Dunyo - so'nggi yangiliklar

Dunyo bo‘ylab dengiz transporti sohasida kiberhujumlar soni ortib bormoqda. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Jinoyatchilar elektron aloqa tizimlarini buzib, moliyaviy ma’lumotlarni o‘g‘irlash yoki kompaniya tizimlarini egallashga urinmoqda. Bu orqali ular kompaniyalardan pullik qaror talab qiladi. So‘nggi yillarda kiberhujumlar tufayli kompaniyalar katta moliyaviy zarar ko‘rmoqda. 2022 va 2023 yillarda bunday hujumlar bilan bog‘liq xarajatlar ikki barobarga oshib, o‘rtacha 550 ming dollarni tashkil etdi. Ba’zi hollarda esa ruxsat puli 3 million dollardan oshadi. Dengiz transporti dunyo savdosining 80 foizini tashkil etadi. Shu sababli, kiberhujumlar yuk yetkazib berish jarayonlarini qiyinlashtiradi va kompaniyalarning xarajatlarini oshiradi. Soha mutaxassislari raqamli tizimlar va eskirgan texnologiyalar kiberjinoyatchilar uchun imkoniyat yaratishini ta’kidlamoqda. Xavfsizlikni ta’minlash maqsadida Xalqaro Dengiz Tashkiloti yangi kiberxavfsizlik qoidalarini joriy qildi. Kompaniyalar esa o‘z tizimlarida xavfsizlik choralarini kuchaytirib, kiberhujumlarga qarshi tayyorgarlik ko‘rmoqda. Bu chora-tadbirlar orqali dengiz transportining barqarorligi va xavfsizligini ta’minlashga intilmoqda.

Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) tomonidan e’lon qilingan so‘nggi hisobot insoniyat uchun jiddiy ogohlantirish bo‘ldi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Hozirgi kunda dunyo bo‘ylab bir milliarddan ortiq odam turli darajadagi ruhiy salomatlik muammolari bilan yashamoqda. Bu raqam nafaqat xavotirli, balki butun insoniyat sog‘lig‘i uchun katta tahdid hisoblanadi. JSST ma’lumotlariga ko‘ra, 2021 yilda 15 yoshdan katta 400 milliondan ziyod kishi spirtli ichimliklar ta’siridan zarar ko‘rgan. 2022 yilda esa 64 milliondan ortiq inson giyohvand moddalar iste’moli natijasida ruhiy buzilishlarga duch kelgan. Shuningdek, qariyb 57 million kishi demensiya va 24 milliondan ziyod inson epilepsiya bilan og‘rigan. Eng ko‘p uchraydigan ruhiy kasalliklar orasida xavotir va tushkunlik alohida o‘rin tutadi. JSST ma’lumotlariga ko‘ra, bu kasalliklar barcha psixik buzilishlarning uchdan ikki qismini tashkil etadi. Ayniqsa, 20 dan 29 yoshgacha bo‘lgan yoshlar orasida bu muammolar keng tarqalgan. Bu yosh avlod eng faol bo‘lishi kerak bo‘lgan davrda ruhiy kasalliklar bilan yuzlashmoqda. Hisobotda 2011 yildan 2021 yilgacha bo‘lgan davrda ruhiy kasalliklar soni dunyo aholisi o‘sishidan ham tez ko‘paygani qayd etilgan. Bu esa global miqyosda vaziyatning og‘irlashayotganidan dalolat beradi. JSST yoshlar orasida o‘z joniga qasd qilish holatining asosiy o‘lim sababi ekanini ta’kidlaydi. Faqat 2021 yilda 727 mingdan ortiq odam o‘z hayotini yo‘qotgan. Mavjud choralarga qaramay, tashkilotning taxminlariga ko‘ra, 2030 yilga qadar bu ko‘rsatkich faqat 12 foizga kamayishi mumkin. Ruhiy buzilishlar nafaqat sog‘liqka, balki iqtisodiyotga ham katta zarar yetkazmoqda. Har yili bu muammo sababli 12 milliard ish kuni yo‘qotiladi, bu esa jahon iqtisodiyotiga yiliga taxminan 1 trillion dollar zarar keltiradi. Eng achinarlisi, tushkunlik bilan og‘riganlarning faqat 9 foizi samarali davolanadi, psixozga chalinganlarning esa 71 foizi tibbiy yordam ololmaydi. Bu holat muammoning yanada kuchayishiga va odamlar hayotida qiyinchiliklarning ortishiga sabab bo‘lmoqda. Shu sababli mutaxassislar davlat va jamiyatlarni ruhiy salomatlik muammosiga jiddiy e’tibor qaratishga chaqirmoqda. Chunki bu muammo kelajakda insoniyat taraqqiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ruhiy salomatlikni mustahkamlash uchun samarali chora-tadbirlar ko‘rilishi lozim.

