad hokimiyati davrida Moskvada chop etilgan Suriya valyutasi jo‘natilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, Bashar Asad va uning oilasi Rossiyadan boshpana so‘ragan va hozirda Moskvada istiqomat qilmoqda. Suriyaning yangi hukumati esa uni sudga tortish uchun ekstraditsiya qilishga intilayotganini bildirmoqda.

Turkiyaning muxolifatdagi Respublika xalq partiyasi 23 mart, yakshanba kuni hokimiyatdan chetlatilgan va qamoqqa olingan Istanbul hokimi Akrom Imomo‘g‘lini prezidentlikka nomzod qilib ko‘rsatdi. Respublika xalq partiyasi praymerizlarida jami 15 million turk fuqarosi qatnashdi, bu esa mamlakatda ro‘yxatga olingan saylovchilarning deyarli to‘rtdan bir qismini tashkil etadi. Ulardan 13,2 millioni yagona nomzod bo‘lgan Imomo‘g‘lini qo‘llab-quvvatlagan. Respublika xalq partiyasi raisi O‘zg‘ur O‘zel Turkiyaning amaldagi prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘anni muddatidan oldin prezidentlik saylovlarini o‘tkazish va Akrom Imomo‘g‘li bilan raqobatlashishga qaror qilishga chaqirdi. Shu kuni o‘n minglab muxolifat tarafdorlari Istanbul meriyasi oldida to‘planib, Erdo‘g‘anning raqibi siyosiy sabablarga ko‘ra ta’qib qilinayotganiga norozilik bildirishdi. AP O‘zelning mitingdagi so‘zlaridan iqtibos keltirdi: "Imomo‘g‘li bir tomondan qamoqxonada, boshqa tomondan esa prezidentlikka yo‘l oldi". Prezidentlikka yangi nomzod bo‘lgan Imomo‘g‘lining rafiqasi Dilek Kaya ham namoyishchilarga murojaat qildi. Namoyishchilar barrikadalar qurishga urinib, politsiya bilan to‘qnashdi, deb yozadi Milliyet. Natijada, uning ma’lumotlariga ko‘ra, 66 nafar namoyishchi qo‘lga olingan, besh nafar politsiyachi jarohatlangan. Yevropa davlatlari Istanbul meri qo‘lga olinganini qoralab chiqdi Germaniya tashqi ishlar vaziri Berbok Akrom Imomo‘g‘lining qo‘lga olinishini «Turkiyadagi demokratiyaga jiddiy zarba» deb atadi. Parij va Afina Istanbul merini qo‘llab-quvvatladi. Istanbulda yuzlab kishilar namoyishga chiqdi. Istanbul meri Akrom Imomo‘g‘lining qo‘lga olinishi va yil boshidan beri amaldorlar, faollar, fuqarolik jamiyati va biznes vakillari va jurnalistlarning ta’qib qilinishi Turkiyaning o‘zining uzoq yillik demokratik an’analariga sodiqligi haqida savollar tug‘dirmoqda, dedi Yevropa Ittifoqining tashqi ishlar bo‘yicha oliy vakili Kaya Kallas. Bryussel Turkiya hukumatini to‘liq shaffoflikni ta’minlashga va barcha qonuniy tartiblarga rioya qilishga chaqirdi. Yevropa Ittifoqiga nomzod davlat va Yevropa Kengashining uzoq yillik a’zosi sifatida Turkiya eng yuqori demokratik standartlarni qo‘llashga majbur, deyiladi bayonotda.

