O‘zbekistonda don ekinlari yig‘ib olinganidan so‘ng qolgan yer maydonlarini noqonuniy yoqib yuborish holatlari ortib bormoqda. Bu kabi holatlar nafaqat atrof-muhitga, balki inson salomatligiga ham sezilarli xavf solmoqda. So‘nggi paytlarda ushbu muammoni bartaraf etish maqsadida turli darajadagi davlat idoralari tomonidan monitoring va nazorat ishlari kuchaytirildi.
Shu munosabat bilan, "Uzcosmos" agentligi tomonidan amalga oshirilayotgan davlat kosmik monitoringi dasturi doirasida yurtimizning turli hududlarida qo‘llanilayotgan yoqish ishlari sun’iy yo‘ldoshlar orqali kuzatildi. Iyun oyi oxirigacha olib borilgan tahlillarga ko‘ra, 10 ta viloyatda jami 639 ta noqonuniy yong‘in holati qayd etilgan bo‘lib, bu jarayonda 5350 gektar maydon zarar ko‘rgani ma’lum qilindi.
Quyida ushbu hududlarda aniqlangan yong‘in holatlari va ular ta’sir etgan maydonlar bilan tanishishingiz mumkin:
Toshkent viloyati — 27 holat, 413,5 gektar
Sirdaryo viloyati — 32 holat, 341,9 gektar
Jizzax viloyati — 7 holat, 74,9 gektar
Buxoro viloyati — 16 holat, 96,3 gektar
Andijon viloyati — 248 holat, 2345,7 gektar
Farg‘ona viloyati — 13 holat, 66,2 gektar
Namangan viloyati — 3 holat, 36,7 gektar
Surxondaryo viloyati — 253 holat, 1823 gektar
Xorazm viloyati — 31 holat, 99,5 gektar
Qoraqalpog‘iston Respublikasi — 9 holat, 52 gektar
Bu raqamlar ko‘rsatmoqdaki, eng ko‘p yong‘in holati Andijon va Surxondaryo viloyatlarida kuzatilgan. Bu esa mavjud muammo keng ko‘lamda ekanini tasdiqlaydi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, ko‘pchilik fermerlar va yer egalari boshoqli ekinlardan bo‘shagan yerda qolgan somon va poyalarni tez va arzon usulda yo‘q qilish maqsadida ularni yoqib yuborishni ma’qul ko‘rmoqda. Ammo bu amaliyot tabiatga zarar yetkazibgina qolmay, qonunga ham zid hisoblanadi.
Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 88-moddasi 3-qismiga asosan, yer maydonlarini noqonuniy yoqib yuborish bilan bog‘liq holatlar uchun javobgarlik belgilangan bo‘lib, bunday qonunbuzarlik uchun jismoniy shaxslarga bazaviy hisoblash miqdorining 10 barobarigacha jarima solinishi mumkin. Agar yetkazilgan zarar miqdori katta bo‘lsa, holat jinoiy ish ochilishiga ham sabab bo‘lishi mumkin.
Tezkor ma’lumotlar O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi, Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish hamda iqlim o‘zgarishi vazirligi va boshqa tegishli organlarga yetkazilgan. Ayni paytda ushbu holatlarning oldini olish, javobgar shaxslarni aniqlash va jazolash ishlari olib borilmoqda.
Ekolog mutaxassislar esa bu holatlar kelajak uchun katta xavf tug‘dirayotganini ta’kidlab, fermerlarni va aholini yerdan oqilona foydalanishga, qoldiqlarni qayta ishlash, mulchlash, yoki boshqa ekologik bezarar usullardan foydalanishga chaqirayotir.
Tabiatga ehtiyotkorlik bilan yondashish, uning resurslarini asrash va qonunlarga rioya qilish — bugungi kunning eng muhim vazifalaridan biridir.