Rossiya kompaniyasi «Indyushkin dvor», Rostov viloyatida joylashgan, O‘zbekistondan yangi mutaxassislarni jalb qilish orqali xodimlar sonini sezilarli darajada oshirishni rejalashtirmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi. Bu haqda «Dunyo» axborot agentligi xabar berdi. Hozirgi vaqtda korxonada 150 nafar xorijiy xodim ishlamoqda, ulardan 26 nafari O‘zbekiston fuqarolaridir. Kompaniya faoliyatini kengaytirish bilan bog‘liq holda yana taxminan 100 kishi ishga qabul qilinishi zarur. «Indyushkin dvor» rahbariyati o‘zbekistonliklarning kasbiy malakasi va mehnatsevarligini yuqori baholagan holda doimiy hamkorlik o‘rnatishni taklif etdi. Rostovdagi O‘zbekiston Bosh konsulxonasi vakillari esa ishga joylashish tartiblari bo‘yicha barcha zarur ma’lumotlarni taqdim etib, hujjatlar ro‘yxatini o‘z ichiga olgan kelishuv loyihasini topshirdi. «Indyushkin dvor» turkiya go‘shti ishlab chiqarish bo‘yicha yirik kompaniyalardan biri bo‘lib, mahsulotlarini 18 ta davlatga, jumladan O‘zbekistonga ham yetkazib beradi. Kompaniya yangi mutaxassislarni jalb qilish orqali ishlab chiqarishni yanada rivojlantirishni maqsad qilgan.

Zamonaviy tibbiyotda robototexnika yana bir marotaba o‘z sinovidan muvaffaqiyatli o‘tdi. Dunyoning yetakchi tibbiy texnologiya kompaniyalaridan biri Medtronic o‘zining ilg‘or robot-assistent tizimi — Hugo RAS'ni prostata, buyrak va siydik pufagi sohalaridagi jarrohlik amaliyotlarida sinab ko‘rdi. Buyuk eksperiment: 137 ta real amaliyot Hugo robokirar jarroh 137 ta operatsiyada ishtirok etdi. Ushbu yuqori aniqlikka ega robot tizim shifokorlarga jarrohlikni ancha yengillashtirib, natijani mukammal darajada ta’minladi. Eng e'tiborlisi — amaliyotlarning 98,5 foizi muvaffaqiyatli yakunlandi. Faqatgina 2 ta holatda haqiqiy shifokor aralashuviga ehtiyoj tug‘ildi. Yangi davr: robotlar nafaqat yordamchi, balki yetakchi Medtronic'ning ta’kidlashicha, Hugo tizimi nafaqat aniqlik, balki xavfsizlik, optimal vaqt sarfi va tez tiklanish kabi jihatlarda ham inson xirurgi bilan barobar foyda keltirmoqda. Bu kabi natijalar nafaqat tibbiyot sohasida, balki butun insoniyat hayotida yangi bosqichni boshlashi mumkin. Texnologiya va tibbiyot o‘zaro qo‘l ushlab rivojlansa, inson hayotining sifati shunchalik yaxshilanadi. Hugo RAS singari robotlar yaqin kelajakda jarrohxonadagi eng ishonchli “hamkasb”ga aylanishi aniq. Savol esa shunday: siz robot jarrohga ishonasizmi?

