Odamlar qancha urinmasin, erta bolalikdagi tafsilotlarni eslay olmaydi. Science jurnalida chop etilgan yangi tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, buning sababi xotiralar yo‘qligida emas, balki ulg‘aygan sari ularni tiklashning imkonsizligida.
Olimlar tadqiqotda 4 oylikdan 25 oylikkacha bo‘lgan 26 chaqaloqni sinovdan o‘tkazdi. Tajriba davomida chaqaloqlar MRT apparatiga joylashtirildi, u yerda har biriga 2 soniya davomida bir qator noyob tasvirlar ko‘rsatildi. Tadqiqotchilarning maqsadi miyaning his-tuyg‘u, xotira va avtonom nerv tizimi bilan bog‘liq gippokampdagi faollikni qayd etish edi.
Qisqa vaqtdan keyin chaqaloqlarga yonma-yon ikkita rasm ko‘rsatildi: ulardan biri allaqachon ko‘rsatilgan va yana biri notanish edi. Tadqiqotchilar chaqaloqlarning ko‘z harakatini kuzatib, ular qaysi tasvirlarga uzoqroq e’tibor qaratganini yozib oldi.
Agar chaqaloq tanish rasmga uzoqroq qaragan bo‘lsa, bu xotiraning tiklanganini anglatardi. Agar hech biriga uzoq vaqt qaramasa, bu ehtimol, xotira kamroq rivojlanganini anglatardi.
Dastlabki ma’lumotlarni to‘plagandan so‘ng, jamoa tanish tasvirga uzoqroq qaragan chaqaloqlarning MRT skanerlarini tahlil qildi va ularni boshqalarniki bilan taqqosladi.
«Natijalar shuni ko‘rsatdiki, katta yoshdagi chaqaloqlarda xotirani kodlash jarayonida gippokamp faolroq bo‘lgan. Bundan tashqari, faqat katta yoshdagi chaqaloqlar xotira bilan bog‘liq qaror qabul qilish va tanib olishda asosiy rol o‘ynaydigan orbitofrontal qobiqda faollik ko‘rsatdi», deyiladi maqolada.
Xotirani kodlash nima uchun 12 oydan katta chaqaloqlarda aniqroq ko‘rinishi noma’lum bo‘lsa-da, bu ehtimol tanadagi katta o‘zgarishlar bilan bog‘liq.
«Bu davrda chaqaloqning miyasi idrok, til, harakat qobiliyatlari, biologiya va boshqa sohalarda, jumladan, gippokampning tez anatomik o‘sishida ko‘plab o‘zgarishlarga uchraydi», dedi tadqiqotning yetakchi muallifi va Yeyl Universiteti psixologiya kafedrasi professori doktor Nik Tyork-Braun.
Tadqiqotchilar nima uchun miya bu erta xotiralarni tiklay olmasligini tushunish ustida faol ishlamoqda, ammo u gippokamp xotirani topish uchun aniq «qidiruv so‘rovlarini» olmasligini taxmin qilmoqda, chunki bu bolaning kichik paytidagi tajribalari asosida saqlangan.
