Vengriyalik yozuvchi Laslo Krasnaxorkai 2025-yil adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotiga sazovor bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi.
Nobel qo‘mitasi uning san’atdagi noyob qudratini qiyomat kayfiyati va xavotir hukmron bo‘lgan davrda ham isbotlagan ta’sirchan merosini alohida e’tirof etdi. Krasnaxorkai Markaziy Yevropaning yirik epik yozuvchisi sifatida tanilgan bo‘lib, uning asarlarida absurd va grotesk unsurlar keng tarqalgan.
Shu bilan birga, u Sharqqa nigoh tashlaganda mulohazali va mayin ohangga o‘tadi, bu esa uning ijodiga yangi rang bag‘ishlaydi. Yozuvchi 1954-yilda Ruminiya chegarasiga yaqin Dyulada tug‘ilgan.
Uning 1985-yildagi debyut romani “Shayton tango” Vengriya adabiyotida katta shov-shuv uyg‘otgan. Bu asar keyinchalik rejissyor Belo Tarr tomonidan yetti soatlik kinoeposga aylantirildi.
Krasnaxorkai va Tarr o‘rtasidagi ijodiy hamkorlik hali ham tilga olinadi. 2015-yilda yozuvchi Xalqaro Buker mukofotiga ham loyiq ko‘rilgan.
U yerda uning nasrida kuchli intensivlik va til mahorati alohida ta’kidlangan. Uning boshqa mashhur asarlari qatorida “Qarshilik melanxoliyasi”, “Urush va urush” hamda “Si-van-m-u oramizda” asarlari mavjud.
Krasnaxorkai ijodi ko‘plab sayohatlar ta’sirida rivojlangan. 1987-yilda u kommunistik Vengriyani tark etib, G‘arbiy Berlinda stipendiya bilan yashagan.
Shuningdek, Mo‘g‘uliston va Xitoyga qilgan safarlari “Urgining mahbusi” hamda “Osmon ostidagi vayronagarchilik va qayg‘u” kabi asarlarga ilhom bo‘lgan. “Urush va urush” ustida ishlash jarayonida u Nyu-Yorkda shoir Allen Ginzbergning xonadonida yashagan va shoirning qo‘llab-quvvatlovi romanni yakunlashda muhim rol o‘ynagan.
Nobel mukofoti haftaligida sovrindorlar jadvali ham e’lon qilindi. 6 oktyabrda fiziologiya va tibbiyot, 7 oktyabrda fizika, 8 oktyabrda kimyo sohalaridagi g‘oliblar ma’lum bo‘ldi.
Tinchlik bo‘yicha mukofot 10 oktyabrda, iqtisodiy fanlar bo‘yicha esa 13 oktyabrda e’lon qilinadi. Taqdirlash marosimi an’anaga ko‘ra 10 dekabr kuni Stokholmda o‘tkaziladi.
Krasnaxorkai mukofoti o‘zbek kitobxonlari uchun ham katta ahamiyatga ega. Markaziy Yevropaning zulmat va umid o‘rtasida tebranuvchi nasri yana markazga qaytdi.
Sharqqa qaratilgan mulohazali ohang global adabiyot maydonida yanada yorqin eshitilmoqda. Demak, yaqin kelajakda o‘zbek o‘quvchilari uchun uning asarlarining yangi tarjimalari chiqariladi va keng muhokamalar boshlanadi.
