Dunyo yangiliklari

Muqaddas Ramazon oyi munosabati bilan Istanbul shahridagi «Xirqai sharif» jome’ masjidi ziyoratchilar uchun o‘z eshiklarini ochdi. Bu yerga tashrif buyuruvchilar Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallamning muborak xirqalarini ziyorat qilish imkoniyatiga ega. Tantanali ochilish marosimi Ko‘rgazma ochilishida Istanbul shahar hokimi, muftiy, shuningdek, Payg‘ambarimiz alayhissalomning xirqalarini asrab-avaylab kelayotgan Uvays Qaraniy sulolasi vakillari qatnashdi. Ko‘rgazma Anadolu axborot agentligi tomonidan keng yoritildi. Masjid yonida xirqai sharifni ziyorat qilish istagida bo‘lgan ziyoratchilarning uzun navbati hosil bo‘lgani kuzatilmoqda. Nogironlar, keksalar, homilador ayollar va bemorlar uchun maxsus sharoitlar yaratilgan bo‘lib, ular navbatsiz kiritiladi. Ko‘rgazma ish vaqtini bilib oling Ziyoratchilar Ramazon oyi davomida xirqani quyidagi vaqtlarda tomosha qilishlari mumkin: Dushanba—juma: 10:00–17:00 Shanba va yakshanba (dam olish kunlari): 09:00–17:30 Xirqai sharif tarixi Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalom umrlarining oxirida o‘z muborak xirqalarini hazrati Umar va hazrati Ali roziyallohu anhuga topshirib, uni Uvays Qaraniy rahmatullohi alayhiga yetkazishni vasiyat qilganlar. Uvays Qaraniy vafotidan so‘ng bu muqaddas omonat uning avlodlari tomonidan asrab-avaylangan. XVII asrda Usmoniy sultoni Ahmad I iltimosi bilan Qaraniy sulolasi vakillari Istanbulga ko‘chib kelgan. 1847 yili sulton Abdulmajid ko‘rsatmasi bilan «Xirqai sharif» masjidi qurilib, bu muqaddas yodgorlik shu yerda saqlana boshladi. Hozirda xirqa Qaraniy sulolasining 59-avlodi muhofazasida. To‘pqopi saroyidagi «Xirqai saodat» Istanbuldagi To‘pqopi saroyida Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga tegishli yana bir chakmon – «Xirqai saodat» ham saqlanadi. Bu muborak libos Payg‘ambarimiz tomonidan mashhur shoir Ka’bga tuhfa qilingan. Sulton Salim 1517 yili Misrni zabt etganida, ushbu xirqani ham Istanbulga olib kelgan. Istanbuldagi «Xirqai sharif» ko‘rgazmasi musulmonlar uchun muhim ma’naviy voqealardan biri hisoblanadi. Har yili minglab ziyoratchilar Ramazon oyida ushbu muqaddas yodgorlikni ziyorat qilish uchun tashrif buyuradilar. Hozirda ham masjid atrofida ziyoratchilarning uzun navbatlari hosil bo‘lgan bo‘lib, bu muqaddas merosga bo‘lgan chuqur hurmatni ko‘rsatadi.

Britaniyaning Tropic biotexnologiya kompaniyasi tozalanganidan so‘ng 12 soatgacha qoraymaydigan banan navini yaratdi. Bu haqda The Guardian nashri xabar berdi. Yangi banan navining afzalliklari Yangi navli bananlar po‘stlog‘i archilganidan keyin bir sutka davomida boshqa bananlarga nisbatan 30 foizga sekinroq qorayadi. Olimlar bu natijaga mevaning qorayishiga olib keluvchi polifenoloksidaza fermenti ishlab chiqarilishiga javobgar genni o‘chirish orqali erishishdi. Bu texnologiya avval olmalar, pomidorlar va qo‘ziqorinlarni modifikatsiyalashda qo‘llanilgan. Yangi banan navining yana bir muhim jihati shundaki, u genetik modifikatsiya qilinmagan (GMO emas). Olimlar begona DNK qo‘shmasdan, faqat mavjud genlarning faoliyatini tartibga solgan holda ushbu ishlanmani amalga oshirishgan. Yangi nav qaysi mamlakatlarda sotuvga chiqadi? Ayni paytda AQSH, Kanada, Kolumbiya, Gonduras va Filippin yangi banan navini savdoga chiqarishga ruxsat berdi. Yaqin kelajakda ushbu mahsulot boshqa bozorlarga ham kirib borishi kutilmoqda. Banan sanoati va ekologiyaga ta’siri Bananlar jahonda eng ommalashgan mevalardan biri bo‘lib, ularning saqlash muddati qisqaligi sababli mahsulotning qariyb yarmi chiqitga chiqmoqda. Yangi ishlanma mevaning tez aynishini oldini olish orqali isrofgarchilikni kamaytirish va issiqxona gazlari chiqindisini qisqartirishga yordam beradi. Yangi banan navining bozorga chiqishi iste’molchilarga sifatliroq va uzoq muddat saqlanuvchi mahsulot taklif qilish bilan birga, oziq-ovqat sanoati uchun ham yangi imkoniyatlar yaratadi. Mazkur ishlanma kelajakda boshqa mevalarga ham qo‘llanilishi mumkin.

