Dunyo yangiliklari

Qo‘shma Shtatlarda bir necha kundan beri tornado davom etib, tabiiy ofat davlatning markaziy va janubiy qismiga jiddiy zarar yetkazmoqda. Amerika matbuotiga ko‘ra, turar joy binolari, infratuzilma obyektlari, maktablar vayron bo‘lyapti. Arkanzas, Jorjiya va Oklaxoma shtatlarida favqulodda holat e’lon qilingan. ABC News telekanali xabarida kelishicha, dam olish kunlarida 20 dan ortiq shtatlarda odamlar mingga yaqin bo‘ronlar bilan to‘qnashdi va bugungi hisob-kitob bilan tornado 42 kishi halok bo‘lishiga olib keldi. 9 shtatda esa tornado xavfi o‘ta kuchli deya baholangan. Missuri shtatida 12 kishi, Kanzasda 8 kishi, Missisipida esa 6 kishi tornado qurboniga aylangan. Halok bo‘lganlar orasida yosh bolalarning ham borligi amerikaliklarni qayg‘uga solmoqda. Xususan, Shimoliy Karolinada 11 va 13 yoshli aka-ukalar kuchli tornado oqibatida daraxt qulashi tufayli halok bo‘ldi. Hukumat buni tasdiqlagan. Shahar favqulodda vaziyatlar boshqarmasi bo‘lim boshlig‘i Meffyu Ouen Facebook'da post qoldirib, daraxt ikki aka-ukaning yotoqxonasiga qulaganini ma’lum qildi. Uy yonib ketgan, o‘t o‘chiruvchilar kelganida oilaning boshqa a’zolari ichkarida bolalar borligini aytgan, lekin afsuski, ularni qutqarisholmadi. Meffyu Ouenning ABC News'ga ma’lum qilishicha, tornado Missisipi shtatida soatiga 111 milyani tashkil qilmoqda, bu taxminan soatiga 180 kilometr degani. Rasmiylar Missisipida kamida 3 kishini shamol uchirib ketganini tasdiqladi. Shtatlardagi mehmonxonalar tornado sabab uy-joysiz qolganlar bilan to‘lmoqda. Aytilishicha, kelasi haftalarda 250 tacha lagerlar paydo bo‘ladi, aynan tornadodan zarar ko‘rganlar uchun. Tornado Alabama shtatida ham vayronagarchiliklarga sabab bo‘lmoqda, bu yerda shamol tezligi soatiga 136 milyadan 165 milyagacha chiqqan, bu qariyb 265 kilometr soat degani. Shamol bunchalik qattiq bo‘lib, vayronagarchiliklarga olib keladi deb hech o‘ylamagandim, deydi Alabamaning Plantersvil shahrida yashovchi Ovns. U onasidan ayrilib qolgani uchun ko‘z yosh to‘kmoqda. Aytishicha, onasi qulagan uy ichida qolib ketgan. Alabamaning Vinterboro shahrida esa tabiiy ofat zarari ancha jiddiy, shamol o‘rta maktabni vayron qilgan. Tezligi soatiga 120 milya yoki 193 km/soat bo‘lgan shamol maktab avtobusini uchirib yuborgan va avtobus sportzalga kelib urilgan. Okrug qutqaruvchilari Vinterborodagi maktab qarshisida yashovchi 83 yoshli fuqaro halok bo‘lganini aniqladi. Tornado Oklaxoma shtatida 400 dan ortiq uylarni vayron qilgan, 150 ga yaqin inson jarohat bilan shifoxonalarga yotqizilgan. Kuchli shamol dam olish kunlarida o‘rmon yong‘inlarini keltirib chiqardi. Ayni paytda Oklaxoma, Texas, Nyu-Meksikoda yong‘in xavfi qizil darajada turibdi. Ayniqsa seshanba, ya’ni bugun Texasning g‘arbiy qismi va Nyu-Meksiko uchun alangali o‘tishi mumkin, odamlar bundan ogohlantirilgan. Texas, Luiziana, Alabama, Arkanzas, Tennessi, Missisipi, Jorjiya, Kentukki va Shimoliy Karolina shtatlarining bir qismi suv toshqini haqida ogohlantirish ostida, deya xabar berdi BBC. Prezident Donald Tramp AQSH Milliy gvardiyasini bo‘ronga qarshi kurash uchun jalb qildi. O‘zining ijtimoiy tarmoqlardagi platformalarida esa odamlarni ko‘proq ibodat qilishga chaqirdi. Men va Melaniyani chuqur tashvishga solgan bu bo‘ronlar sabab ibodatimizga qo‘shiling, deb yozadi Tramp. O‘zbekiston prezidenti 17 mart kuni tornado sabab ko‘rilgan zarar va qurbonlar borligi munosabati bilan Donald Trampga ta’ziya maktubini yo‘lladi. Bu haqida prezident matbuot kotibi Sherzod Asadov ma’lum qildi.

18 martga o‘tar kechasi Isroil mudofaa armiyasi (SAXAL) G‘azo sektorini bir necha havo hujumlari bilan esa, Hamasning o‘rta darajadagi qo‘mondonlari va uning infratuzilmasiga qarshi zarbalar berganini ma’lum qildi. The Times of Israel nashrining xabar berishicha, bu hujumlar Isroil hukumati tomonidan Xamasga qarshi «qat’iy choralar» ko‘rish zaruriyatiga asoslanib amalga oshirilgan. SAXALning ma’lumotiga ko‘ra, urushning davomida ishga tushirilgan zarbalar Hamasning siyosiy byurosi a’zolariga va harbiy obyektlariga qaratilgan. Shin-Bet xavfsizlik xizmati bilan birga amalga oshirilgan operatsiyalar Hamasning xatti-harakatlariga javob bo‘lib, vaziyatning chuqurlashishi sababli Qudratli zarba berishga qaror qilingan. Isroilning bosh vaziri Binyamin Netanyahu va mudofaa vaziri Israel Katsning ko‘rsatmalariga ko‘ra, harbiylar Hamasga qarshi qat’iy choralar ko‘rishga buyruq berilgan. Ushbu qaror, Isroilning xavfsizligini ta’minlash uchun zarur va belgilangan bo‘lib, hozirda zarbalar davom etmoqda va ularning kelgusi bosqichlarida kengaytirish imkoni bor. Qurbonlar va xavflar Isroilning havo hujumlari natijasida 300 dan ortiq kishi halok bo‘lgani, minglab odamlar esa yaralangani haqida xabar berildi. Hamas nazorati ostidagi G‘azo sektori sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, halok bo‘lganlar orasida ko‘plab bolalar ham bor. Bu zarbaga, xususan, G‘azo shahridagi Al-Daraj tumanidagi maktablar va Rafahning mahalliy aholisi ham duch kelgan. Mahalliy aholi bo‘lishgan kochishlar va xavfli vaziyatlardan omon qolish uchun shimolga harakat qilishgan. Hamas rahbarlaridan biri, Izzat ar-Rishq, Isroilning hujumlarini «o‘lim hukmi» deb atadi va buning natijasida o‘rtacha inson huquqlari va sulhga intilishning yo‘qolishini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Isroil urushni tanlab, sulhni qarorga keltirishga muvaffaq bo‘lgan emas. Ishlab chiqarilgan qarorlar Isroil va Hamas o‘rtasidagi o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risidagi kelishuv 19 yanvarda amalga oshiriladigan birinchi bosqichi tugaganidan keyin qayta uzaytirishga harakat qilingan. Bundan keyingi davrda shartlar va musobaqalar olib borilgan, ammo muzokaralarning ikkinchi bosqichi boshlanmagan. Sulhning birinchi bosqichi davomida 33 nafar Isroil harbiyi garovga olingan edi, a Xamas esa ikki mingga yaqin falastinlikni ozod etgan. Isroil va Hamas o‘rtasidagi mavjud bo‘lgan muammolar va ularning harbiy reaksiyalari yanada katta hafsalasizliklar va inson huquqlari masalalarini ko‘tarmoqda. Bu vaziyatning rivojlanishiga ko‘proq davom etgan kelishuvlar, odamlar qurbonlarini kamaytirish va o‘zaro erkinlikning ta’minlanishi murakkab va e’tiborga muhtoj. Foto: Omar Al-Qattaa / AFP / Scanpix / LETA

Inson salomatligini saqlash va kunlik charchoqdan so‘ng tiklanish uchun oynagan yoki tunlik uyquning ahamiyati katta. Olimlar, kundalik turmush tarzining muhim qismi sifatida, 24 soatning kamida to‘rtdan bir qismi — ya’ni 6 soatini uyquga sarflashni tavsiya qilmoqda. Ammo jonivorlar o‘zlarining uyqu rejimlari bilan foydalanib, har xil jarayonlarga moslashgan. IFLScience nashrining xabar berishicha, ba’zi jonivorlar kunning katta qismini uyquda o‘tkazsa, boshqalari esa kun davomida faol bo‘lishadi. Koala — uyquga moslashgan jonivor Jonivorlar orasida eng ko‘p uxlaydigan tur — Avstraliyaning ramzi bo‘lgan koala. Koala kun davomida 18-22 soat uxlashi mumkin. Uning uyqasi bilan bog‘liq asosiy sabab — unga tanovul qiladigan evkalipt barglarining past energiya qiymatida. Evkalipt barglari shakar va kraxmaldan faqat 5 foizini tashkil qiladi, shundan kelib chiqqan holda koala organizmga juda kam energiya oladi. Energiya kamligi ularni uyquga moslashgan holatga olib keladi, bu ularga energiyani tejash va o‘sishni ta’minlash imkonini beradi. Qiziqarli tomoni shundaki, evkalipt barglari koala uchun zaharli bo‘lsa-da, ularning organizmda bu zaharni hazm qila olishga moslashgan maxsus tizim mavjud. Ammo bu tizimning katta kamchiligi — juda ko‘p energiya talab qilishida. Shuning uchun koala kunning katta qismini uyquda o‘tkazadi va yoqilg‘ini saqlash uchun quvvatni tejashga majbur. Chumolilar — uyquga ko‘p vaqt sarflamaydigan jonivorlar Aksincha, chumolilar o‘zining faolligi bilan ajralib turadi. Olimlar orasida eng faol jonivorlardan biri bo‘lgan olov chumoli kun davomida barcha uyqu uchun faqat 4 soat 48 daqiqa sarflaydi. Ammo bunga qaramay, bu chumolilar kun davomida 253 marotaba uxlab olishadi va har bir uyqu davri bir daqiqadan kamroq vaqt davom etadi. Bu ularning yuqori faolligini va doimiy ishlash qobiliyatini ko‘rsatadi. Jonivorlar orasidagi uyqu rejimlari ularning ekosistemadagi roli va energetik ehtiyojlariga mos keladi. Koalalarning kunning katta qismini uyquda o‘tkazishi ularning zaharli va past energiyali ovqatlanish tarzidan kelib chiqadi. Chumolilar esa, o‘z faolligi bilan ajralib turib, uyqusiz, barcha kun davomida ishlashga intiladi. Bu jonivorlar tomonidan qo‘llanilayotgan yangi uyqu strategiyalari ularning tabiiy muhitda omon qolishini ta’minlaydi.

