O‘zbekistonda so‘nggi yillarda eksport siyosati kengayib, yangi bozorlarga yo‘naltirish ishlari sezilarli darajada rivojlanmoqda. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Ayniqsa, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, xususan meva va sabzavotlar eksportidagi o‘sish mamlakat iqtisodiyotida muhim o‘zgarishlarni ko‘rsatmoqda. Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (IMRI) ma’lumotlariga ko‘ra, 2019–2024 yillar oralig‘ida O‘zbekiston meva-sabzavot mahsulotlarini 73 ta mamlakatga eksport qilgan.
Bu ko‘rsatkich 2019 yilga nisbatan 5 ta davlatga ko‘pdir. Eksport hajmidagi o‘sish sifat standartlari, mahsulotlarni xalqaro talablar asosida ishlab chiqarish va logistika tizimining yaxshilanishi bilan bog‘liq.
Mutaxassislar buni O‘zbekistonning xalqaro bozorlarda raqobatbardoshligini oshirib borayotganining isboti deb hisoblaydi. Shunga qaramay, eksport hajmining ko‘p qismi beshta asosiy xaridorga to‘g‘ri kelmoqda.
2024 yil yakunida bu beshlik umumiy eksportning 71,7 foizini tashkil etdi. 2022 yilda esa bu raqam 83,8 foizga yetgan edi.
Rossiya eng yirik xaridor sifatida qolmoqda. 2024 yilda O‘zbekiston meva va sabzavot mahsulotlarining 38,7 foizi Rossiyaga eksport qilingan.
Undan keyin Pokiston (13,5 foiz), Qozog‘iston (12,6 foiz), Xitoy (8,9 foiz) va Afg‘oniston (8 foiz) keladi. Shu bilan birga, MDH davlatlariga eksport ulushi 69,4 foizdan 57,7 foizgacha kamaygan, bu esa O‘zbekistonning yangi mintaqaviy bozorlarga e’tibor qaratayotganini ko‘rsatadi.
Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga eksport ulushi 2019 yildagi 2,1 foizdan 2024 yilda 2,4 foizga oshdi. Bu ko‘rsatkich kichik bo‘lsa-da, eksport yo‘nalishlarini diversifikatsiya qilish va sifatga bo‘lgan e’tiborning oshayotganidan dalolat beradi.
IMRI tomonidan hisoblangan geografik diversifikatsiya indeksi eksportning barqaror va kengayishga moyil ekanligini ko‘rsatmoqda. Har bir yangi mamlakat - bu yangi bozor, yangi talab va yangi standart degani.
Yevropa bozorlari sanitariya, fitosanitariya va ekologik talablar jihatidan eng murakkab hisoblanadi. O‘zbekiston ushbu talablarga javob bera boshlagani ijobiy rivojlanishdir.
Mutaxassislar fikricha, meva-sabzavot eksportini kengaytirish uchun targ‘ibot ishlarini kuchaytirish, yangi hamkorliklarni yo‘lga qo‘yish va sertifikatlash jarayonlarini soddalashtirish zarur. Ayniqsa, organik mahsulotlar eksportiga yo‘naltirilgan strategiyalar ishlab chiqilsa, Yevropa bozoridagi ulush yanada oshadi.
Shuningdek, zamonaviy logistika yondashuvlari, agrotexnika rivojlanishi va xalqaro ko‘rgazmalarda faol ishtirok O‘zbekiston eksport xaritasini kengaytirishda muhim ahamiyatga ega. Xulosa qilib aytganda, hozirda asosiy xaridorlar Rossiya, Pokiston va Qozog‘iston bo‘lib qolmoqda, biroq eksport geografiyasi asta-sekin diversifikatsiyalanmoqda.
Bu jarayon sifat, raqobatbardoshlik va xalqaro talablar asosida amalga oshmoqda. Yevropa bozoriga yo‘naltirilgan qadamlar esa strategik ahamiyatga ega harakatdir.