O‘zbekistonliklarni Rossiyaning Oltoy o‘lkasidagi korxonalarga ishga jalb etishga alohida e’tibor qaratiladi, deya xabar berdi "Dunyo" AA. O‘zbekiston bosh konsulxonasi tashabbusi bilan Migratsiya agentligining Novosibirsk shahridagi vakolatxonasi bilan birgalikda Rossiyaning Oltoy o‘lkasi hukumati rahbariyati va salohiyatli ish beruvchilar bilan onlayn muzokara o‘tkazildi. Oltoy o‘lkasi hukumati raisining o‘rinbosari, Rossiyaning ushbu mintaqa bo‘yicha iqtisodiy rivojlanish vaziri Yevgeniy Deshevixning aytishicha, 2024 yil oxirida Oltoy o‘lkasida ishlash uchun taklif qilingan 11 ming xorijiy ishchining olti mingdan ortig‘i O‘zbekiston fuqarolaridir. O‘zbekiston bosh konsuli Aslam Akbarov o‘z navbatida, vatandoshlarni mazkur hudud korxonalarida, jumladan, qishloq xo‘jaligi tashkilotlarida ish bilan ta’minlash masalasi muhimligini ta’kidladi. “Oltoy o‘lkasi mehnat va bandlik boshqarmasi vakillari mamlakatimizdan mehnat migrantlarini qurilish, sanoat, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, savdo va boshqa sohalarga jalb etishga imkoniyatlar borligini ma’lum qildi”, — deyiladi xabarda. Qayd etilishicha, 2024 yilda berilgan mehnat patentlarining uchdan ikki qismi O‘zbekiston fuqarolari hissasiga to‘g‘ri keladi. “Tomonlar O‘zbekiston va Oltoy o‘lkasi o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantirishning hozirgi bosqichida mamlakatimiz fuqarolarini Rossiyaning ushbu hududidagi turli korxonalarga ishga jalb etishga alohida e’tibor qaratishga kelishib olishdi”, — deya qayd etilgan xabarda.

AQSH prezidenti Donald Tramp Ukrainadagi mojaroni tugatishga qat’iy harakat qilmoqda. Uning asosiy maqsadi – Rossiya bilan munosabatlarni yaxshilash va geosiyosiy keskinlikni kamaytirish. Bu haqda AQSH armiyasining iste’fodagi polkovnigi Deniyel Devis ijtimoiy tarmoqda ma’lum qildi, deb xabar bermoqda RIA Novosti. Trampning tinchlik bitimiga intilishi Devisning ta’kidlashicha, Tramp uchun AQSH va Rossiya o‘rtasidagi yaxshi munosabatlar juda muhim. Uning fikricha, Tramp tinchlik muzokaralarini ilgari surish orqali Vashington va Moskva o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashni xohlaydi. "Tramp bor e’tiborini mojaroga barham berishga qaratgan. Ammo u kelajakka ham qaraydi, uning uchun ikki qudratli davlat: Rossiya va AQSH o‘rtasida yaxshi munosabatlar o‘rnatish muhim", — dedi Devis. Vashingtondan Kiyevga uzatilayotgan signallar Tahlilchi Vashington Ukrainaga AQSH ko‘magisiz Kiyev mag‘lubiyatga uchrashi mumkinligini anglatuvchi signallar yuborishayotganini ta’kidladi. Bu, o‘z navbatida, Trampning mojaroni diplomatik yo‘l bilan hal qilishga harakat qilayotganini ko‘rsatadi. Geosiyosiy o‘zgarishlar va Trampning hisob-kitoblari Devis Trampning mavjud vaziyatni tahlil qilib, mojaro davom etgan holda AQSH uchun hech qanday foyda yo‘qligini tushunganini ta’kidladi. "Tramp hisob-kitoblarga berilib ketgan: daromadlar, xarajatlar. Endi u qaraydi va tushunadi: kuchlar muvozanati nihoyat Rossiya foydasiga o‘zgardi, endi mojaroda AQSHning hech qanday foydasi yo‘q, uning davom etishi faqat keskinlashuv va uchinchi jahon urushiga olib keladi", — deya xulosa qildi Devis. Donald Tramp Ukrainadagi mojaroni tugatish orqali AQSH uchun yangi strategik yo‘nalishni belgilashni xohlamoqda. U Rossiya bilan yaxshiroq munosabat o‘rnatish va keskinlikni kamaytirish tarafdori. Trampning pozitsiyasi Vashingtonning kelgusi siyosati qanday shakllanishiga va xalqaro munosabatlarga katta ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy muzokara jarayonini buzishga barcha yo‘llar bilan harakat qilmoqda, ammo uning atrofidagi shaxslar bunga yo‘l qo‘ymaydi. Bu haqda Oliy