Turkiyada prezidentni haqorat qilganlik aybi bilan hibsga olingan astrolog Hilol Sarach davlat rahbari Rajab Toyyib Erdo‘g‘ondan uzr so‘radi. U o‘zining X (sobiq Twitter) sahifasida tegishli post qoldirdi. Astrolog Erdo‘g‘on va Bahchelidan uzr so‘rab, siyosatchilarni hurmat qilishini qayd etdi. U bolalari bilan uchrashish uchun ulardan yordam so‘radi. Sarach bilan bog‘liq voqea 6 fevral kuni yuz bergan edi. O‘shanda u ijtimoiy tarmoqlarda milliy harakat partiyasi yetakchisi Davlat Bahchelida o‘pka bilan bog‘liq jiddiy muammolar borligini aytib, unga shifokorlarga murojaat qilishni tavsiya qilgan. "Rostini aytsam, u saylovgacha yashamaydi. Saylovlar shundoq ham muddatidan oldin bo‘lib o‘tadi. Aytgancha, gap aynan kim haqida ketayotganini yozishga jur’atli emasman, lekin o‘ylaymanki, siz buni tushunish uchun yetarlicha aqllisiz", degan u. Oradan ikki kun o‘tib, u prezident Erdo‘g‘on va Bahcheliga haqorat qilish ayblovi bilan hibsga olingan. Turkiyada 2027 yil noyabr oyida muddatidan oldin prezidentlik saylovlari bo‘lib o‘tishi kutilmoqda Adolat va taraqqiyot partiyasi saylovlarda yana Erdo‘g‘on nomzodini ilgari suradi. Turkiya prezidenti 23 fevral kuni hukmron partiya rahbari lavozimiga qayta saylandi. U partiya qurultoyida so‘zlagan nutqida unga bildirilgan ishonch uchun minnatdorlik bildirdi. 8 mart kuni Istanbul meri Ekrem Imomo‘g‘li mamlakat prezidenti lavozimi uchun rasman kurashga kirishdi. Respublika xalq partiyasidan nomzod prezidentlik kampaniyasini Izmirga ramziy tashrif bilan boshladi. Istanbul meri rasmiylar tomonidan unga bosim o‘tkazilayotgani haqida ham to‘xtaldi. U o‘z nutqida unga qarshi jinoiy ishlarni eslatib o‘tdi, jumladan: - haqorat qilish to‘g‘risidagi ish; - prokurorga tahdid qilish; - qalbaki diplom ishi. Shuningdek, u yaqinda rasmiylar uning atrofidagi 10 dan ortiq kishining mol-mulkini musodara qilganini aytdi. - "2014 yildan buyon mening yagona “jinoyatim” — saylovlarda yengib bo‘lmaydigan Ekrem Imamog‘lu bo‘lishdir. Sen buni to‘rt marta boshdan kechirding, oldinda esa seni beshinchi va so‘nggi mag‘lubiyat kutmoqda. Qanchalik urinmagin, saylov kuni muqarrardir", deya u prezident Erdo‘g‘onga murojaat qilgan. Foto: Soʻz Bursa

Isroil mudofaa kuchlari Hamas harakati nazoratidagi G‘azo sektorida o‘t ochishni to‘xtatish kelishuvi davomida to‘xtatilgan yirik hujumlarni qayta boshladi. 18 mart kuni Isroil Mudofaa kuchlarining Telegram-kanalida ma’lum qilinganidek, «siyosiy eshelon qaroriga muvofiq, SAHAL va ISA hozirda G‘azo sektoridagi Hamas tashkilotiga tegishli terrorchilik obyektlariga keng miqyosli zarbalar bermoqda». Shuningdek, Isroilning G‘azo sektori bilan chegaradosh shaharlaridagi maktablar keyingi 24 soat davomida yopiq qolishi e’lon qilindi. Hamas va xalqaro munosabatlar Hamasning yuqori martabali rasmiylaridan biri Reuters agentligiga Isroil G‘azo sektorida o‘t ochishni to‘xtatish kelishuvini bir tomonlama bekor qilganini ma’lum qildi. Guruh AQSH, Qatar va Misrni kelishuvning buzilishi uchun Isroilni to‘liq javobgarlikka tortishga va BMT Xavfsizlik kengashini Isroilni urushni tugatishga majburlovchi rezolyutsiyani qabul qilish uchun favqulodda yig‘ilish o‘tkazishga chaqirdi. Hamas rasmiylari, shuningdek, bosh vazir Binyamin Netanyahu hukumatining Isroil harbiy harakatlarini qayta boshlash haqidagi qarori Hamas tomonidan garovga olinganlarni «taqdir hukmiga tashlab qo‘yishini» bildirdi. Yangi qurbonlar va vayronagarchiliklar Isroilning yangilangan zarbalari oqibatida halok bo‘lganlar soni kamida 130 kishiga yetdi, deb yozmoqda The Times of Israel nashri. Xabarga ko‘ra, kamida 300 kishi, jumladan, bir nechta bolalar jarohatlangan. Hujumlar natijasida Dayr al-Bala, G‘azo, Xon Yunus va Rafah shaharlaridagi binolar vayron bo‘lgan. O‘t ochishni to‘xtatish kelishuvi va uning buzilishi Isroil va Hamas o‘rtasidagi o‘t ochishni to‘xtatish kelishuvi 19 yanvar kuni kuchga kirgan edi. Kelishuvning birinchi bosqichi Isroil G‘azo sektoriga katta hajmdagi insonparvarlik yordami oqimini ochish, qo‘shinlarni aholi zich joylashgan hududlardan olib chiqish va garovga olinganlarni mahbuslarga almashtirishni o‘z ichiga olgan edi. Birinchi bosqich mart oyida tugadi va Isroil kelishuvning ikkinchi qismiga o‘tish o‘rniga uni uzaytirishni talab qildi. Ammo kelishuvning buzilishi urushning yanada avj olishiga olib kelishi mumkin. Hozircha xalqaro jamoatchilikning bu voqealarga rasmiy munosabati kutilmoqda.