Apple kompaniyasi sentabr oyida o‘zining yangi flagman smartfonlari iPhone 17 Pro va iPhone 17 Pro Max modellarini taqdim etdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu qurilmalar nafaqat ichki imkoniyatlari, balki tashqi ko‘rinishi bilan ham sezilarli darajada yangilangan. Eng katta o‘zgarishlardan biri orqa kamera podining butun korpus eni bo‘ylab joylashganidir. Sensorlar joylashuvi avvalgidek qolgan, ammo LiDAR va chaqnoq endi qarama-qarshi tomonda joylashgan. Apple titan korpusdan voz kechib, alyuminiy korpusga qaytdi. Alyuminiy issiqlikni oldingiga nisbatan 20 barobar samaraliroq tarqatadi. Korpus to‘liq metall bo‘lib, orqa qismida simsiz zaryadlash uchun Ceramic Shield oynali maydon mavjud. Old panelda yangi Ceramic Shield 2 ishlatilgan bo‘lib, u uch barobar mustahkamroqdir. Shuningdek, ekran yuzasida yorug‘likni aks ettirmaydigan qoplama qo‘llanilgan. Ichki quvvat jihatidan yangi Apple A19 Pro chipi o‘rnatilgan. U 6 yadroli protsessor va 6 yadroli grafik protsessorga ega bo‘lib, ikkinchi avlod Dynamic Caching texnologiyasi yordamida uzoq davom etadigan vazifalarda oldingiga nisbatan 40 foiz tezroq ishlaydi. Pro modellarda birinchi marta bug‘ yordamida sovitish tizimi joriy etilgan bo‘lib, alyuminiy korpus bu jarayonga yordam beradi. Kamera tizimi ham sezilarli yangilangan. Endi to‘liq 48 megapikselli asosiy, ultra keng va telefotokameralar mavjud. Telefotokamera 8 barobar optik zoom, shuningdek 4 barobar rejimi va 3D stabilizatsiya funksiyasiga ega. Old kamera esa 18 megapikselli bo‘lib, Center Stage texnologiyasi bilan jihozlangan. Bundan tashqari, ProRes RAW formatida video yozish imkoniyati qo‘shilgan, bu esa videomontaj bilan shug‘ullanuvchilar uchun muhim yangilik hisoblanadi. Avtonomiya ko‘rsatkichlariga kelsak, iPhone 17 Pro modeli 33 soat video ko‘rish imkoniyatiga ega, iPhone 17 Pro Max esa 39 soat ishlaydi. Qurilmalarni 0 dan 50 foizgacha zaryadlash uchun atigi 20 daqiqa vaqt ketadi. Narxlari quyidagicha belgilangan: iPhone 17 Pro 1099 dollar, iPhone 17 Pro Max esa 1199 dollar. Qurilmalar 19 sentabrdan sotuvga chiqadi. Ranglar qatorida Silver, Deep Blue va Cosmic Orange mavjud. Yangi TechWoven g‘iloflar va Crossbody Strap aksessuar sifatida taqdim etildi. Apple kompaniyasi ushbu yangilanishlar bilan haqiqatan ham “Pro” darajasiga chiqa oldimi, bu savol foydalanuvchilar orasida muhokama qilinmoqda. Yangi modellar yuqori darajadagi quvvat va sifatni taqdim etadi, bu esa ularning bozordagi o‘rnini mustahkamlashga yordam beradi.