Uttar-Pradesh shtatidagi Mathura shahrida yashovchi 32 yoshli Rajababu Kumar hech qorin sohasidagi to‘xtamayotgan og‘riqdan charchab, shifokorlarga murojaat qilish o‘rniga o‘zini o‘zi operatsiya qilishga urindi. Uni ancha vaqt ko‘richak og‘rig‘i bezovta qilgan. Uni kesib tashlash uchun internet va YouTube orqali jamlagan ma’lumotlar asosida shunday xavfli qaror qabul qildi, deb yozmoqda Times of India. O‘tgan haftaning chorshanba kuni kechqurun u o‘z uyidagi xonasini ichkaridan berkitib olib, og‘riqni sezmaslik uchun mahalliy anesteziya qilgan. Keyin qornining pastki o‘ng qismini taxminan 7 santimetr uzunlik, 18 santimetr chuqurlikda kesadi. Biroq pichoq kutilganidan chuqurroq kirib ketgani uchun og‘riq yanada zo‘raygan va kuchli qon ketish boshlangan. Rajababu yaraga 10–12 ta chok qo‘yishga harakat qilgan, lekin choklar noto‘g‘ri qo‘yilgani sababli qon to‘xtamagan. Shunda u og‘ir ahvolidan oila a’zolarini boxabar qilgan. Hayrat va dahshatga tushgan qarindoshlari uni darhol Mathura tuman kasalxonasiga yetkazishgan. Mathura kasalxonasi shifokori Shashi Ranjanning ma’lum qilishicha, bemor o‘zining qorin qismini 7x1 santimetrgacha kesgan. Ammo choklar noto‘g‘ri qo‘yilgani uchun yara yaxshi yopilmagan. Unga zarur jarrohlik operatsiyasi qilingach, og‘ir ahvolda Agradagi yirik tibbiyot muassasasiga ko‘chirilgan. Jayt tumani politsiya bo‘limi rahbari Ashvini Kumarning so‘zlariga ko‘ra, shifoxona vakili ushbu hodisa haqida politsiyani xabardor qilgan. «U juda og‘ir ahvolda bo‘lgan, lekin hushyor edi», — dedi u. Rajababuning qarindoshi Raxul Kumarning aytishicha, u avval ham ko‘richak bo‘yicha operatsiya qildirganini doimo aytgan va shu atrofdagi og‘riqdan noligan. «U jarrohlik buyumlarini o‘zi xarid qilgan. Keyin qornini kesib, o‘zini operatsiya qilgan. Og‘riqni bosish uchun o‘ziga ukol qilgan bo‘lishi mumkin. Lekin og‘riq haddan kuchaygach, tashqariga chiqib, bizni chaqirdi», — deydi oila a’zosi. Hozirda Rajababuning ahvoli juda og‘ir. Mahalliy hokimiyat organlari ushbu voqeani o‘rganishni boshladi. Foto: Times of India

Saudiya Arabistoni poytaxti Ar-Riyodda Ukraina va AQSH delegatsiyalarining uchrashuvi boshlandi. Bu haqda Ukraina Mudofaa vazirligi rahbari Rustem Umerov ma’lum qildi. «Bugun qator murakkab texnik masalalar ustida ishlayapmiz — delegatsiyamiz tarkibidan energetika bo‘yicha ekspertlar, shuningdek, harbiy-dengiz va harbiy-havo kuchlari vakillari o‘rin olgan», — deydi Umerov. Vazirning qo‘shimcha qilishicha, muzokaralar energetika va infratuzilma obyektlari xavfsizligi bo‘yicha takliflarni muhokama qilishga bag‘ishlangan. AQSH vakillari, shuningdek, 24 mart kuni Rossiya delegatsiyasi bilan ham uchrashuv o‘tkazadi. Trampning Ukraina bo‘yicha maxsus vakili Kit Kellogning so‘zlariga ko‘ra, AQSH har bir tomonning shartlarini yaxshiroq tushunish uchun Saudiya Arabistonida Rossiya va Ukraina o‘rtasida bilvosita muzokaralarni tashkil qilmoqda. Muzokaralarning ushbu raundida asosan energetika obyektlariga 30 kun davomida zarbalar bermaslik, shuningdek, dengizda harbiy harakatlarni to‘xtatish bo‘ladi. AQSH prezidentining maxsus vakili Stiv Uitkoffning ma’lum qilishicha, Rossiya bilan muzokaralar vaqtida «haqiqiy progress» kutilmoqda. U Donald Tramp ta’kidlab kelgan pozitsiyani takrorlab, RF prezidenti Vladimir Putin «tinchlikni xohlashini» bildirdi.