Rada deputati Aleksandr Dubinskiy o‘zining Telegram-kanalida ma’lum qildi, deb xabar bermoqda RIA Novosti. Zelenskiyning muzokaralarga munosabati Dubinskiyga ko‘ra, Zelenskiy uchun hokimiyatni saqlab qolish asosiy maqsadlardan biridir va u tinchlik muzokaralarini buzish uchun barcha imkoniyatlardan foydalanishga tayyor. “Siz Zelenskiy muzokaralarni buzadimi, deb so‘rayapsiz. Albatta bo‘ladi. Uning uchun hokimiyat - bu omon qolish, bundan tashqari, u bunga maniak tarzda berilgan”, — deb yozdi deputat. Parlament a’zosi Zelenskiyning ommaviy harakatlari uning asl maqsadlariga zid ekanligini ta’kidladi. Uning fikricha, Kiyev rahbarining har bir harakati uning tinchlik muzokaralariga haqiqiy xohish bildirmayotganini ko‘rsatmoqda. Zelenskiy atrofidagi bosim va sanksiyalar tahdidi Dubinskiy Zelenskiyning muzokara jarayoniga befarq munosabatda bo‘lishiga qaramay, uning atrofidagi siyosatchilar va ta’sirli shaxslar bu jarayonni olg‘a siljitishga majbur bo‘lishini ta’kidladi. “Ammo, nazarimda, ish shoqolning mayda-chuyda hiyla-nayranglaridan nariga o‘tmaydi, u haqiqatan ham har tomondan o‘rab olingan”, — dedi u. Shuningdek, deputat xalqaro sanksiyalarning tahdidi Zelenskiy atrofidagilarni tinchlik muzokaralarini amalga oshirishga bosim o‘tkazishga majbur qilishi mumkinligini qayd etdi. Uning fikricha, Zelenskiyni tinchlikka chorlash uchun tashqi va ichki bosim ortib bormoqda. Muzokaralar va Ukrainadagi siyosiy muhit Ukrainadagi siyosiy muhit jiddiy bosim ostida qolmoqda va bu Zelenskiy ma’muriyatini muzokaralarga nisbatan pozitsiyasini o‘zgartirishga majbur qilishi mumkin. Aleksandr Dubinskiyning ta’kidlashicha, Zelenskiy har qanday holatda ham hokimiyatni saqlab qolishga intilmoqda, ammo bu jarayon uning atrofidagi insonlar uchun tobora qiyin kechmoqda. Ayni paytda, Ukrainadagi ichki siyosiy bosim va tashqi kuchlarning ta’siri Zelenskiyning kelgusidagi harakatlarini belgilab beradi. Kiyev rahbariyati uchun tinchlik muzokaralarini amalga oshirish yoki urushni davom ettirish borasidagi qaror muhim ahamiyat kasb etadi.

Taniqli milliarder, tadbirkor va SpaceX hamda Tesla rahbari Ilon Mask Ukrainadagi urushni to‘xtatish bo‘yicha bir qator takliflar bilan chiqdi. Bu haqda u X (sobiq Twitter) ijtimoiy tarmog‘ida yozgan. Maskning fikricha, urushni tugatish uchun strategik va iqtisodiy choralar ko‘rilishi kerak. Starlink tizimini o‘chirish taklifi Maskning eng bahsli takliflaridan biri – Ukraina armiyasining muhim aloqa vositasi bo‘lgan Starlink sun’iy yo‘ldosh internet tizimini o‘chirish hisoblanadi. Uning ta’kidlashicha, agar Starlink faoliyati to‘xtatilsa, Ukraina qurolli kuchlari front chizig‘ida jiddiy qiyinchiliklarga duch keladi va bu urushni tugatishga xizmat qiladi. Ayni paytda Ukraina harbiylari Starlink'dan aloqa uchun foydalanib kelmoqda. Bu tizim harbiylar uchun muhim strategiyaviy resurs bo‘lib, jangovar harakatlar davomida katta ahamiyatga ega. Maskning bu taklifi Ukraina va G‘arb davlatlari tomonidan keskin tanqid qilinishi mumkin. Ukraina oligarxlariga qarshi sanksiyalar Ilon Mask Ukrainadagi urushni to‘xtatishning yana bir yo‘li sifatida mamlakatning eng yirik biznesmenlariga nisbatan xalqaro sanksiyalar joriy etilishini taklif qildi. Uning fikricha, agar bu tadbir amalga oshirilsa, urush darhol to‘xtashi mumkin. "Ukrainaning eng yirik o‘n nafar oligarxiga, ayniqsa, Monakoda qasrlari bo‘lganlarga qarshi sanksiyalar kiriting va urush darhol to‘xtatiladi. Mana jumboqning kaliti", – deb yozdi Mask. Shu bilan birga, milliarder aniq qaysi oligarxlar tahdid ostida bo‘lishi kerakligini ochiqlamagan. Ma’lumki, 2021 yilda AQSH ukrainalik biznesmen Igor Kolomoyskiy va