Foto: Reuters AQSH prezidenti Donald Tramp 18 mart kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan Ukrainadagi urushni to‘xtatish haqida gaplashishni rejalashtirayotganini aytdi. Bungacha AQSH va Rossiya rasmiylari Moskvada Tramp «juda yaxshi va samarali» deb atagan muzokaralar o‘tkazgandi. Shu bilan birga, Putin Vashington va Kiyevning vaqtinchalik sulh bo‘yicha taklifini muhokama qilishi uchun shartlarini ilgari surgan. «Men seshanba kuni prezident Putin bilan gaplashaman. Dam olish kunlari ko‘p ish qilindi», – dedi Tramp jurnalistlarga Floridadan Vashingtonga uchayotgan samolyoti bortida (iqtiboslar Reuters agentligi tomonidan keltirilgan). «Ko‘ramiz, biz bu urushga chek qo‘ya olamizmi. Balki uddalay olarmiz, balki yo‘q, lekin o‘ylaymanki, bizda juda yaxshi imkoniyatlar bor», – dedi AQSH prezidenti. O‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha muzokaralarda qanday yon berishlar ko‘rib chiqilishi mumkinligi haqidagi savolga Tramp shunday javob berdi: «Biz yer haqida gaplashamiz. Biz elektr stansiyalari haqida gaplashamiz» (OAV u Zaporijjya AESni nazarda tutganini taxmin qilmoqda). «O‘ylaymanki, ikkala tomon, Ukraina va Rossiya allaqachon ko‘p narsalarni muhokama qilgan. Biz allaqachon bu haqda, ma’lum aktivlarni bo‘lishish haqida gapiryapmiz, ular buning ustida ishlamoqda», – deya qo‘shimcha qildi AQSH prezidenti. Tramp gap aynan qanday aktivlarni bo‘lib olish haqida ketayotgani va bunday kelishuvlar vaqtinchalik bo‘lishi mumkinligiga aniqlik kiritmagan. Kreml vakili Dmitriy Peskov jurnalistlarga shunday dedi: «Ha, bu haqiqatan ham shunday. Seshanba kuni shunday muloqot o‘tkazilishiga tayyorgarlik ko‘rilmoqda». U qo‘shimcha tafsilotlarni berishdan bosh tortdi: «Biz hech qachon bunday qilmaymiz, hech qachon voqealardan oldinga chiqib ketmaymiz». BBC diplomatik muxbiri Jeyms Lendeylning xabar berishicha, Kiyevdan olingan ma’lumotlarga ko‘ra, hozirda «tinchlik evaziga yer» tamoyiliga asoslangan uzoq muddatli kelishuv muhokama qilinmayapti. Aksincha, tomonlar o‘t ochishni to‘xtatish to‘g‘risida kelishuvga erishilgan taqdirda, tutashuv chiziqlari qayerdan o‘tishi kerakligi haqida gapirishmoqda, deydi Lendeyl. Ukraina o‘z hududlari Rossiyaning bir qismi sifatida qonuniy tan olinishiga hech qachon rozi bo‘lmasligini bir necha bor ta’kidlagan. Moskva va Jiddadagi muzokaralar Tramp 11 mart kuni Saudiya Arabistonining Jidda shahrida bo‘lib o‘tgan AQSH-Ukraina muzokaralarida Ukraina rozi bo‘lgan 30 kunlik o‘t ochishni to‘xtatish taklifi Putin tomonidan qo‘llab-quvvatlanishiga erishishga harakat qilmoqda. Undan oldinroq, 18 fevral kuni Saudiyaning boshqa bir shahri, Ar-Riyodda AQSH-Rossiya uchrashuvi bo‘lib o‘tgandi. Ukrainaga yo‘llangan oxirgi zarbalardan birining oqibatlari 13 mart kuni Putin Moskvada AQSH prezidentining maxsus vakili Stiv Uitkoffni qabul qildi. Kreml uchrashuv natijalarini bosiqlik bilan izohladi: Uitkoff Ukrainada o‘t ochishni to‘xtatish tashabbusi haqida «qo‘shimcha ma’lumot taqdim etgani», Putin esa Uitkoff orqali «Tramp uchun ma’lumot va qo‘shimcha signallar bergani» aytildi. Tramp esa Kremldagi uchrashuv haqida yanada optimistik fikr bildirdi. «Biz Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan juda yaxshi va samarali muzokaralar olib bordik va bu dahshatli, qonli urush nihoyat tugashi uchun juda yaxshi imkoniyatlar bor», – deb yozdi u Truth Social ijtimoiy tarmog‘ida. Diplomatik jarayon Rossiya armiyasining Kursk oblastidagi hujumi fonida bo‘lib o‘tmoqda, u yerda Rossiya armiyasi ukrainlar 7 oy davomida ishg‘ol etib turgan Sudja shahrini qaytarib olishga muvaffaq bo‘ldi. Trampning AQSH prezidenti lavozimiga qaytganidan keyin Rossiya prezidenti bilan ilk telefon muloqoti 12 fevralda bo‘lib o‘tgandi. Moskva bilan yaqinlashib, AQSH tashqi siyosatini ostin-ustun qilgan Tramp avvalroq Ukrainani Rossiyadan ko‘ra muzokaralar olib borish qiyinroq bo‘lgan davlat sifatida ko‘rsatishga uringandi. Fevral oyida u Oq uydagi Oval kabinetda prezident Volodimir Zelenskiyni qabul qildi – uchrashuv shov-shuvli tortishuv va muzokaralar barbod bo‘lishi bilan yakunlandi, faqat o‘tgan haftaga kelib delegatsiyalar Jiddada munosabatlarni qayta tiklashga muvaffaq bo‘ldi. Rossiya Tashqi ishlar vazirligi Putin va Trampning ikkinchi telefon muloqoti oldidan Ukraina bo‘yicha har qanday uzoq muddatli tinchlik shartnomasi Moskva talablariga javob berishi kerakligini ma’lum qilgan. «Biz xavfsizlikning metin kafolatlari ushbu kelishuvning bir qismi bo‘lishini talab qilamiz, – dedi Rossiya tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Aleksandr Grushko «Izvestiya» gazetasiga bergan intervyusida. – Bu kafolatlarning bir qismi Ukrainaning neytral maqomi, NATO davlatlarining uni alyans a’zoligiga qabul qilishdan bosh tortishi bo‘lishi kerak. Aslida, aynan shu qoida ko‘rsatilgan bitimlar loyihalarida qayd etilgan». Ukrainaning NATO va Yevropa Ittifoqiga qo‘shilishi masalasi mamlakat konstitutsiyasiga kiritilgan. Shimoliy Atlantika alyansi ham rasman «ochiq eshiklar» siyosatiga amal qiladi, bu esa u yoki bu mamlakatlar blokka qo‘shilish to‘g‘risida mustaqil qaror qabul qilishi mumkinligini nazarda tutadi. G‘arb tinchlikparvar kuchlari haqidagi bahs Buyuk Britaniya va Fransiya Ukrainadagi sulhga amal qilinishini kuzatish uchun tinchlikparvar kuchlarni yuborishga tayyorligini bildirgan, ammo Moskva bu variantni rad etadi. «NATO kontingentlari Ukraina hududida qanday yorliq ostida joylashtirilishi mumkinligining bizga mutlaqo farqi yo‘q: Yevropa Ittifoqi, NATO yoki milliy darajada, – dedi Grushko. – Har qanday holatda ham, agar ular u yerda paydo bo‘lsa, bu ular mojaro tomonlari sifatida ushbu kontingentlar uchun barcha oqibatlarga ega bo‘lgan mojaro zonasida joylashtirilganini anglatadi». «Gap qurollanmagan kuzatuvchilar, ushbu kelishuvning ayrim jihatlari bajarilishini kuzatib boradigan fuqarolik missiyasi yoki kafolat mexanizmlari haqida ham bo‘lishi mumkin. Hozircha esa – quruq gap», – deya qo‘shimcha qildi u. Yevropa Ittifoqi tashqi siyosat idorasi rahbari Kaya Kallas dushanba kuni Moskvaning pozitsiyasi Ukrainadan tinchlik emas, taslim bo‘lishga erishish istagidan dalolat berishini aytdi. «Ular taqdim etgan shartlar shuni ko‘rsatadiki, ular aslida tinchlikni xohlamaydi, chunki ular urushda erishmoqchi bo‘lgan barcha yakuniy maqsadlarini shart sifatida taqdim etadi», – dedi Kallas Bryusselda jurnalistlarga. Fransiya prezidenti Emmanuel Makron yakshanba kuni Ukrainada tinchlikparvar kuchlarni joylashtirish Moskva emas, balki Kiyev hal qilishi kerak bo‘lgan masala ekanini aytdi. Putin 13 mart kuni Vashington va Kiyevning yarashuv to‘g‘risidagi taklifiga Trampning maxsus vakili Uitkoff bilan uchrashishdan oldin ham izoh bergandi. «Biz bunga qo‘shilamiz, ammo nozik jihatlari bor», – dedi Putin va qator shartlarni ilgari surdi. Jumladan, u Ukrainaga G‘arb qurollarini yetkazib berishni to‘xtatishni va Ukraina qurolli kuchlariga safarbarlikni to‘xtatishni talab qildi, shuningdek, Kursk oblastida qolayotgan ukrain harbiylari asirga tushishi kerakligini aytdi. Moskva va Kiyevning yangi diplomatik aloqalari haqidagi xabarlar fonida New York Times gazetasi dushanba kuni AQSH Adliya vazirligi Yevropa rasmiylarini Ukrainaga qarshi tajovuzkor jinoyatlar uchun ta’qib qilish xalqaro markazi tarkibidan chiqishi haqida xabardor qilgani haqida xabar berdi. Manba: Kun.uz

Minnesota shtatida besh nafar respublikachi senator "Trampga murosasizlik sindromi" (TDS)ni ruhiy kasallik sifatida tasniflashni ko‘zda tutuvchi qonun loyihasini taqdim etmoqchi. Bu tashabbus prezident Donald Trampga nisbatan haddan ortiq nafratni va uning siyosatiga qarshi "paranoyaning o‘tkir boshlanishi"ni ruhiy salomatlik bilan bog‘liq qonunlarga kiritishni nazarda tutadi. Bu haqda Newsweek nashri xabar berdi. Qonun loyihasi respublikachi senatorlar tomonidan Minnesota Senatining Sog‘liqni saqlash va aholiga xizmat ko‘rsatish qo‘mitasi muhokamasiga 17 mart kuni kiritilishi rejalashtirilgan. Respublikachilarga ko‘ra, Trampga murosasizlik sindromining asosiy belgilari qatoriga "Tramp sabab yuzaga kelgan umumiy isterika", og‘zaki nafrat ifodalari hamda Tramp tarafdorlariga nisbatan tajovuzkor va zo‘ravonlik harakatlari kiradi. Ularning fikriga ko‘ra, ushbu sindrom sababli ko‘plab odamlar Trampning siyosiy qarorlarini ruhiy kasallik alomatlari sifatida talqin qilishadi. Ammo ushbu tashabbus sog‘liqni saqlash sohasidagi ekspertlar va fuqarolik jamiyati vakillari tomonidan jiddiy xavotir bilan qarshi olinmoqda. Ular ruhiy salomatlik diagnostikasining siyosiylashuvi insonlarning siyosiy fikrini bildirish erkinligini cheklash vositasiga aylanib qolishidan xavfsiramoqda. Shuningdek, bu tashabbus boshqa haqiqiy ruhiy kasalliklarga bo‘lgan e’tiborning kamayishiga olib kelishi mumkin, degan xavotirlar mavjud. Avvalroq, Oq uy matbuot kotibi Karolin Levitt va kommunikatsiya direktori Stiven Cheung ko‘plab Tramp tanqidchilarini ushbu sindrom bilan ayblagan edi, ammo uni rasmiy tashxis sifatida qabul qilishga harakat qilinmagan edi. Qonun loyihasining muhokamasi nafaqat Minnesota, balki butun mamlakat miqyosida keng bahslarga sabab bo‘lishi kutilayotgan bir paytda, mutaxassislar mazkur tashabbusning ruhiy salomatlik sohasiga salbiy ta’sir ko‘rsatishidan xavotir bildirmoqda.