AQSh hukumati Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi harbiy mojaroni yaqin haftalar ichida to‘liq yakunlashga umid qilmoqda, deb yozadi Bloomberg nashri o‘z manbalariga tayanib. Ma’lumotlarga ko‘ra, Oq uy joriy yil 20-aprel kuni nishonlanadigan Pasxa bayramiga qadar sulh bo‘yicha kelishuvga erishishni rejalashtirgan. Biroq, AQSh rasmiylari tomonlar pozitsiyalaridagi katta tafovutlar sababli bu muddat kechikishi mumkinligini ham tushunishadi. Rossiyaning sulh shartlari va AQShning pozitsiyasi Hozirda Rossiya hatto vaqtinchalik sulh uchun ham maksimalist talablar ilgari surmoqda. Moskva, xususan, Ukrainaga qurol-yarog‘ yetkazib berishni to‘liq to‘xtatishni talab qilmoqda. Shu bilan birga, AQSh Ukrainaga harbiy yordam borasida hech qanday cheklovlar qo‘ymagan. Evropa rasmiylari Donald Trumpning diplomatik muvaffaqiyat evaziga Ukraina manfaatlarini qurbon qilishi mumkinligidan xavotirda. Shunga qaramay, Oq uy har qanday kelishuv Kiyev uchun maqbul bo‘lishi lozimligini tushunadi va shuning uchun ortiqcha yon bosishga tayyor emas. Kelishuv yo‘lidagi muzokaralar Bugun va ertaga Saudiya Arabistonining Jidda shahrida AQSh diplomatlari Rossiya va Ukraina vakillari bilan uchrashuvlar o‘tkazadi. Muzokaralarda: ? 30 kun davomida energetika obyektlariga zarba berishni to‘xtatish, ? Qora dengizdagi harbiy harakatlarni cheklash kabi masalalar muhokama qilinadi. AQSh prezidenti maxsus vakili Kit Kellog ushbu uchrashuvda uch tomonlama bilvosita muzokaralar bo‘lishini bildirgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya va Ukraina delegatsiyalari alohida xonalarda bo‘ladi, AQSh esa vositachilik vazifasini bajaradi. Putin va Trump uchrashuvi kutilmoqda Mart o‘rtalarida, Putin va Trump telefon orqali muloqot o‘tkazishidan oldin, The Moscow Times nashri Kreml Pasxa bayramini ikki prezident uchrashuvi uchun eng muhim sanalardan biri sifatida ko‘rayotganini ma’lum qilgandi. Manbalarga ko‘ra, Moskva AQShdan ko‘proq yon bosish uchun muzokaralarni imkon qadar kechiktirishga harakat qilmoqda. Ammo bu jarayon ortiqcha cho‘zilsa, Vashingtonning qiziqishi pasayib ketishi mumkinligi ham hisobga olinmoqda. Kelgusi haftalarda ushbu muzokaralar natijasi urush taqdiri uchun hal qiluvchi ahamiyat kasb etishi mumkin.

Shimoliy Karolinada 23 yoshli ukrainalik qochqin Irina Zarutska poyezdda pichoqlab o‘ldirildi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Politsiya ayolga hujum qilgan 34 yoshli Dekarlos Braunni qo‘lga oldi va uni qotillikda ayblamoqda. Voqea videoga tushib, ijtimoiy tarmoqlarda keng tarqaldi, bu esa jamoatchilik orasida katta norozilikka sabab bo‘ldi. Shahar meri ushbu holatni sud tizimidagi xato deb atab, transportda xavfsizlikni oshirish bo‘yicha choralar ko‘rilishini va’da qildi. Zarutskaning oilasi uning 2022-yilda urushdan qochib AQShga kelganini va yangi hayotga tez moslashganini bildirdi. U san’atga qiziqardi, hayvonlarni yaxshi ko‘rar va oilasi bilan baxtli yashardi. Ushbu voqea siyosiy bahslarga ham sabab bo‘ldi. Ayrimlar Braun ilgari og‘ir jinoyatlar uchun jazolangan bo‘lsa-da, ozodlikka chiqqanini tanqid qildi. Shtat rahbari esa jinoyatchilikka qarshi yanada samarali choralar ko‘rishga chaqirdi. Bu voqea jamiyatda xavfsizlik va adolat masalalarini yana bir bor muhokama qilishga sabab bo‘ldi.