uning oilasiga qarshi sanksiyalar joriy qilgan edi. Kolomoyskiy 2014—2015 yillarda Dnepropetrovsk viloyati gubernatori sifatida korrupsiyada ayblangan. Vashingtonning sanksiya rejalari Washington Mail nashri manbalariga ko‘ra, 2025 yil fevral oyida AQSH Odessa meri Gennadiy Truxanovga qarshi sanksiyalar joriy etish imkoniyatini ko‘rib chiqayotgan edi. Amerika rasmiylari Truxanovni Odessa jinoiy guruhi bilan aloqadorlikda hamda offshor kompaniyalarda katta ulushga egalik qilishda ayblamoqda. Ilon Maskning takliflari xalqaro maydonda turli bahslarga sabab bo‘lishi mumkin. Uning fikricha, urushni iqtisodiy bosim orqali to‘xtatish mumkin, ammo bu choralar qanday natija berishi hali noma’lum. Bu takliflar Vashington, Kiyev va Moskva tomonidan qanday qabul qilinishi esa vaqt o‘tishi bilan aniqlashadi.

Ukraina Qurolli kuchlari (UQK) Harbiy-dengiz kuchlari qo‘mondoni vitse-admiral Aleksey Neijpapaning ma’lum qilishicha, ukrainalik harbiylar Qrim ko‘prigini butunlay yakson qilish imkonini beradigan yangi operatsiyani tayyorlamoqda. Bu haqda u The Observer nashriga bergan intervyusida ma’lum qildi. Oldingi hujumlar va ularning ta’siri Qrim ko‘prigi avval ikki marta Ukraina tomonidan hujumga uchragan. Birinchi hujum 2022 yil 8 oktyabrda amalga oshirilgan bo‘lib, bu Vladimir Putinning 70 yillik yubileyidan bir kun keyin sodir bo‘lgan edi. Hujum natijasida yuk mashinasi portlatilgan va ikkita avtomobil yo‘li qulab tushgan, shuningdek, temiryo‘l qismida yong‘in yuz bergan. Rossiya tomoni yetkazilgan zararni 7 milliard rubldan ziyodga baholagan va ta’mirlash ishlari 8 oy davom etgan. Ikkinchi hujum 2023 yil 17 iyulda ekipajsiz dengiz katerlari orqali amalga oshirilgan. Bu safar ko‘prikning avtomobil yo‘li yana shikastlangan. Ukraina Xavfsizlik xizmati rahbari Vasiliy Malyuk ushbu hujumlarni shaxsan o‘zi rejalashtirganini tan olgan. Uning ta’kidlashicha, birinchi hujumda portlovchi moddalar yuk mashinasida maxsus yashirilgan bo‘lsa, ikkinchi hujumda 850 kilogramm portlovchi modda tashishga qodir Sea Baby kamikadze dronlari ishlatilgan. Ukraina yangi hujumga tayyorgarlik ko‘rmoqda Neijpapaning ta’kidlashicha, avvalgi hujumlar orqali Qrim ko‘prigiga jiddiy zarar yetkazilgan va bu Rossiya armiyasi uchun logistika muammolarini keltirib chiqargan. Rossiyalik harbiylar og‘ir yuk vagonlarini ko‘prik orqali olib o‘ta olmayapti. Ukraina bu safar ko‘prikni mutlaqo vayron qilishni rejalashtirmoqda. Ukraina harbiylari yangi hujumning aniq tafsilotlarini oshkor qilmayapti, biroq Rossiya tomoni operatsiya ustida ish olib borilayotganidan xabardor ekanini tushunib turibdi. Malyukning ta’kidlashicha, Qrim ko‘prigi Ukrainaning janubiy hududlarini Rossiya bilan bog‘lab turuvchi strategik ahamiyatga ega obyekt bo‘lib, uni yakson qilish orqali Ukraina o‘z hududlarini ozod qilish yo‘lida muhim qadam qo‘yadi. Qrim ko‘prigi – Rossiya uchun muhim transport yo‘li Qrim ko‘prigi 2014 yilda Qrim anneksiyasidan so‘ng qurilishga kirishilgan strategik obyekt hisoblanadi. 19 kilometr uzunlikdagi bu ko‘prik Rossiya bilan Qrimni bog‘lab, yarimorolga harbiy texnikalar, askarlar va oziq-ovqat yetkazib berishda muhim rol o‘ynaydi. Ko‘prik 2016 yilda qurila boshlangan va 2018 yilda rasman foydalanishga topshirilgan. Ukraina ushbu ko‘prikni yo‘q qilish orqali Rossiyaning janubiy frontiga logistik zarba berishni ko‘zlamoqda. Ukraina rahbariyati, jumladan, prezident Volodimir Zelenskiy ham bu maqsad haqida bir necha bor ta’kidlagan. Yangi hujum Rossiyaga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Agar Ukraina Qrim ko‘prigiga muvaffaqiyatli hujum qilsa, bu Rossiya armiyasining ta’minot tizimiga jiddiy ziyon yetkazishi mumkin. Bundan tashqari, yarimoroldagi rossiyalik harbiylarning harakatlanish imkoniyatlari cheklanadi. Bu esa Ukraina Qurolli kuchlariga Xerson va Zaporoje yo‘nalishlaridagi operatsiyalarini samarali olib borish imkonini beradi. Hozircha Rossiya rasmiylari Ukraina tomonidan rejalashtirilayotgan yangi hujum haqida rasmiy bayonot bermagan, ammo Moskva Qrim ko‘prigiga bo‘lgan tahdidni jiddiy qabul qilmoqda. Bu esa kelgusida hududdagi harbiy harakatlarning yanada kuchayishiga sabab bo‘lishi mumkin.