Ukraina prezidentining sanksiyalar bo‘yicha vakili Vladislav Vlasyuk, Politico nashriga bergen intervyusida, G‘arbning Rossiyaga qo‘ygan sanksiyalarini bekor qilish imkoniyati haqida gapirdi. Vlasyukning ta’kidlashicha, sanksiyalar Ukraina xavfsizligini ta’minlashga yordam bersa, ular bekor qilinishi mumkin. Uning so‘zlariga ko‘ra, xorijiy biznesning Rossiya bozoriga qaytishi «vaqt masalasidir», ammo bu faqatgina belgilangan shartlar asosida sodir bo‘lishi kerak. Sanksiyalar maqsadi Vlasyuk sanksiyalarning asosiy maqsadi Rossiyani «o‘z tajovuzkorligini to‘xtatishga undash» va «mustahkam tinchlik bo‘yicha bitim tuzishga majbur qilish» ekanini aytdi. Uning fikricha, sanksiyalar faqat jazo emas, balki ularning maqsadi Rossiyaning agressiv xulq-atvorini o‘zgartirishga yo‘naltirilgan. Shu bilan birga, Ukraina rasmiylari sanksiyalarni bekor qilish haqida gapirishga hali erta ekanini ta’kidlashmoqda. Vlasyukning so‘zlariga ko‘ra, avval Rossiya o‘zgarishlar qilish va muhim qadamlar tashlashga ishonch hosil qilmoqchi, shundagina sanksiyalarning bekor qilinishi haqida gapirish mumkin. U, shuningdek, Rossiya vakillarining cheklovlarning olib tashlanishi mumkinligi haqida aniqlashtirishga harakat qilishini ham eslatib o‘tdi. Kelishuvlar va xalqaro sharoitlar Sanksiyalarni bekor qilish haqidagi muhokamalar Rossiya bilan tinchlik kelishuvi to‘g‘risidagi muhokamalarga bog‘liq. AQSH, maxsus vaziyatda, Ukraina va Rossiya o‘rtasida tinchlik bitimini tuzish uchun 30 kunlik otashkesim taklif qildi, va Ukraina hukumati ushbu taklifni qo‘llab-quvvatladi. Vladimir Putin esa, ushbu tashabbusni qo‘llab-quvvatlagan bo‘lsa-da, «nyuanslar» va muhokama qilishga talab qilgan masalalar borligini aytib o‘tdi. Trampning sanksiyalarni yumshatish takliflari G‘arb nashrlarining yozishicha, AQSH prezidenti Donald Trampning maslahatchilari Rossiyaga qarshi sanksiyalarni yumshatish variantlari ustida ishlamoqda. Cheklovlarni yumshatishning asosiy sharti Moskvaning Kiyev bilan tinchlik bitimini tuzishga roziligidir. Agar bu taklif rad etilsa, Tramp Rossiyaga «keng ko‘lamli sanksiyalar» bilan tahdid qildi. Zelenskiyning munosabati Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy Rossiyaning reaksiyasini «manipulyatsiya» va rad etishga tayyorlanish deb baholagan. U, shu bilan birga, Rossiyaga qarshi yangi sanksiyalar joriy etishga chaqiriq bildirgan. Ukraina, shu sababli, o‘zini himoya qilish va xavfsizligini ta’minlash uchun yangi ishonchli mexanizmlarga ehtiyoj sezadi. Ukraina va Rossiya o‘rtasida tinchlikka erishish bo‘yicha kelishuvlar hali ham g‘alaba qozonish yo‘lidagi bir qadamga aylanishi mumkin, ammo bu jarayonda sanksiyalar va ularning bekor qilinishi muhim rol o‘ynaydi. Rossiya bilan bo‘ladigan muzokaralar va tinchlik bitimining sharoitlariga ko‘ra, G‘arb sanksiyalari o‘zgarishi mumkin, ammo bu hammani qoniqtiradigan natijalarga erishish uchun har ikki tomonning konstruktiv yondashuvi talab qilinadi.

2024 yil 16 martga o‘tar kechasi Nyu-York shahrining markaziy nuqtalaridan biri – Tayms-skverda mudhish hodisa sodir bo‘ldi. Noma’lum shaxs 45 yoshli erkakka tez alangalanuvchi suyuqlik sepib, uni yoqib yubordi. Bu haqda The Guardian nashri xabar berdi. Hodisa tafsilotlari Foto: FreedomNewsTV Politsiyaning dastlabki ma’lumotlariga ko‘ra, jabrlanuvchi Tayms-skverdagi restoranlardan biri yaqinida yonish holatida topilgan. Ogohlantirilgan huquq-tartibot idoralari va yong‘in o‘chirish xizmati xodimlari jabrlanuvchini tez yordam mashinasiga joylashtirdi. Rasmlarda ko‘rinishicha, erkak kishi ko‘ylakciz holda bo‘lib, qattiq kuygan va shoshilinch tibbiy yordam olayotganini ko‘rish mumkin. Jabrlanuvchining holati Foto: FreedomNewsTV Ma’lum qilinishicha, jabrlanuvchi kasalxonaga yotqizilgan va hozirgi paytda uning ahvoli barqaror ekani aytilmoqda. Politsiya hodisaning qasddan amalga oshirilgan hujum yoki boshqa sabablar tufayli ro‘y berganini aniqlash ustida ish olib bormoqda. Tergov va gumonlanuvchini qidirish Hujumni sodir etgan shaxs hozircha topilmagan. Ekspert-kriminalistlarning ma’lumotlariga ko‘ra, jabrlanuvchiga avval Patrón Tekila shishasidan quyilgan tez alangalanuvchi suyuqlik sepilgan, so‘ng uning ustidan o‘t qo‘yilgan. Huquq-tartibot organlari xodimlari voqea sodir bo‘lgan joydagi kuzatuv kameralarini o‘rganmoqda hamda gumonlanuvchini topish uchun izlanish ishlarini olib borishmoqda. Xavfsizlik choralari va jamoatchilik reaksiyasi Bu mudhish hodisa Nyu-York aholisi va mehmonlari orasida katta shov-shuvga sabab bo‘ldi. Qo‘shimcha ravishda, shahar politsiyasi Tayms-skver hududida xavfsizlik choralarini kuchaytirishga qaror qildi. Hodisa shahar markazidagi jamoat xavfsizligi muammolari haqidagi bahslarni yanada avj oldirdi. Hozircha gumonlanuvchining shaxsi va hodisaning aniq sabablari to‘liq ma’lum emas. Politsiya bu ish yuzasidan barcha ma’lumotlarni jamlab, gumonlanuvchini topish uchun barcha kuchlarini safarbar qilgan. Voqea yuzasidan qo‘shimcha ma’lumotlar paydo bo‘lishi bilan politsiya rasmiy bayonot berishi kutilmoqda.

Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy yana bir bor Rossiyani urushni tugatishdan manfaatdor emaslikda aybladi. Uning ta’kidlashicha, Rossiya kuchlari Ukraina shaharlariga yuzlab hujumlar uyushtirgan va bu urushni yakunlash niyati yo‘qligining yorqin dalilidir. “Ushbu haftada bizning shaharlarimizga 1020 dan ortiq hujumkor uchuvchisiz uchoqlar, 1360 ga yaqin boshqariladigan havo bombalari va 10 dan ortiq raketalar yo‘llandi. Urushni tugatishni istaganlar bunday qilmaydi.” – deb yozdi Zelenskiy ijtimoiy tarmoqda. Ukraina prezidenti xalqaro hamjamiyatni Rossiyaga qarshi birgalikda bosim o‘tkazishga chaqirdi va yangi sanksiya choralarini kuchaytirish zarurligini ta’kidladi. “Ukraina, Yevropa, Amerika va butun dunyoda tinchlikni istagan har bir kishi – biz birgalikda adolatli va mustahkam tinchlikni ta’minlay olamiz.” – dedi Zelenskiy. Kreml tinchlik muzokaralarini ataylab kechiktiryaptimi? Bundan uch kun avval Zelenskiy Rossiyani AQSH tashabbusi bilan taklif qilingan tinchlik kelishuvini qasddan cho‘zishda aybladi. “Afsuski, Jiddadagi uchrashuvdan beri Rossiyadan hech qanday mazmunli javob olmayapmiz. Bu esa yana bir bor Rossiya urushni davom ettirishga intilayotganini tasdiqlaydi.” – dedi u 13 mart kuni. Shuningdek, Zelenskiy AQSH tomonidan Rossiyaga bosim o‘tkazilishi urushni tugatish uchun yetarli bo‘lishiga umid bildirdi. Yevropa Ittifoqi Ukrainaga qurol yetkazishda davom etadi Yevropa Ittifoqi hatto vaqtinchalik otashkesim davomida ham Ukrainaga qurol yetkazib berishni to‘xtatish niyatida emas. 14 mart kuni Bryusselda Yevropa Ittifoqi tashqi ishlar kengashi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda qator diplomatlar Ukraina tinchlik muzokaralariga eng kuchli pozitsiyada kirishishini ta’minlash uchun Kiyevga harbiy yordam davom ettirilishi kerakligini bildirishdi. “Agar tajovuzkor davlat (Rossiya) otashkesim talab qilsa, biz Kiyevga qurol yetkazib berishni to‘xtatamiz, deb o‘ylamayman.” – dedi Bryusseldagi brifingda ishtirok etgan yevropalik diplomatlardan biri. Yana bir diplomat, shuningdek, Ukraina muzokaralar jarayonida harbiy jihatdan hech qanday zaiflikka yo‘l qo‘ymasligi kerakligini ta’kidladi. Ukraina va xalqaro hamjamiyat Rossiyani urushni to‘xtatishga majbur qilish uchun bosimni kuchaytirish zarurligini ta’kidlamoqda. Yevropa Ittifoqi esa Kiyevga harbiy yordamni davom ettirishni rejalashtirmoqda. Kreml esa tinchlik muzokaralariga rasmiy javob qaytarmagani sababli, urushning tugashi borasida aniq prognoz berish qiyin bo‘lib qolmoqda.