Shimoliy Karolinada 23 yoshli ukrainalik qochqin Irina Zarutska poyezdda pichoqlab o‘ldirildi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Politsiya ayolga hujum qilgan 34 yoshli Dekarlos Braunni qo‘lga oldi va uni qotillikda ayblamoqda. Voqea videoga tushib, ijtimoiy tarmoqlarda keng tarqaldi, bu esa jamoatchilik orasida katta norozilikka sabab bo‘ldi. Shahar meri ushbu holatni sud tizimidagi xato deb atab, transportda xavfsizlikni oshirish bo‘yicha choralar ko‘rilishini va’da qildi. Zarutskaning oilasi uning 2022-yilda urushdan qochib AQShga kelganini va yangi hayotga tez moslashganini bildirdi. U san’atga qiziqardi, hayvonlarni yaxshi ko‘rar va oilasi bilan baxtli yashardi. Ushbu voqea siyosiy bahslarga ham sabab bo‘ldi. Ayrimlar Braun ilgari og‘ir jinoyatlar uchun jazolangan bo‘lsa-da, ozodlikka chiqqanini tanqid qildi. Shtat rahbari esa jinoyatchilikka qarshi yanada samarali choralar ko‘rishga chaqirdi. Bu voqea jamiyatda xavfsizlik va adolat masalalarini yana bir bor muhokama qilishga sabab bo‘ldi.

Mashhur turk aktrisasi Hande Erchel va tadbirkor Hakan Sabanji o‘rtasidagi munosabatlarga doir so‘nggi paytlarda ko‘plab mish-mishlar tarqalmoqda. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ayniqsa, juftlikning ajrashgani haqidagi xabarlar muxlislar orasida katta qiziqish uyg‘otdi. Gel Konuşalım dasturida ilk bor gapirgan Hakan Sabanji esa ularning munosabatlariga oid da’volarga o‘z munosabatini bildirdi. U shaxsiy hayoti haqida keng gapirishni istamagan bo‘lsa-da, ayrim gap-so‘zlarga aniqlik kiritdi. Hakan Sabanji ajralish masalasini muhokama qilishni istamasligini, chunki bu ularning shaxsiy hayotiga taalluqli ekanligini ta’kidladi. Shuningdek, u xiyonat haqidagi mish-mishlar mutlaqo asossizligini bildirdi. Oldinroq Hande Erchel ijtimoiy tarmoqlardagi sahifasidan Sabanji bilan tushgan barcha suratlarini o‘chirib tashlagan edi. Bu esa turk matbuotida ularning ajralgani haqidagi xabarlarga asos bo‘ldi. Mashhur jurnalist Birsen Altuntash juftlik orasida jiddiy kelishmovchilik borligini ta’kidlagan, ammo rasmiy ajrim hali sodir bo‘lmaganini ma’lum qilgan. Shunga qaramay, Hande va Hakan hanuz bir-birlariga ijtimoiy tarmoqlarda obuna bo‘lib qolishgan. Muxlislarning bir qismi ularning munosabatlari qayta tiklanishiga umid bildirsa, boshqalar esa bu jarayon shunchaki ommaviy axborot vositalari uchun reklama bo‘lishi mumkinligini taxmin qilmoqda.

Apple kompaniyasi yaqinda yangi iPhone 17 smartfonini taqdim etdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Toshkentdagi "Malika" bozorida sotuvchilar bilan suhbat natijasida ushbu yangi modellar uchun taxminiy narxlar aniqlangan. Ma’lum bo‘lishicha, iPhone 17 smartfonlari O‘zbekistonda 23 sentyabrdan boshlab sotuvga chiqariladi. Narxlar xotira hajmi va qurilmaning funksiyalariga qarab farqlanadi. Masalan, iPhone 17 ning 256 gigabaytli modeli taxminan 16 million 250 ming so‘m atrofida baholanmoqda. Kattaroq xotira hajmiga ega modellarning narxi esa yuqoriroq bo‘ladi. iPhone 17 Pro va Pro Max versiyalari esa yanada ko‘p funksiyalar va imkoniyatlarga ega bo‘lib, ularning narxlari 23 million so‘mdan boshlanib, 50 million so‘mga yaqinlashadi. Ushbu yangi smartfonlar O‘zbekiston bozorida katta qiziqish uyg‘otishi kutilmoqda. Xaridorlar uchun eng maqbul variantni tanlashda xotira hajmi va byudjet muhim omillar hisoblanadi. Shuningdek, rasmiy savdo nuqtalarida to‘liq kafolat va xizmat ko‘rsatish imkoniyatlari taqdim etilishi kutilyapti. Yangi iPhone 17 modellarining O‘zbekistonda sotuvga chiqishi smartfon bozorida yangiliklar va raqobatni kuchaytiradi.