AQSH sobiq prezidenti Donald Tramp Ukraina rahbari Volodimir Zelenskiy bilan tortishib qolganidan beri Ukraina prezidentining Oq uyga qaytib kelishi va nodir metallar bo‘yicha bitim imzolanishini kutib qolmoqda. Bu haqda Tramp Fox News telekanaliga bergan intervyusida ma’lum qildi. Tramp: «Zelenskiy minnatdor emas» Tramp intervyu davomida Vashington tomonidan Ukrainaga berilgan yordam uchun Zelenskiy yetarlicha minnatdorlik bildirmayapti, deb hisoblashini aytdi. «U aqlli yigit. Va u dangal yigit. U Bayden ma’muriyati davrida yosh boladan konfet olgandek, pul oldi. Xuddi shunday munosabatda. Bu juda oson edi! Uni minnatdor deb o‘ylamayman», — dedi Tramp. Fox News boshlovchisi sobiq prezidentga «agar yordam berishni to‘xtatsangiz, Ukrainaning omon qola olmasligi sizni qoniqtiradimi?», deya savol berdi. Tramp esa: «Ukraina har qanday holatda ham omon qolmasligi mumkin», — deb javob qaytardi. Bu so‘zlar AQSH siyosatida yangi tortishuvlarga sabab bo‘lishi mumkin. Rossiya-Ukraina urushi bo‘yicha pozitsiya Jurnalist Trampga ayrim kuzatuvchilar uning Rossiya-Ukraina urushida Moskvani qo‘llab-quvvatlayotganini iddao qilayotganini eslatganida, u bunday fikrni rad etdi. «Hech kim Rossiya bilan Donald Trampchalik keskin munosabat olib bormagan», — dedi sobiq prezident. Shuningdek, u Vladimir Putin bilan «yaxshi kelishishini» ham ta’kidladi. Nodir metallar bitimi va Zelenskiyning Vashingtonga tashrifi 28 fevral kuni AQSH va Ukraina o‘rtasida nodir metallar bo‘yicha bitim imzolanishi kerak edi. Biroq, Zelenskiyning Vashingtonga tashrifi davomida Tramp va vitse-prezident Jey Di Vens o‘rtasida tortishuv yuz berdi. Bu tortishuvdan so‘ng Zelenskiy Oq uyni muddatidan oldin tark etdi. Bu voqea bitim imzolanishini cho‘zilishga olib keldi. Bir necha kun o‘tgach, Tramp bitim «o‘lmagani», ammo Zelenskiy Ukrainaga AQSH tomonidan berilgan yordam uchun minnatdor bo‘lishi kerakligini ta’kidladi. Bu esa Tramp ma’muriyati Ukrainaga nisbatan siyosatini o‘zgartirishi mumkinligini ko‘rsatadi. Ukrainaga yordam shartlari o‘zgarishi mumkin NBC News manbalariga ko‘ra, Tramp o‘z yordamchilari bilan suhbatda Ukrainaga harbiy yordam va razvedka ma’lumotlari berishni qayta tiklash uchun endi nodir metallar bo‘yicha bitimni imzolashning o‘zi yetarli emasligini aytgan. Tramp Volodimir Zelenskiydan Rossiya bilan tinchlik muzokaralarini boshlash va Moskvaning bosib olgan hududlardan voz kechishga tayyorligini bildirishini talab qilmoqda. Bundan tashqari, u Zelenskiyning prezidentlik lavozimidan ketishi haqida ham yon bosishini kutayotgani ma’lum qilindi. Tramp va Zelenskiy munosabatlarining kelajagi Tramp va Zelenskiy o‘rtasidagi munosabatlar ancha murakkab tus olmoqda. Zelenskiy AQSHning Ukrainaga yordami davom etishini xohlasa, Tramp undan qator yon berishlarni talab qilmoqda. Bu esa Ukraina va AQSH o‘rtasidagi siyosiy va diplomatik muloqotga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Hozircha Zelenskiyning bu talablarga qanday javob berishi noma’lum bo‘lib qolmoqda. Ukraina va AQSH o‘rtasidagi munosabatlarning kelgusi rivoji ko‘p jihatdan Trampning keyingi qarorlariga bog‘liq bo‘lib turibdi.