Yevroparlament a’zosi Rafael Gluksman AQSH rasmiylaridan Ozodlik haykalini Fransiyaga qaytarishni talab qildi. Hozirgi ma’muriyat va AQSH prezidenti o‘z qarorlari bilan erkinlik qadriyatlari ularga yaqin emasligini ko‘rsatmoqda. Siyosatchining 17 mart, yakshanba kungi nutqidan parchalarni AFP agentligi keltirgan. Ukrainani faol qo‘llab-quvvatlayotgan Gluksmann o‘z nutqida Vashingtonni Moskvaga yaqinlashayotgani uchun qoraladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Qo‘shma Shtatlar «zolimlar tomoniga o‘tishga qaror qilgan». Fransuz siyosatchisi, shuningdek, Donald Tramp ma’muriyatini ilmiy erkinligini ta’kidlagan olimlarni ishdan haydagani uchun ham tanqid qildi. Shu munosabat bilan Yevroparlament deputati AQSHni Ozodlik haykalini qaytarishga chaqirdi. «Biz uni sizga berdik, lekin siz uni mensimayapsiz», dedi u amerikaliklarga murojaat qilib. Ozodlik haykali Fransiyada haykaltarosh Ogyust Bartoldi rahbarligida yaratilgan. U fransuzlar amerikaliklarni qo‘llab-quvvatlagan Amerika inqilobiy urushining 100 yilligi sharafiga Fransiyaning AQSHga sovg‘asi edi. 46 metr balandlikdagi mis haykal 1886 yilda Nyu-Yorkdagi Ozodlik orolida ochilgan. Bir vaqtlar yaqin atrofdagi Ellis-Aylend orolida Qo‘shma Shtatlarga kirishni kutgan millionlab muhojirlar uchun u yaxshiroq hayotga umid ramzi edi, deya ta’kidlaydi AFP. Tramp AQSH Grenlandiyani qo‘shib olishiga ishonyapti Amerika Qo‘shma Shtatlari Grenlandiyani anneksiya qiladi, Donald Trampning bunga ishonchi komil. 13 mart kuni Oq uyda NATO bosh kotibi Mark Ryutte bilan uchrashuvda AQSH prezidenti orolning anneksiya qilinishi mumkinligi haqidagi savolga «O‘ylaymanki, shunday bo‘ladi», deb javob berdi. «Bizga bu (Grenlandiya) xalqaro xavfsizlik uchun kerak», deb tushuntirdi Tramp. U, shuningdek, Ryutte Grenlandiyaning AQSHga qo‘shilishida «muhim rol» o‘ynashiga ishonch bildirdi. O‘z navbatida, Mark Ryutte «NATOni bu masala bo‘yicha muhokamalarga tortmoqchi emasligini» aytdi, lekin Rossiya va Xitoyning ushbu mintaqaga qiziqishi ortib borayotganligi sababli Arktika xavfsizligi uchun Grenlandiya muhimligini tan oldi. Grenlandiyani o‘z ichiga olgan Daniya parlamentining mudofaa qo‘mitasi raisi Rasmus Yarlov o‘zining X ijtimoiy tarmog‘idagi sahifasida AQSHning orolga da’volari «ikki NATO davlati o‘rtasida urushga» olib kelishi mumkinligini yozdi va Mark Ryuttening Tramp bilan uchrashuvdagi xatti-harakatlarini ham tanqid qildi. «Grenlandiya Daniyadan darhol mustaqillikka qarshi ovoz berdi va hech qachon Amerikaniki bo‘lishni xohlamaydi», deya qo‘shimcha qildi Yarlov.

Turkmanistonda ayollar uchun kiyinish qoidalari yanada qat’iylashmoqda. Yangi talablarga ko‘ra, turmush qurgan ayollar ishga sariq ko‘ylakda, turmushga chiqmaganlar esa sariq ro‘mol o‘rab borishlari shart. Bu haqda “Ozodlik radiosi” xabar berdi. Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, Ashxoboddagi ish joylarida rahbarlar turmushga chiqmagan ayollarga sariq ro‘mol o‘rash majburiy ekanligini ma’lum qilgan. Bunday qarorning rasmiy sababi aniq ko‘rsatilmagan, ammo rahbarlar bu “yuqoridan kelgan buyruq” ekanligini ta’kidlashgan. Kiyim rangiga doir qoidalar mart oyi boshida joriy etilgan. Ularga amal qilmaganlar ishdan bo‘shatilishi mumkinligi haqida ogohlantirilgan. Bu esa mahalliy aholi va ayniqsa, ayollar orasida norozilikka sabab bo‘ldi. “Bu qachon tugaydi? Ayollarning qadr-qimmatini kamsitish qachon to‘xtaydi?” — deydi mahalliy fuqarolardan biri, ismini oshkor qilishni istamagan ayol. Ayollar uchun qat’iy cheklovlar va bundan oldingi talablar Turkmanistonda ayollar uchun tashqi ko‘rinish bo‘yicha cheklovlar avval ham amalda bo‘lgan. 2022 yilda qator kosmetik jarrohliklar, xususan, ko‘krak implantatsiyasi, lab kattalashtirish va tatuaj rasman taqiqlangan. Hukumat hujjatlariga ko‘ra, tirnoq va kiprik o‘stirish ham man etilgan. Shuningdek, poytaxt va boshqa shaharlarda tirnog‘i yoki labi sun’iy usulda o‘zgartirilgan ayollar ommaviy ravishda hibsga olingani haqida xabarlar tarqalgan. Ularga kosmetik moddalarni olib tashlash majburiyati yuklatilgan va katta miqdorda jarima to‘lashga majburlangan. Bundan tashqari, davlat muassasalarida ishlovchi ayollarga kosmetikadan foydalanmaslik to‘g‘risida tilxat yozdirilgan. Maktablarda katta sinf o‘quvchi qizlariga manikyur va pedikyur nojoiz ekanligi haqida tushuntirish ishlari olib borilgan. Yuqoridagi suratda Turkmanistonning an’anaviy liboslarini kiygan yosh qizlar aks etgan. Ularning kiyimlari chiroyli naqshli, uzun, milliy uslubdagi ko‘ylaklardan iborat. Turkman ayollari ko‘p holatda milliy liboslarga ustunlik beradilar. Bunday kiyimlar nafaqat madaniy an’analarning ifodasi, balki rasmiy talablarga javob beruvchi forma sifatida ham qaraladi. Hozirgi yangi qoidalar esa turkman ayollarining kiyinishiga yanada ko‘proq cheklovlar joriy qilishga xizmat qilmoqda. Turkmanistonda ayollar tashqi ko‘rinishiga bunday qat’iy aralashuv ilgari ham kuzatilgan, ammo bu safargi qarorlar jamoatchilikning qattiq e’tiroziga sabab bo‘lmoqda.

RBK eng yirik oltin zaxirasiga ega mamlakatlar reytingini e’lon qildi. Unga ko‘ra AQSH ushbu reytingda katta farq bilan oldinda bormoqda — 8133,46 tonna. Undan keyingi uchlikni Yevropa mamlakatlari band etdi — Germaniya (3351,53 tonna), Italiya (2451,84) va Fransiya (2437). Top-5ga Rossiya ham kirdi — 2335,9 tonna. Xitoy (2279,56) — oltinchi, Shveysariya (1039,94) — yettinchi, Hindiston (876,18) — sakkizinchi, Yaponiya (845,97) — to‘qqizinchi, Niderlandiya (612,45) — o‘ninchi o‘rinda. Kecha, 15 mart kuni oltin qiymati tarixda birinchi marta bir unsiyasi (31,1 gramm) uchun 3 ming dollardan oshgan.

Ukraina prezidenti ofisi rahbari Andrey Yermak Rossiya bilan urushni tugatish bo‘yicha muzokaralarda ishtirok etish uchun maxsus delegatsiyani boshqaradi. Yermakning o‘rinbosari Pavlo Palisa, tashqi ishlar vaziri Andrey Sibiga va mudofaa vaziri Rustem Umerov ham delegatsiya tarkibida joy olgan. Bu tarkib Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy tomonidan tasdiqlangan. Qayd etish joizki, ushbu delegatsiya 11 mart kuni Saudiya Arabistonida AQSH bilan o‘tkazilgan muzokaralarda ham ishtirok etgan. Tashqi ishlar vaziri Andrey Sibiga delegatsiyaning asosiy maqsadi xalqaro sheriklar bilan hamkorlik orqali «adolatli tinchlik»ka erishish ekanligini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, zarur bo‘lsa, Yermak tarkibni o‘zgartirish va davlat organlari xodimlari, ilmiy maslahatchilar va ekspertlarni jalb qilish huquqiga ega. Shu bilan birga, Ukraina muzokaralar jarayonida AQSHning 30 kunlik sulh taklifini qabul qilgan bo‘lsa-da, Rossiya prezidenti Vladimir Putin bu taklifga darhol rozi bo‘lmadi va muzokaralarning tafsilotlarini muhokama qilishni afzal ko‘rganini bildirdi. Putin, shuningdek, Ukrainaga qurol-yarog‘ qabul qilish, safarbarlik o‘tkazish va harbiy tayyorgarlikni to‘xtatish shartlarini ilgari surdi. Donald Tramp esa Kremlning javobini 17 martga qadar aniqlashtirishni kutmoqda. Ukraina prezidenti Zelenskiyga ko‘ra, Rossiya urushni tugatish jarayonini ataylab cho‘zayotganini, chunki u jang maydonida o‘z holatini yaxshilashni istaganini bildirdi. Shuningdek, Ukraina sulh jarayonini tayyorlash va monitoring qilish uchun maxsus jamoa shakllantirmoqda. Uning asosiy vazifasi — o‘t ochishni to‘xtatish rejimining amalga oshirilishini nazorat qilish. Andrey Sibiga, Ukraina tashqi ishlar vaziri, muzokaralarning murakkabligini tan oladi va qayd etadi: "Bizda achchiq tajriba bor. 25 marta o‘t ochishni to‘xtatish e’lon qilingan, ammo barchasi Rossiya tomonidan buzildi." Shu boisdan, Ukraina hozirgi davrda front chizig‘ini nazorat qilish va provokatsiyalarga qarshi kuchli mexanizmlar zarurligini ta’kidlamoqda. Sibiga, shuningdek, har kuni 1300 kilometr uzunlikdagi front chizig‘ida to‘qnashuvlar sodir bo‘layotganini va buni monitoring qilish uchun xalqaro tashkilotlar kuzatuvchilarini jalb qilish kerakligini aytib o‘tdi. Ukraina tomonidan Rossiyaga bosim o‘tkazish va uni o‘t ochishni to‘xtatishga majburlashga chaqiriqlar ham mavjud. Bu, o‘z navbatida, muzokaralar stoliga o‘tirish va uzoq muddatli hamda adolatli tinchlikka erishish imkoniyati beradi. Shuningdek, Andrey Sibiga, dunyoning hech bir davlati Ukraina xalqining istalgan ittifoqqa qo‘shilish haqidagi tanloviga to‘sqinlik qilishga yoki mamlakatning harbiy imkoniyatlariga cheklov qo‘yishga haqli emasligini ta’kidladi.

