Nature Biomedical Engineering jurnalida chop etilgan ilmiy maqola dunyodagi eng og‘ir kasalliklardan biri hisoblangan saratonga qarshi kurashda yangi yo‘nalishlar paydo bo‘layotganini ko‘rsatmoqda. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Ushbu tadqiqot Florida universitetining yetakchi mutaxassislari tomonidan amalga oshirildi. An’anaviy saraton vaksinalaridan farqli ravishda, bu ishda universal mRNK vaksina sinovdan o‘tkazildi.
Bu vaksina har qanday o‘sma turiga qarshi qo‘llanilishi mumkinligi bilan ajralib turadi. Odatda saraton vaksinalari o‘simta hujayralaridagi maxsus oqsillarga qaratiladi.
Biroq yangi mRNK vaksina immunitet tizimini bevosita faollashtiradi, go‘yo organizmni xavfli virusga qarshi kurashga tayyorlagandek. Shu tarzda kuchli immun javob o‘smaga qarshi samarali kurashni boshlashga yordam beradi.
Tadqiqotda vaksinadan tashqari, keng qo‘llaniladigan immunoterapiya preparatlari, jumladan PD-1 ingibitorlari bilan birgalikda foydalanildi. Natijalar shunchalik ijobiy bo‘ldiki, ilgari davolashga javob bermagan melanoma va miya shishlari kabi saraton turlari qisqardi yoki butunlay yo‘qoldi.
Ayrim holatlarda vaksina alohida qo‘shimcha preparatlarsiz ham samarali bo‘ldi. Olimlar buni shunday tushuntirmoqda: mRNK vaksina o‘sma ichida PD-L1 oqsilining ifodasini oshiradi, bu esa immun tizimiga o‘smalarni tezroq tanish va zaiflashgan hujum obyektiga aylantirish imkonini beradi.
Ushbu yutuq 2023 yilda glioblastomaga qarshi shaxsiy mRNK vaksina yaratilib, muvaffaqiyatli klinik sinov o‘tkazilgan ilmiy izlanishlarning davomidir. O‘shanda har bir bemorning shaxsiy o‘sma hujayralaridan tayyorlangan vaksina qo‘llangan edi.
Eng muhim jihati shundaki, yangi mRNK vaksina universal hisoblanadi. U ma’lum bir saraton turini emas, balki umumiy immun tizimini faollashtirishga yo‘naltirilgan.
Bu esa uni ko‘plab saraton turlariga qarshi keng qo‘llash imkonini beradi va undan arzon, ommaviy davolash vositasi sifatida foydalanish mumkin bo‘ladi. Olimlar ushbu natijani katta ilmiy yutuq deb baholamoqda.
Agar keyingi klinik sinovlarda ham shunday ijobiy natijalar qayd etilsa, mazkur vaksina saratonning an’anaviy davolash usullariga bo‘ysunmaydigan turlariga qarshi asosiy qurolga aylanishi kutilmoqda. Hozirda ilmiy jamoa vaksina formulasi ustida ishlashni davom ettirmoqda va insonlarda klinik sinovlarni boshlash uchun tayyorgarlik ko‘rmoqda.
Jahon tibbiyotida yangi davr boshlanishi mumkinligi haqidagi umidlar nafaqat nazariyada, balki amaliyotda ham ro‘yobga chiqmoqda.