Sidneyda katta akula hujumi natijasida bir kishi halok bo‘ldi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Jabrlanuvchi Long Reef plyajida do‘stlari bilan cho‘milayotgan paytda akula hujumiga uchradi. Qutqaruvchilar uni qirg‘oqqa olib chiqdilar, ammo uning hayotini saqlab qolib bo‘lmadi. Ma’lum bo‘lishicha, jabrlanuvchi suvda atigi yarim soat bo‘lgan, hujum esa qirg‘oqdan taxminan 100 metr uzoqlikda sodir bo‘lgan. Hodisa yuzasidan Shimoliy plyajlar hududidagi bir nechta mashhur sohillar vaqtincha yopildi. Mutaxassislar ushbu sohillar 24 dan 72 soatgacha yopiq qolishi mumkinligini bildirgan. Politsiya aynan qaysi turdagi akula hujum qilganini aniqlash uchun tekshiruv olib bormoqda. Sidneyda oxirgi marta o‘limga olib kelgan akula hujumi 2022-yilda qayd etilgan edi. Avstraliyada yiliga o‘rtacha 20 ta shunday hodisa sodir bo‘ladi. Ushbu voqea mamlakatda akulalar xavfi borligini yana bir bor eslatdi. Odamlar sohil bo‘ylab ehtiyotkorlikni oshirishlari zarur. Qutqaruv xizmatlari ham plyajlarda xavfsizlikni ta’minlashni kuchaytirmoqda.

Finlandiya hukumati Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi boshlanganidan so‘ng mamlakatga kelgan rossiyaliklarga nisbatan deportatsiya jarayonini yo‘lga qo‘ydi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Fin politsiyasi ma’lumotiga ko‘ra, 2025-yil yanvaridan sentyabrigacha siyosiy boshpana so‘rovi rad etilgan 104 nafar Rossiya fuqarosi mamlakatdan chiqarilgan. Bu haqda 5 sentyabr kuni «Vot Tak» nashri xabar berdi. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, shu yil deportatsiyalar soni sezilarli darajada oshgan. Buning asosiy sababi boshpana arizalarining uzoq vaqt ko‘rib chiqilmaganligidir. So‘nggi ikki yil mobaynida ariza beruvchilar bilan suhbatlar o‘tkazilmagan, faqat ayrim holatlarda tekshiruvlar bo‘lgan. Faollar Fin ombudsmaniga murojaat qilib, shikoyatlar yozgan. Faqat 2024-yil oxirida intervyu jarayonlari boshlandi, deydi «Kemi urushga qarshi» harakati faoli Maksim Aliyev. Uning so‘zlariga ko‘ra, birinchi suhbatlardan so‘ng rossiyalik arizachilarning taxminan 90 foizi rad javobini olgan. Ko‘pchilik Finlandiya Oliy sudiga apellyatsiya bergan va boshpana uchun qayta ariza berishga tayyorligini bildirmoqda. Rad etishlarning asosiy qismi safarbarlikdan qochgan fuqarolarga taalluqlidir. Finlandiya Migratsiya xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yil may oyida kamida 1109 nafar rossiyalik harbiy chaqiruvdan bo‘yin tovlagani uchun boshpana so‘ragan. Biroq rasmiylar ularning arizalarini rad etgan va Rossiyada mobilizatsiya tugaganini ma’lum qilgan. Hujjatlarda o‘sha davrdagi mudofaa vaziri Sergey Shoygu hamda prezident Vladimir Putinning bayonotlari asos qilib ko‘rsatilgan. Ammo tanqidchilar mobilizatsiyani to‘xtatish haqida hech qanday rasmiy farmon mavjud emasligini ta’kidlamoqda. Shu bilan Finlandiyadagi rossiyalik qochoqlarning taqdiri noaniq bo‘lib qolmoqda. Mutasaddilarning aytishicha, keyingi oylarda ko‘plab arizalar ko‘rib chiqilishi davom etadi va rad javoblari ko‘payishi mumkin.