Vashington Ukrainadagi urushni tugatish uchun, ayniqsa qisqa muddatli o‘t ochishni to‘xtatishga chaqirmoqda. AQSH Davlat departamenti rahbari Marko Rubio 16 mart, yakshanba kuni CBS telekanaliga bergan intervyusida, harbiy harakatlarning davom etishi muzokaralar jarayoniga xalaqit berishini ta’kidladi. Rubio, Donald Trampning maxsus elchisi Stiven Uitkoffning Rossiyaga safari va Vladimir Putin bilan uchrashuvi haqida so‘z yuritar ekan, "Uitkoffning Putin bilan uchrashuvi ishonchli bo‘ldi", deb ta’kidladi, ammo muzokaralar natijasida olingan natijaga ko‘ra, Rossiya tinchlik muzokaralari yo‘lida aniq qadam tashlamaganini aniq bildirdi. Rubioga ko‘ra, Putin tinchlik jarayonini kechiktirishga qaror qilgan bo‘lishi mumkin, ammo ularning muzokaralari hech qanday rasmiy bayonotlarga olib kelmadi. Rubio, shuningdek, harbiy harakatlar tugashi uchun boshqa reja mavjudligini ma’lum qildi. "A rejasi otishmani to‘xtatib, B rejasiga o‘tish kerak. Buning uchun barcha taraflar muzokara stoliga o‘tishi shart", — dedi u. Uning fikricha, urushning tugatilishi uchun birinchi navbatda otishmani to‘xtatish kerak va shundagina ular muzokaralarga o‘tish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. "Agar urush davom etayotgan bo‘lsa, har qanday muzokara ham bo‘lmaydi", — deb qo‘shimcha qildi Rubio. Shuningdek, Rubio, Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi muzokaralarni to‘g‘ridan to‘g‘ri bo‘lmasligini ta’kidladi. "Har ikki tomon o‘zaro o‘q uzayotgan paytda urushni tugatishga kelishish juda qiyin. Shuning uchun prezident Tramp o‘t ochishni to‘xtatishni xohlayapti.", — dedi u. G7 davlatlarining sanksiya tahdidi 14 mart kuni Kanadada yig‘ilgan "Katta yettilik" (G7) mamlakatlari, agar Rossiya Ukrainada o‘t ochishni to‘xtatishdan bosh tortsa, unga qarshi qo‘shimcha sanksiyalar joriy qilishni muhokama qilishdi. Tashqi ishlar vazirlari vakillarining bayonotida, "Agar Rossiya o‘t ochishni to‘xtatishga rozi bo‘lmasa, unga qo‘shimcha bosim, jumladan, sanksiyalar, neft narxini cheklash va Ukrainaga qo‘shimcha yordam ko‘rsatish kabi choralar ko‘riladi", — deyilgan. "Katta yettilik" davlatlari, shuningdek, o‘t ochishni to‘xtatish uchun aniq va ishonchli xavfsizlik mexanizmlarini ishga tushirishga chaqirdi.

Foto: Ukraina prezidenti ofisi Volodimir Zelenskiy Ukraina Qurolli kuchlari Bosh shtabiga yangi boshliq tayinlandi. Ushbu lavozimni general-mayor Andrey Gnatov egalladi. Gnatov fevral oxirlarida UQK Bosh shtabi boshlig‘i o‘rinbosari etib tayinlangan edi, bunga qadar u sakkiz oy davomida Ukraina Qurolli kuchlari birlashgan kuchlari qo‘mondoni lavozimida faoliyat yuritgan. «Yangi lavozimda Gnatovga Ukraina Qurolli kuchlari boshqaruv tizimi samaradorligini oshirish, xususan, korpus tuzilmasini qayta tashkil qilish va joriy etish jarayonlarini takomillashtirish, Oliy bosh qo‘mondon qarorlarini tezorlik bilan qabul qilish va amalga oshirish, shuningdek, jangovar tajribani qo‘shinlarni rejalashtirish va boshqarishda qo‘llash vazifalari yuklatilgan», — deyiladi xabarda. UQK Bosh shtabi boshlig‘i lavozimida xizmat qilib kelgan general-leytenant Anatoliy Bargilevich Ukraina Mudofaa vazirligi bosh inspektori etib tayinlandi. «U armiyada joriy etilayotgan islohot jarayonlarini nazorat qilish, Mudofaa vazirligi tizimida qonunchilik va qabul qilingan qarorlarning bajarilishini tekshirish bilan shug‘ullanadi», — deya ta’kidlanadi Ukraina Qurolli Kuchlari Bosh shtabi xabarida. Eslatib o‘tamiz, 2024 yil fevral oyida Volodimir Zelenskiy Ukraina Qurolli kuchlari bosh qo‘mondoni Valeriy Zalujniyni lavozimidan ozod etib, uning o‘rniga Ukrainaning sharqiy frontdagi guruhi qo‘mondoni, general-polkovnik Oleksandr Sirskiyni tayinlagan edi.

Donald Tramp ma’muriyati vakillarining The Guardian'ga ma’lum qilishicha, AQSH Harbiy-havo kuchlarining Yamandagi husiylarga zarbalari hali bir necha hafta davom etishi mumkin. 15 mart kuni Donald Tramp AQSH Qurolli kuchlariga Yamandagi «Ansorulloh» harakatining husiylariga qarshi harbiy operatsiya boshlashni buyurdi. U ushbu harakatni AQSH hamda boshqa davlatlarning dengiz kemalari va samolyotlariga qarshi «qaroqchilik, zo‘ravonlik va terrorizmda» aybladi. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, aviazarbalar oqibatida 31 kishi halok bo‘lgan, 100 dan ortiq odam jarohat olgan. Qo‘shinlarning Yaqin Sharqdagi harakatlarini boshqaruvchi AQSH Qurolli kuchlari Markaziy qo‘mondonligi shanba kungi hujumlarni Yamanda amalga oshiriladigan keng ko‘lamli operatsiyaning boshlanishi deb atadi. «Husiylarning Amerika kema va samolyotlariga (va bizning qo‘shinlarimizga!) hujumi qabul qilib bo‘lmaydigan holatdir. Ularning homiysi bo‘lgan Eronga esa ogohlantirish berildi», — deb yozadi AQSH mudofaa vaziri Pit Xegset X ijtimoiy tarmog‘idagi sahifasiga. Pentagon vakilining gazetaga ma’lum qilishicha, 2023 yildan beri husiylar AQSH harbiy kemalariga 174 marotaba, tijoriy kemalarga esa 145 marotaba hujum uyushtirgan. Al-Arabiya telekanalining guruhni ismi oshkor etilmagan vakiliga tayanib ma’lum qilishicha, husiylar AQSH bilan muzokaralar o‘tkazishga tayyorligini bildirgan. O‘z navbatida husiylar siyosiy byurosi a’zo Huzam al-Asadning qayd etishicha, «Ansorulloh» AQSH Yaman shaharlari bombardimon qilingani uchun javob bermagunga qadar muzokaralarga borish niyatida emas. Ma’lumot uchun, husiychilar – yamanlik shia jangari harakati bo‘lib, rasman «Ansorulloh» nomi bilan tanilgan. Ular Yaman hukumatiga qarshi, shuningdek, Saudiya Arabistoni va uning ittifoqchilariga faol qurolli qarshilik ko‘rsatadi, Isroilni asosiy dushmani deb hisoblaydi.

Kosta-Rika eng do‘stona va ko‘chib o‘tish eng oson bo‘lgan davlat sifatida tan olindi. InterNations o‘tkazgan so‘rovga ko‘ra, ushbu mamlakat ikkita asosiy yo‘nalishda birinchi o‘rinni egalladi va qolgan barcha omillar bo‘yicha top-10 likka kirdi. Tadqiqot davomida dunyoning 53 ta davlatidan kamida 50 nafar ekspat ishtirok etgan. Kosta-Rikaga ko‘chib o‘tgan odamlarning aksariyati (83 foizi) bu yerda o‘zlarini uydagidek his qilishlari va juda yaxshi kutib olinganliklarini (88 foiz) bildirgan. Respondentlarning 45 foizining ta’kidlashicha, mahalliy madaniyatga moslashish juda oson. Bundan tashqari, so‘rovda ishtirok etgan ekspatlar mahalliy aholini dunyodagi eng mehmondo‘st deb hisoblagan. Indeksda ikkinchi o‘rinni Meksika egalladi, u «do‘st topish» kategoriyasida yetakchilik qilmoqda. Ushbu kategoriya doirasida ekspatlarning ijtimoiy hayotidan qanchalik mamnunligi, yangi uylarida do‘stlar orttirgan yoki orttirmagani va mahalliy aholi orasida yangi tanishlar topish qanchalik osonligi baholangan. Top-3 uchlikka Filippin yakun yasagan. Ushbu mamlakat so‘rovdagi omillarning hech birida 6-o‘rindan pastga tushmagan. Ekspatlar uchun ko‘chib o‘tish eng qiyin bo‘lgan mamlakatlar sifatida Kuvayt, Norvegiya va Germaniya qayd etilgan.