Suriyadagi keskinlik so‘nggi oylarda yanada kuchayib, yuzlab odamlar Rossiyaning Xmeymim aviabazasiga boshpana izlab yo‘l oldi. Inson huquqlari bo‘yicha Suriya kuzatuv kengashi (SOHR) hozirgi vaziyatni "ommaviy qirg‘in" va "so‘nggi yillardagi eng dahshatli zo‘ravonlik jinoyatlari" deb baholadi. Bu haqda Reuters agentligi xabar bermoqda. Xmeymim bazasiga qochganlar Ayrim ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari Xmeymim aviabazasida boshpana topgan ayollar va bolalarning suratlarini joylashtirgan. Ularga ko‘ra, bazada asosan xristian, druz va alaviy qochqinlari panoh topmoqda. Biroq, bu suratlarning haqiqiyligi va foydalanuvchilarning shaxsini aniqlash imkoni mavjud emas. Hozirda hokimiyatni qo‘lga olgan "Hay’at Tahrir ash-Shom" jangchilarining ta’kidlashicha, ular Asad rejimi qoldiqlarini to‘liq yo‘q qilishga harakat qilmoqda. Asosan alaviylar istiqomat qilgan qishloq va shaharlarda aholiga nisbatan zo‘ravonliklar kuchaygani haqida xabarlar tarqalmoqda. Ko‘plab alaviy uylari talon-toroj qilinib, so‘ng yoqib yuborilgan. Qochqinlar va xalqaro munosabatlar Suriyadagi alaviylarning bir qismi Livanga qochishga majbur bo‘lmoqda. Livanlik alaviy deputat Haydar Nosirga ko‘ra, ko‘pchilik Rossiyaning Xmeymim aviabazasida boshpana izlamoqda. Xavfsizlik bo‘yicha ekspert Rob Geyst Pinfold Al Jazeera telekanaliga bergan intervyusida bu zo‘ravonliklarning sababi Suriyaning yangi hukumati va Asad tarafdorlari o‘rtasida tinchlik kelishuvining yo‘qligi ekanini ta’kidladi. Uning fikricha, 14 yillik fuqarolik urushi davomida mamlakatda zo‘ravonlikka aloqasi bo‘lmagan odamlar juda kam qolgan. So‘nggi o‘n kun ichida yuz bergan yirik halokatlar Buyuk Britaniyada joylashgan Suriya inson huquqlari observatoriyasi ma’lumotlariga ko‘ra, ikki kun ichida Suriyada 1000 dan ortiq fuqaro halok bo‘ldi. Ulardan kamida 745 nafari tinch aholi vakillaridir. Asosiy qurbonlar alaviylar bo‘lib, ularning ayrimlari o‘z uylarida o‘ldirilgan, boshqalari esa hujumlardan qochib chiqish paytida halok bo‘lgan. Latakiya va Tartusdagi harbiy operatsiyalar Suriya hukumati tomonidan amalga oshirilayotgan harbiy operatsiyalar asosan alaviylar joylashgan Latakiya va Tartus shaharlariga qaratilgan. Fransiyaning France 24 telekanali va AFP agentligi xabarlariga ko‘ra, bu harakatlar Asad tarafdorlari tomonidan amalga oshirilgan hujumlarga javob sifatida boshlangan. Germaniya Tashqi ishlar vazirligi va BMTning Suriya bo‘yicha maxsus vakili Geyr Pedersen vaziyatdan jiddiy xavotir bildirib, barcha tomonlarni keskinlikni yumshatishga chaqirdi. Xalqaro qizil xoch qo‘mitasi esa yaradorlarga tibbiy yordam ko‘rsatish uchun hududga to‘siqsiz kirish imkoniyatini talab qilmoqda. Rossiyaning Suriyadagi roli Rossiya Suriyada ikkita muhim harbiy bazaga ega: Xmeymimdagi aviabaza va Tartusdagi harbiy-dengiz bazasi. 6 fevral kuni Suriya Mudofaa vaziri Murxaf Abu Kasra mazkur bazalar kelishuvga erishilgan taqdirda saqlanib qolishini ma’lum qildi. 2024 yil dekabr oyida Asad hokimiyatdan ag‘darilganidan keyin Rossiyaning yangi hukumatga nisbatan munosabati yaxshilangan. Suriyadagi inqiroz davom etar ekan, xalqaro hamjamiyatning bu vaziyatga qanday munosabat bildirishi va qochqinlarga qanday yordam ko‘rsatilishi katta ahamiyatga ega bo‘ladi.