Rossiyada noodatiy holat yuz berdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Fransiyalik sayyoh va velosipedchi Sofian Sexili noqonuniy chegara buzishda ayblanib, Vladivostok shahrida hibsga olindi. Bu haqda Fransiyadagi nufuzli “Le Monde” nashri xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, sportchi Yevroosiyo bo‘ylab velosipedda sayohat qilib, jahon rekordini yangilashni maqsad qilgan edi. Uning yo‘li Portugaliya poytaxti Lissabondan boshlanib, manzili Vladivostok sifatida belgilangan. Ammo sayohat rejasi kutilmagan muammoga duch keldi. 2 sentyabr kuni Xitoy va Rossiya chegarasida bojxonachilar uni to‘xtatib, qonun buzilishida ayblashdi. Sexili Rossiya hududiga kirishga ikki marta urinib ko‘rdi. Har safar u turli nuqtalardan o‘tishga harakat qilgan, ular chegaradan taxminan 200 kilometr uzoqlikda joylashgan edi. Ammo har ikkala urinish ham muvaffaqiyatsiz yakunlandi. Sofian Sexili 1981 yilda tug‘ilgan. Avval hujjatli filmlar suratga olish bilan shug‘ullangan, keyinchalik esa rejissyorlik faoliyatini to‘xtatib, sportga e’tibor qaratgan. 44 yoshida katta velosiped safarlariga chiqib, o‘zini sinovdan o‘tkazishni boshladi. Shu vaqtga qadar u taxminan 20 ta yirik musobaqada qatnashib, ulardan 11 tasida g‘alaba qozongan. Mutaxassislar fikricha, Sexilining sayohati nafaqat shaxsiy rekord o‘rnatishga, balki Yevroosiyodagi sport turizmini rivojlantirishga ham qaratilgan edi. Biroq Rossiyada yuz bergan voqea uning rejalariga katta to‘siq bo‘ldi. Hozirda fransiyalik sportchiga nisbatan rasmiy surishtiruv ishlari olib borilmoqda. Uning taqdiri va keyingi safarlari qanday yakunlanishi hozircha noma’lum.

Sentyabr oyining boshida NATOning ko‘p millatli brigadasi aviatsiya bataloni tarkibida xizmat qilayotgan kanadalik askar Latviyada bedarak yo‘qolgan edi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Kanada Mudofaa vazirligi rasmiy saytida e’lon qilingan bayonotga ko‘ra, uning o‘limi tasdiqlandi. Kanada Mudofaa vazirligi juma kuni bedarak yo‘qolgan askar haqida ma’lumot bergan edi. U 408-taktik vertolyot otryadining malakali texnik xodimi bo‘lib, yuqori mas’uliyatga ega edi. Bayonotda aytilishicha, NATO operatsiyasi doirasida Latviyaga jo‘natilgan kanadalik ofitser Jorj Xohl 2-sentyabr kuni bedarak yo‘qolgan va uning jasadi 5-sentyabrda topilgan. O‘lim sabablarini aniqlash uchun tekshiruv ishlari davom etmoqda. Kanada politsiyasi va huquq-tartibot idoralari Latviya hamkorligida tergov olib bormoqda. Askarning vafoti sabablarini aniqlash uchun barcha zarur choralar ko‘rilmoqda. Ushbu voqea NATO harbiylari o‘rtasida jiddiy xavfsizlik masalalarini ko‘taradi.

Suriya fuqarolar urushi davomida minglab bolalar ota-onalaridan ajralib, turli yetimxonalar va muassasalarga joylashtirilgan. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ba’zi holatlarda ular o‘z qarindoshlari qo‘liga berilmagan, hujjatlari o‘zgartirilib, begona joylarda saqlangan. Hozirda ko‘plab oilalar farzandlarining tirik yoki yo‘qligidan bexabar bo‘lib qolmoqda. BBC va xalqaro tashkilotlarning tekshiruviga ko‘ra, kamida 323 bola yashirincha qarindoshlaridan ajratilgan. Eng ko‘p bola qabul qilgan muassasalardan biri Avstriyada joylashgan SOS Children’s Villages International tashkiloti bo‘lib, ayrim sobiq xodimlar bu yerda bolalarning shaxsi o‘zgartirilgani va ular bilan aloqaga ruxsat berilmagani haqida ma’lumot bergan. Tashkilot ushbu ayblovlarni qisman rad etsa-da, bolalar taqdiri yuzasidan afsusda ekanini bildirgan. SOS rahbariyati Suriyadagi muassasalarda bolalarning noqonuniy ravishda ota-onasidan ajratilishi bo‘yicha mustaqil tekshiruv o‘tkazilishini ma’lum qilgan. Hozirda yuzlab onalar farzandlarini izlashda davom etmoqda. Ular bir muassasadan boshqasiga borib, farzandlarini topishga harakat qilmoqda. Suriyada yangi hukumat ham bu masalani o‘rganishni boshlagan, ammo resurslarning yetishmasligi sababli hali aniq natija olinmagan. Bu muammo hal etilishi uchun xalqaro hamkorlik va keng qamrovli tekshiruv zarur hisoblanadi.