Xitoy harbiy-dengiz kuchlarining J-15 qiruvchi samolyoti 15 mart kuni o‘quv mashg‘ulotlari paytida qulab tushdi. Bu haqda South China Morning Post xabar berdi. Ma’lum qilinishicha, aviatexnika Xaynan provinsiyasidagi ochiq maydonga qulab tushgan. Uchuvchi esa katapulta qilishga muvaffaq bo‘lgan va omon qolgan. Halokat sabablari bo‘yicha tergov boshlangan. Harbiy-dengiz kuchlari halokat oqibatlarini bartaraf etish bo‘yicha sa’y-harakatlarni tashkil qilmoqda, deyiladi xabarda. Hodisa Janubiy Xitoy dengizi hududida sodir bo‘lgan, so‘nggi yillarda ushbu hududdagi bahsli riflar va orollar atrofida Xitoy va Filippin kemalari o‘rtasida qarama-qarshilik bo‘lib o‘tgan. Fevral oyida Filippin qirg‘oq qo‘riqlash xizmati Xitoy harbiy-dengiz kuchlari vertolyotining xavfli manyovrlarini qoralagan edi. Xitoyning J-15 qiruvchisi haqida nimalar ma’lum? Xitoyning Shenyang J-15 paluba qiruvchisi ko‘pincha “Uchar akula” deb ataladi, u Xitoy aviatashuvchilariga asoslangan. Aviatexnika 2013 yilda foydalanishga topshirilgan. Shenyang Aircraft Corporation tomonidan ishlab chiqilgan J-15 qiruvchi samolyoti Sovet Ittifoqining Su-33 samolyoti asosida yaratilgan. 2000 yillar boshida Xitoy Ukrainada prototipni sotib olgan. 2022 yilgi ma’lumotlarga ko‘ra, J-15 samolyoti birligining narxi kamida 61 million dollarni tashkil etadi. J-15 asl kelib chiqishidan qat’i nazar, takomillashtirilgan avionika, radar tizimlari va qurollar bilan yangilangan bo‘lib, bu uni ko‘p maqsadli qiruvchi samolyotga aylantiradi. Ikkita WS-10 dvigateli bilan jihozlangan aviatexnika 1500 kilometrga yaqin jangovar radiusga va 6,5 tonnadan ortiq yuk ko‘tarish qobiliyatiga ega. U havo-havo, havo-yer va kemaga qarshi raketalar kombinatsiyasini tashiy oladi.

Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy rus qo‘shinlari Ukraina hududidagi Kursk yo‘nalishida harbiylarni qurshovga olishga urinayotganini aytdi. U Rossiya prezidenti Vladimir Putinning bu boradagi rejalari haqida bayonot berdi. Bu haqda "Ukrainskaya pravda" xabar tarqatdi. "Mening fikrimcha, Rossiya tomoni ukrainalik harbiylarni aynan shu yo‘nalishda, ya’ni Kursk yo‘nalishida, Ukraina hududida qurshab olmoqchi. Eng muhimi, bizning qo‘shinlarimiz va qo‘mondonlik bundan xabardor va biz ularning buni qayerda amalga oshirmoqchi ekanliklarini aniq tushunib turibmiz. Ular, tabiiyki, Ukraina hududida imkon qadar ko‘proq mavjud bo‘lishni istamoqda va hech qanday yangilik yo‘q" – dedi Zelenskiy brifingda. Zelenskiy Kursk viloyatida Ukraina qo‘shinlari qurshab olingani haqidagi ma’lumotlarni “Putinning yolg‘oni” deb atadi. Uning ta’kidlashicha, Ukraina armiyasining operatsiyasi viloyat hududida davom etmoqda. "Bugun razvedka ma’lumotlarimiz bir-biriga mos kelgani uchun minnatdorman. Biz Ukraina tomoni Kursk viloyati hududida mavjudligi va ukrainalik harbiylarning qurshovda qolgani haqidagi gaplar Putinning yolg‘oni ekanligini muhokama qildik. Kursk viloyati hududida Ukraina harbiylarining hech qanday qurshovi yo‘q" – dedi Zelenskiy. Rossiya armiyasi Sumi viloyatiga zarba berish uchun tayyorgarlik ko‘rmoqda Ukraina prezidentining ta’kidlashicha, Rossiya armiyasi Ukrainaning sharqiy chegarasi bo‘ylab kuch to‘playotgani Sumi viloyatiga hujum rejalashtirayotganidan dalolat beradi. "Biz Rossiya armiyasi kuch to‘playotganini ko‘ryapmiz. Bu Sumi viloyatiga zarba berish istagidan dalolat beradi. Biz buni tushunamiz va qarshilik ko‘rsatishga tayyormiz. Barcha hamkorlar Putin nima rejalashtirayotganini, nimaga tayyorgarlik ko‘rayotganini va nimani e’tiborsiz qoldirayotganini tushunishlari lozim" – dedi Zelenskiy. Uning ta’kidlashicha, Rossiya kuchlarining to‘planishi Moskvaning diplomatiyani e’tiborsiz qoldirish niyatidan dalolat beradi. "Urush Rossiya tomonidan cho‘zilishi aniq. Biz hamkorlarimizga frontdagi, Kursk viloyatidagi va chegara bo‘ylab vaziyat haqidagi barcha real ma’lumotlarni taqdim etishga tayyormiz" – deya qo‘shimcha qildi u. 13 mart kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin bir shart bilan Ukrainadagi jangovar harakatlarni 30 kunga to‘xtatishga rozi ekanini bildirgandi. Unga ko‘ra, ushbu taklif faqat uzoq muddatli tinchlikka olib kelgan taqdirdagina qabul qilinishi mumkin. Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi harbiy vaziyat xalqaro siyosiy muhokamalar markazida qolmoqda. Siyosiy vaziyat va harbiy harakatlar taraqqiyoti hamkorlar va xalqaro kuzatuvchilar tomonidan diqqat bilan kuzatib borilmoqda.

Vengriyaning Seksard shahrida noodatiy va qiziqarli voqea – qabr qazish bo‘yicha 18-xalqaro chempionat bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu musobaqa mamlakatning Qabr qazuvchilar uyushmasi tomonidan aniq reja va tartib asosida tashkil etildi. Tadbir kasb sohasi nufuzini oshirishga xizmat qildi. Musobaqada ishtirokchilar ikki kishilik jamoalar shaklida qatnashdi. Ularga ikki soat vaqt berildi. Shu vaqt ichida har bir jamoa 200x80 santimetr o‘lchamda va 160 santimetr chuqurlikda qabr qazishi kerak edi. Ushbu qoidalar ishtirokchilardan nafaqat mahorat, balki diqqat va tezkorlikni ham talab qildi. Chempionat yakunida Parakletosz Nonprofit jamoasi g‘olib deb topildi. Bu jamoa ketma-ket ikkinchi yil chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu ularning puxta tayyorgarligi va kasbiy darajasining yuqori ekanligini ko‘rsatdi. Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, bunday musobaqalar kasb nufuzini oshirish bilan birga, yosh avlodni professional mutaxassislar bilan yaqindan tanishtiradi. Shuningdek, ishtirokchilarga jamoaviy hamkorlik va sog‘lom raqobat muhitida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu tadbirlar kasbiy malakani oshirish va sohani yanada rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega.

Ozarbayjonda 2025 yil iyul oyidan boshlab qarindoshlar nikohi qonun bilan taqiqlanganidan so‘ng to‘ylar soni sezilarli darajada kamaydi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Masalan, iyun oyida 5 mingdan ortiq nikoh qayd etilgan bo‘lsa, iyul oyida bu ko‘rsatkich 2 694 taga tushdi. Mutaxassislar bu o‘zgarishlarni yaqindan qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarni taqiqlovchi qonunning kuchga kirishi bilan bog‘lamoqda. Qonunga ko‘ra, umumiy bobosi yoki buvasi bo‘lgan aka-uka va opa-singil farzandlari, shuningdek, biologik qarindosh bo‘lgan amakivachchalar va xolavachchalar o‘rtasida nikoh to‘liq man etilgan. Ushbu qonunning asosiy maqsadi genetik nuqsonlar bilan tug‘iladigan bolalar sonini kamaytirish va sog‘lom avlodni ta’minlashdir. Tibbiyot mutaxassislari ta’kidlaganidek, qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlar ko‘pincha irsiy kasalliklar yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi, bu esa kelajak avlod sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ozarbayjon Adliya vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yilning yanvaridan iyuligacha mamlakatda 12 146 ta ajrim holati qayd etilgan, bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan biroz kamaygan. Har 1000 kishi hisobiga ajrimlar darajasi 2,1 dan 2,0 ga tushgan. Yangi qonunga muvofiq, nikoh tuzish uchun ariza berayotgan shaxslar qarindoshlik darajasini aniqlash maqsadida tug‘ilganlik haqidagi guvohnoma hamda ota-onalarining hujjatlarini taqdim etishlari shart. Agar qonun buzilishi aniqlansa, bunday holatlar uchun ma’muriy yoki jinoiy javobgarlik belgilanadi. Ushbu qoidalar sog‘lom va barqaror jamiyat qurishga xizmat qiladi.