Tesla va SpaceX asoschisi Ilon Maskning boyligi 2025 yil boshidan beri 100 milliard dollardan ortiqqa kamaydi. Birja tahlilchilari va OAV ma’lumotlariga ko‘ra, Tesla hamda boshqa kompaniyalar aksiyalari qiymatining pasayishi natijasida Maskning boyligi hozirda 330 milliard dollarga baholanmoqda. Bu yil boshidagi ko‘rsatkichdan 102 milliard dollarga kamdir. Moliyaviy tahlilchilarning fikricha, Amerika fond bozoridagi tushish bir qator yirik korporatsiyalarning aksiyalari qiymatini pasaytirgan. Bu holat natijasida nafaqat Mask, balki boshqa amerikalik milliarderlar ham moliyaviy yo‘qotishlarga uchragan. Masalan, Oracle korporatsiyasi asoschisi Larri Ellisonning boyligi 19 milliard dollarga, Amazon asoschisi Jeff Bezosniki esa 17 milliard dollarga kamaygan. Shuningdek, Tesla aksiyalarining tushishi va Maskning boyligidagi yo‘qotishlar jamoatchilik va investorlarning uning siyosiy harakatlariga nisbatan munosabatlari bilan bog‘liqligi aytilmoqda. Xususan, AQSH va Yevropada Maskning Donald Tramp ma’muriyati bilan aloqalari va siyosiy bayonotlari sababli norozilik namoyishlari kuchaygan. Bu esa Tesla'ning ayrim bozorlardagi sotuvlariga salbiy ta’sir ko‘rsatgan. Shu bilan birga, The Guardian nashri o‘tgan yilning dekabrida Ilon Mask 2027 yilgacha dunyodagi birinchi dollardagi trillionerga aylanishi mumkinligini taxmin qilgan edi. Biroq hozirgi vaziyatda uning moliyaviy kelajagi fond bozoridagi o‘zgarishlar va global iqtisodiy sharoitlarga bog‘liq bo‘lib qolmoqda.

Jeneva xavfsizlik siyosati markazi ekspertlari 31 sahifali hujjatni taqdim etishdi, unda Ukrainadagi o‘t ochishni to‘xtatish rejasi nazarda tutilgan. Bu haqda The New York Times xabar berdi. Hujjat fevral oyida maxfiy kanal orqali tarqatilgan va shveysariyalik Jeneva markazi tomonidan moliyalashtirilgan. Bu, o‘t ochishni to‘xtatishning eng batafsil shablonlaridan biri sifatida qabul qilinmoqda, chunki u nazariy variantlardan aniq amaliy yechimlarga o‘tishni nazarda tutadi. Reja, 1200 kilometrdan ortiq front chizig‘i bo‘ylab o‘t ochishni nazorat qilish va to‘xtatishni ta’minlash uchun tafsilotlar berib, ikki armiyani ajratish uchun kengligi 10 kilometr bo‘lgan bufer zonasini yaratishni taklif qiladi. Bu zonada 5000 nafar fuqaro va politsiyachi bilan patrullash, shuningdek, 10 mingga yaqin xorijiy harbiy xizmatchilarni jalb qilish kerak bo‘lishi mumkin. Hujjat, uning amalga oshirilishida Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning mandati asosida kuzatuvchilar tomonidan ish olib borilishini nazarda tutadi. Shuningdek, hujjatda xalqaro kuzatuvchilar va Rossiya va Ukraina harbiylaridan iborat qo‘shma komissiyaning ishlashini ham ko‘zda tutishgan. Komissiya orqali tomonlar bir-birini javobgarlikka tortib, mahbuslarni ozod qilish, hududlarni minalardan tozalash va fuqarolik yo‘laklarini yaratishga yordam berishlari mumkin. Ammo, bu yo‘lning amalga oshishi murakkab muammo ekanligi ta’kidlanmoqda. Rossiya boshqargan hududning uzunligi KXDR va Janubiy Koreya o‘rtasidagi qurolsizlantirilgan hududdan taxminan besh baravar uzunroq. Shuningdek, har ikki tomonning harbiy kuchlari va ularning qurollari murakkabligi ham bunga sabab bo‘lishini aytishmoqda. Tinchlikka yo‘naltirilgan reja, bunday murakkab sharoitda hayotga tadbiq qilishdagi katta qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Ekspertlar, bu