Domeniko Tedesko «Fenerbahche» jamoasining bosh murabbiyi lavozimiga asosiy nomzodlardan biridir. Bu haqida Euro-football.ru xabar berdi. Turkiya klubida portugaliyalik murabbiy Joze Mourinyu bilan xayrlashilgandan so‘ng yangi bosh murabbiy qidirilmoqda. «Kanareykalar» rahbariyati Tedesko nomini qisqa ro‘yxatga kiritgan va italiyalik mutaxassis bu lavozimni egallashga tayyor ekanligini bildirgan, deb xabar beradi mashhur jurnalist Nikolo Skira. Agar hammasi reja bo‘yicha amalga oshsa, 39 yoshli mutaxassis 2027 yilgacha Istanbulning yirik klubida shartnoma imzolaydi. Domeniko Tedesko so‘nggi ish joyi Belgiya milliy terma jamoasi bo‘lib, u yerda 2023 yil fevralidan 2025 yil yanvarigacha bosh murabbiylik qilgan. Bundan avval u «RB Leyptsig», Moskva «Spartak», «Shalke 04» kabi yirik klublarda ham faoliyat yuritgan. Uning murabbiylik tajribasi va yirik jamoalarda ishlaganligi «Fenerbahche» uchun katta imkoniyat bo‘lishi mumkin. Klub yangi murabbiy bilan kelgusida muvaffaqiyatlarga erishishni maqsad qilgan.

O‘tgan yillarda "Yuventus" jamoasida o‘ynagan taniqli futbolchi Edgar Davids tanishi Nabila Habibining o‘g‘irlik qilgani haqida xabar oldi. Bu haqida Euro-football.ru xabar berdi. Bu haqda ad.nl portali ma’lumot berdi. Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, Davids o‘zining rasm kolleksiyasining o‘g‘irlanganini bir necha yil o‘tib bilib qolgan. U kolleksiyani ishonch bildirgan odamga topshirgan edi. Bir muddat Habibi ham uning uyida yashagan. Davids kolleksiyasi xavfsiz joyda saqlanayotganiga ishonar ekan, Habibi 37 ta rasmni o‘g‘irlab, ularni turli lombardlarga garovga qo‘ygan va taxminan 30 ming yevro olgan. 2017 yilda Habibi qarzlarini to‘lay olmagach, lombardlar rasmlarni sotish huquqiga ega bo‘lgan. Sotib olganlardan biri rasmning orqa tomonida Davidsning ismini ko‘rib, ijtimoiy tarmoqlar orqali unga murojaat qilgan. Shundan so‘ng Davids sudga murojaat qilgan. Habibi o‘g‘irlikni tan olgan. Avvalroq u jinoyat ishlari bilan bog‘liq muammolarga duch kelgan va tanishidan 3500 yevro olgan holda qoldirgan edi.

Vengriyaning Seksard shahrida noodatiy va qiziqarli voqea – qabr qazish bo‘yicha 18-xalqaro chempionat bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu musobaqa mamlakatning Qabr qazuvchilar uyushmasi tomonidan aniq reja va tartib asosida tashkil etildi. Tadbir kasb sohasi nufuzini oshirishga xizmat qildi. Musobaqada ishtirokchilar ikki kishilik jamoalar shaklida qatnashdi. Ularga ikki soat vaqt berildi. Shu vaqt ichida har bir jamoa 200x80 santimetr o‘lchamda va 160 santimetr chuqurlikda qabr qazishi kerak edi. Ushbu qoidalar ishtirokchilardan nafaqat mahorat, balki diqqat va tezkorlikni ham talab qildi. Chempionat yakunida Parakletosz Nonprofit jamoasi g‘olib deb topildi. Bu jamoa ketma-ket ikkinchi yil chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu ularning puxta tayyorgarligi va kasbiy darajasining yuqori ekanligini ko‘rsatdi. Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, bunday musobaqalar kasb nufuzini oshirish bilan birga, yosh avlodni professional mutaxassislar bilan yaqindan tanishtiradi. Shuningdek, ishtirokchilarga jamoaviy hamkorlik va sog‘lom raqobat muhitida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu tadbirlar kasbiy malakani oshirish va sohani yanada rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega.