London shahrida tarixdagi eng yirik namoyishlardan biri bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, taxminan 1,5 million kishi «Qirollikni birlashtir» shiori ostida ko‘chalarga chiqdi. Ushbu katta aksiya Temza daryosining janubiy sohilida joylashgan Sazerk tumanida boshlandi. Namoyishchilar poytaxt markaziga yo‘nalib, Uaytholl hukumat binosi tomon harakat qilishdi. Ular Vestminster ko‘prigidan o‘tib, asosiy yig‘ilish joyi bo‘lgan bosh vazir Kir Starmerning qarorgohi oldidagi ko‘chada to‘plandi. Tashkilotchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu yirik harakatni English Defence League harakati asoschisi Tommi Robinson uyushtirgan. London ko‘chalarida yig‘ilgan odamlar turli plakatlar, shiorlar va da’vatlar bilan chiqish qildi. Kuzatuvchilar ta’kidlashicha, bu namoyish Buyuk Britaniyaning siyosiy jarayonlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, namoyish nafaqat ishtirokchilar soni bilan, balki uyushganligi va siyosiy rang-barangligi bilan ham tarixiy voqea sifatida e’tirof etildi. Bu harakat mamlakatdagi siyosiy muhitda yangi davr boshlanishiga sabab bo‘lishi kutilmoqda. London aholisi tomonidan keng qo‘llab-quvvatlangan ushbu namoyish siyosiy faollik va birlashishning yorqin namunasi bo‘ldi.

Fransiyada prezident Emmanuel Makronning faoliyatiga nisbatan yangi impichment jarayoni boshlandi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Parlamentda 104 nafar deputat ushbu tashabbusni qo‘llab-quvvatlab, respublika prezidentiga nisbatan ishonchsizlik masalasini rasmiy kun tartibiga kiritdi. “Insoumise France” partiyasi raisi Matild Pano ta’kidlashicha, 10 sentyabr kuni mamlakat bo‘ylab o‘tkazilgan ommaviy norozilik namoyishlaridan so‘ng ekologlar va kommunistlar bilan birgalikda 104 deputat Makronga impichment e’lon qilish tashabbusini imzoladi. Unga ko‘ra, prezident o‘z lavozimidan iste’foga chiqishi lozim. 10 sentyabr kuni “Hammasini yoping” shiori ostida Fransiya bo‘ylab yirik namoyishlar o‘tkazildi. Norozilar hukumatning iqtisodiy siyosatini tanqid qilib, byudjetni qisqartirishga qarshi chiqdi. Namoyishlar davomida ko‘chalar to‘silib, chiqindi qutilari yoqildi va politsiya bilan to‘qnashuvlar yuz berdi. Parlamentdagi ovoz berishda 364 deputat qarshi ovoz bergan bo‘lsa, 194 nafari hukumatga ishonchsizlik bildirdi. Natijada bosh vazir Fransua Bayru hukumati iste’foga chiqdi. Namoyishlardan so‘ng mamlakatning ko‘plab shaharlarida fuqarolar ommaviy yig‘ilishlar va ko‘cha bayramlari o‘tkazdi. Bu siyosiy vaziyat aholining diqqatini jalb qilganini ko‘rsatmoqda. Hozirda Fransiyadagi siyosiy inqirozning rivojlanishi va Makronning lavozimda qolishi yoki iste’foga chiqishi nafaqat mahalliy, balki xalqaro hamjamiyat tomonidan ham diqqat bilan kuzatilmoqda.

Tailandda 21 yoshli erkak 11 oylik qizini jonli efirda osib o‘ldirdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda The Mirror nashri xabar berdi. Hodisa Facebook ijtimoiy tarmog‘idagi jonli videotranslyatsiya vaqtida sodir bo‘lgan. Erkak avval qizini osib o‘ldirgan, so‘ngra o‘z joniga qasd qilgan. Ushbu voqea jamoatchilik orasida katta shov-shuvga sabab bo‘ldi. Politsiya xodimlari ota va qizning jasadini Pxuketdagi tashlandiq mehmonxonada topdi. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, erkakning bu qotillik harakati uning rafiqasi bilan yuzaga kelgan nizo sabab bo‘lgan. Hodisa ota-ona va oila munosabatlaridagi muammolarni yana bir bor ochib berdi. Bu voqea ota-onalar va oilalarga internet va ijtimoiy tarmoqlardagi xavflarga nisbatan ogohlikni oshirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Jonli efirda bunday nopok harakatlarni namoyish qilish psixologik va ijtimoiy salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Hozirda voqea Pxuketdagi huquq-tartibot organlari tomonidan tergov qilinmoqda. Ota-onalarga farzandlarining xavfsizligini ta’minlash, internetda ehtiyotkorlik bilan harakat qilish hamda oilaviy muammolarni hal etish muhimligi yana bir bor eslatilmoqda.

AQSH Mudofaa ilg‘or tadqiqot loyihalari agentligi (DARPA) inson qon tanachalarini yangilashga qaratilgan Smart-Red Blood Cells (Smart-RBC) dasturini taqdim etdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Ushbu loyiha sintetik biologiya texnologiyalari yordamida modifikatsiyalangan qizil qon hujayralarini yaratishga yo‘naltirilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC dasturining asosiy maqsadi — fiziologik signallarni aniqlay oladigan, tez va samarali qaror qabul qiladigan, shuningdek ularga javob bera oladigan “aqlli” qon hujayralarini ishlab chiqishdir. Bu hujayralar og‘ir sharoitlarda organizmning hayotiy funksiyalarini saqlashga, qonning holatini barqaror tutishga va jarohat yoki stress paytida insonning omon qolish imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. DARPA tomonidan berilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC hujayralari uchta asosiy vazifani bajaradi: birinchidan, biomarkerlarni aniq aniqlash; ikkinchidan, ma’lumot asosida tez va oqilona qaror qabul qilish; uchinchidan, metabolik hamda fiziologik jarayonlarga ta’sir qiluvchi zarur molekulalarni ishlab chiqarish. Loyihaning dastlabki bosqichida jismoniy barqarorlikni ta’minlash va qonning qotib qolish jarayonini (gemostaz) mustahkamlashga e’tibor qaratiladi. Kelajakda Smart-RBC hujayralari termoregulyatsiya, universal qon mosligi va yuqori balandliklarda ham samarali ishlash imkoniyatlariga ega bo‘lishi rejalashtirilgan. Loyiha jami 36 oy davom etadi va ikki bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda tadqiqotchilar ildiz hujayralarining differensiyalash jarayonida sintetik sxemalarni integratsiya qilish va ularning yetuk qizil qon hujayralarida funksional holatini saqlab qolish imkoniyatini o‘rganadilar. Ikkinchi bosqichda tizimlarni takomillashtirish, ularning samaradorligini sinovdan o‘tkazish va real sharoitlarda namoyish qilish ko‘zda tutilgan. Hozirda loyiha dastlabki bosqichda bo‘lib, inson organizmining omon qolish, chidamlilik va qiyin sharoitlarga moslashish qobiliyatini sezilarli darajada oshirishga qaratilgan. Shu bilan birga, Pentagon sintetik biologiya sohasidagi ilg‘or va strategik tadqiqotlarga katta mablag‘ ajratayotganini ko‘rsatmoqda.

Florida shtatida yuk mashinasi ishtirokidagi baxtsiz hodisa natijasida uch kishi halok bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu voqea Hindistondan kelgan haydovchi Harjinder Singx boshqaruvidagi yuk mashinasida sodir bo‘lgan. Hozirda Harjinder Singx qamoqda saqlanmoqda va unga qotillik ayblovi qo‘yilgan. Ushbu hodisadan so‘ng AQShda yashovchi hindistonlik haydovchilarga nisbatan bosim kuchaygan. Ba’zi haydovchilar ayrim shtatlarga borishdan cho‘chiyapti, boshqalari esa yo‘lda haqorat va tahqirlarga uchramoqda. Hindistonlik haydovchilar AQSh yuk tashish sohasida muhim o‘rin tutadi. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, ularning 750 mingdan 150 ming nafari yuk mashinasi haydovchisi sifatida faoliyat yuritmoqda. Mutaxassislar bir kishining xatosi butun jamoaga nisbatan adolatsizlik ekanligini ta’kidlamoqda. Ularning fikricha, muammoni hal qilish uchun til bilimi va litsenziya qoidalari adolatli va aniq tartibga solinishi zarur. Shunday qilib, barcha haydovchilarga teng munosabatda bo‘lish muhimdir.

Farg‘ona viloyatining Buvayda tumanida yashovchi 130 yoshli Huwaydo Umarova (Toshmatova) O‘zbekiston tarixida eng keksa inson sifatida rasmiy ravishda tan olindi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda Adliya vazirligi ma’lum qildi. Vazirlik tomonidan “Hech bir shaxs hujjatsiz qolmaydi” aksiyasi doirasida tumanning “Qoraqum” mahallasida o‘tkazilgan ro‘yxatlash ishlari vaqtida Huwaydo momoning tug‘ilgan sanasi hujjatlarda qayd etilmagani aniqlangan. Buvayda tumani Adliya bo‘limining arizasi asosida fuqarolik ishlari bo‘yicha Qo‘qon tumanlararo sudining sayyor majlisida mazkur masala ko‘rib chiqildi. Sud qaroriga ko‘ra, Huwaydo Umarova 1895 yil 1-yanvarda Buvayda tumanida tug‘ilgani rasmiy tasdiqlandi. Shu tariqa, Huwaydo momo hozirda O‘zbekistonda eng yoshi ulug‘ shaxs sifatida e’tirof etildi. Adliya vazirligi bildirishicha, endilikda u Ginnes rekordlar kitobiga dunyodagi eng keksa inson sifatida kiritilishi mumkin. Eslatib o‘tamiz, ilgari Huwaydo momo haqida turli xabarlar mavjud bo‘lgan, ammo uning yoshini tasdiqlovchi rasmiy hujjatlar bo‘lmagan. Sud qaroridan so‘ng bu ma’lumot qonuniy kuchga ega bo‘ldi. Voqealar rivojini kuzatishda davom etamiz.