2025 yil 6 sentyabr kuni O‘zbekiston tomonidan Afg‘onistonga jami 265 tonna insonparvarlik yordami yuborildi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Yordam Balx viloyatining Hayraton shahrida topshirildi. Yuklar “Termiz Cargo Centre” hududida tayyorlanib, 14 ta yuk avtomashinasida manzilga yetkazildi. Yordam tarkibiga un, guruch, shakar, tushyonka, makaron, qandolat mahsulotlari, yog‘, tez tayyorlanadigan taomlar, qizil loviya va mosh, qadoqlangan ichimlik suvi, 5 ming dona yoping‘ich hamda 10 tonnadan ortiq dori-darmon va tibbiy buyumlar kirdi. Marosimda O‘zbekiston prezidentining Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakili Ismatulla Irgashev va Surxondaryo viloyati hokimi Ulug‘bek Qosimov ishtirok etdi. Ular bu tashabbus Shavkat Mirziyoyev tomonidan qo‘shnichilik aloqalarini mustahkamlash maqsadida amalga oshirilganini ta’kidladi. Afg‘oniston rasmiylari yordamni oddiy mahsulotlar sifatida emas, balki birodarlik va insoniylik ifodasi deb qabul qilishini bildirdi. Ular O‘zbekiston rahbari va xalqining og‘ir damlarda afg‘on xalqiga ko‘rsatgan yordamini yuqori baholadi. Balx viloyati rahbariyati nomidan so‘zlagan F. Robiy O‘zbekistonga samimiy minnatdorlik bildirdi. U bu yordamni chinakam qardoshlik va birdamlik namunasi deb atadi hamda afg‘on xalqi va rahbariyati bunday ko‘makni hech qachon unutmasligini ta’kidladi. Avgust oyining oxirida Afg‘oniston sharqida 6 magnitudali zilzila sodir bo‘ldi. Tabiiy ofat Kunar, Lagmon va Nangarhor viloyatlariga katta zarar yetkazdi, ko‘plab qishloqlar vayron bo‘ldi. Tog‘li hududlarda yo‘llar yopilib, ko‘pchilik aholi qiyin ahvolda qoldi. Afg‘onistonning sog‘liqni saqlash tizimi allaqachon murakkab holatda bo‘lib, ushbu falokatda yetarlicha yordam ko‘rsata olmadi. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, halok bo‘lganlar soni 2205 kishiga yetdi, 3640 nafar kishi esa turli darajada jarohat oldi.

Afg‘oniston hukumati 31-avgust kuni sodir bo‘lgan kuchli zilziladan so‘ng qidiruv-qutqaruv ishlarini rasmiy ravishda yakunladi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda Kunar viloyati gubernatori Qudratulloh Abu Hamza Al Jazeera telekanaliga ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, zilziladan keyin omon qolganlarni izlash va qutqarish ishlari to‘liq tugatilgan. Hodisa oqibatida 2204 kishi halok bo‘lgan, taxminan 4000 kishi esa turli darajada jarohat olgan. Zilzila epitsentri joylashgan hudud rahbari hukumatning jabrlangan aholi va ko‘chirilganlarni vaqtincha joylashtirish uchun chodirlar yetishmasligi bilan jiddiy muammoga duch kelayotganini ta’kidladi. Shu bilan birga, qutqaruvchilar va mahalliy aholi zarur yordamni ko‘rsatish uchun katta sa’y-harakat qilgan hamda hayot uchun xavfli sharoitlarda omon qolganlarni topishga muvaffaq bo‘lgan. Mutaxassislar va xalqaro tashkilotlarning fikricha, Afg‘onistondagi zilziladan kelib chiqqan zararlarni baholash va jabrlanganlarning ehtiyojlarini qondirish uzoq vaqt talab qilishi mumkin. Hukumat va xalqaro tashkilotlar hamkorlikda jabrlanganlarga tibbiy yordam, oziq-ovqat va boshpanalar bilan ta’minlash ishlarini davom ettirmoqda. Mamlakatda favqulodda vaziyatga qarshi kurashish va insonlar hayotini tiklash borasida keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.