O‘zbekistonda umumiy o‘rta ta’lim tizimi tubdan o‘zgarishlarga yuz tutmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi. Mamlakatda rasmiy ravishda 12 yillik ta’lim modeli joriy etilishi boshlandi. Bu haqda Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi matbuot xizmatidan ma’lum qilindi. Yaqin kunlarda ushbu yangiliklarni tasdiqlovchi normativ-huquqiy hujjat imzolanishi kutilmoqda. Ushbu qaror ta’lim sohasini isloh qilish bo‘yicha keng qamrovli dastur doirasida qabul qilindi. Dastur prezidentga 8 sentyabr kuni taqdim etilgan bo‘lib, u maktabgacha ta’limdan tortib oliy ta’limgacha bo‘lgan barcha bosqichlarni tizimli yangilashni ko‘zda tutadi. 12 yillik ta’limga o‘tish xalqaro tajribaga moslashish maqsadida amalga oshirilmoqda. 2022 yilda o‘tkazilgan PISA tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, ta’limda yetakchi hisoblangan 85 foiz mamlakatlarda o‘quv yillari soni aynan 12 yilni tashkil etadi. Yangi model joriy etilishi o‘quv dasturlarini xalqaro standartlarga moslashtirishga, shuningdek, o‘quvchilarni keyingi bilim olish va kasbga tayyorlash bosqichlariga sifatli tayyorlashga imkon beradi. Yangilangan tizim tuzilmasi quyidagicha bo‘ladi: birinchi yil 6 yoshdagi bolalar uchun maktabga tayyorgarlik bosqichi sifatida belgilangan bo‘lib, u boshlang‘ich ta’limning bir qismi hisoblanadi. Boshlang‘ich ta’lim umumiy 5 yilni tashkil etadi, bunda 1 yil tayyorgarlik va 4 yil boshlang‘ich maktab o‘quvi mavjud. Keyingi bosqich 5-9-sinflarni o‘z ichiga olgan asosiy umumiy o‘rta ta’lim bo‘lib, 5 yil davom etadi. So‘nggi 2 yil esa to‘liq umumiy o‘rta ta’lim bosqichi bo‘lib, u maktablar, akademik litseylar, ixtisoslashtirilgan harbiy maktablar yoki texnikumlarda olib boriladi. O‘tish jarayonini silliq tashkil etish va zarur infratuzilmani yaratish maqsadida 3600 ga yaqin yangi maktablar qurilishi va mingdan ortiq davlat bog‘chalari ochilishi rejalashtirilgan. Aynan shu muassasalarda eng kichik o‘quvchilar uchun yangilangan tayyorgarlik dasturi sinovdan o‘tkaziladi. Qiziqarli jihati shundaki, 12 yillik ta’limga o‘tish haqida ma’lumotlar 2023 yildan boshlab ijtimoiy tarmoqlarda faol muhokama qilinar edi. Ammo o‘sha paytda Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi bu gaplarni rasman rad etgan, amalda 11 yillik ta’lim amal qilganini ta’kidlagan. Hozirgi qaror davlat darajasida yondashuvlar qayta ko‘rib chiqilganini va keng ko‘lamli islohotlarni amalga oshirishga siyosiy iroda borligini ko‘rsatadi. Mustaqil O‘zbekiston tarixida ilgari ham 12 yillik ta’lim tizimi mavjud bo‘lgan. 2010 yildan 2017 yilgacha ta’lim 9+3 sxemasi asosida tashkil etilgan bo‘lib, unda 9-sinfni tamomlagan o‘quvchilar majburiy ravishda kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarida ta’lim olishgan.