rejani amalga oshirishdagi eng katta qiyinchilik Kreml rahbari Vladimir Putinning pozitsiyasini aytishmoqda. Ular Rossiya prezidentining o‘t ochishni to‘xtatishga rozi bo‘lishi va uning shartlariga amal qilishiga shubha bilan qaraydi. Rossiya rasmiylari urushdan oldin ham Ukrainaga bosqin qilish niyati yo‘qligini aytishgani hamda hech qanday monitoring missiyasining Rossiya prezidentini, agar u Ukrainaga yangi bosqinni boshlashga qaror qilsa, to‘xtata olishini bildirgani haqida xabarlar kelmoqda. Hujjat tayyorlashda Ukraina, Rossiya, AQSH va Yevropa Ittifoqi vakillari ishtirok etdi. Lekin, bunday rejalarga ishonch bilan qarash qiyin, chunki davlatlar orasidagi milliy manfaatlar, xavfsizlik siyosati va harbiy strategiyalarning barchasi ushbu rejani amalga oshirishga katta to‘siq bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, Jeneva xavfsizlik siyosati markazi direktori Tomas Greminger ta’kidlashicha, bu hujjat ishga tushsa, u bundan keyingi hujumlar va harbiy amalga oshirish jarayonlarini katta darajada o‘zgartiradi.

Ko‘pchilik uchun shahzoda bilan turmush qurish haqiqiy ertakday tuyuladi. Hashamatli saroylar, qimmatbaho taqinchoqlar va shohona hayot baxt garovi deb o‘ylashadi. Ammo tarix shuni ko‘rsatadiki, barcha malikalarning hayoti baxtiyor kechmagan. Badavlat shahzodalarga turmushga chiqsa-da, turmush o‘rtog‘idan muhabbat va sadoqat topa olmagan, qirollik saroyining qattiq qoidalari ostida ezilgan yoki oilaviy muammolar girdobida qolgan mashhur ayollar talaygina. Ushbu maqolada shunday taqdir egalarining hayoti haqida so‘z yuritamiz. Malika Diana va shahzoda Charlz Foto: Marie Claire 1981 yilda malika Diana va shahzoda Charlzning turmush qurganidan keyin to‘y haqida yozmagan OAV qolmagan. Ammo asr to‘yi deb atalgan marosimdan keyin Diana uchun qiyin kunlar boshlangan. U erining hayotida boshqa ayol — Kamilla Parker-Boulz borligi haqida yaxshi bilgan. Malika Endryu Mortonga bergan intervyusida muammolar to‘y marosimidan keyin boshlangani, bulimiyadan aziyat chekib, o‘zini yomon ko‘rgani va hammasiga raqibi Kamillani aybdor deb bilganini ta’kidlagan. Turmush o‘rtog‘idan e’tibor ko‘rmagan Diana atrofdan e’tibor izlay boshlagan. U ot sporti murabbiysi Jeyms Xyuitt bilan tanishadi. Bu vaqtda Charlz Kamilla bilan munosabatlarini yashirmay qo‘ygan va hatto birgalikda sayohatga ham jo‘nab ketgandi. OAV esa ikki qirollik vakilining ma’shuqalari bilan telefon orqali so‘zlashmasi e’lon qilingan materiallar bilan to‘lib-toshadi. Ularning har ikkisi turmushi darz ketishida bir-birini ayblagan. Bundan qirolicha Yelizaveta g‘azablangan va ularning ajrashishini talab qilgan. Malika Hayya va shayx Muhammad ibn Rashid al-Maktum Foto: Marie Claire Malika Hayya farzandlari va 39 million dollarni olib, Buyuk Britaniyaga qochib ketgan. Malika bu ishni hayotini saqlab qolish uchun amalga oshirganini bahona qilsa, rasmiy versiyada shayx rafiqasining qo‘riqchisi bilan xiyonat qilganini bilib qolgani aytiladi. Ayoli qo‘riqchisiga avvallari ham qimmatbaho sovg‘alar tuhfa qilgani va ko‘p vaqtini birga o‘tkazgani al-Maktumda shubha uyg‘otgan. Ayni vaqtda juftlik farzandlar kim bilan qolishini sud orqali hal qilish bilan band. Malika Margaret va Entoni Armstrong-Jons Foto: Marie Claire Yelizaveta II ning singlisi malika Margaret butun umri davomida bir insonni — otboqar Piterni yaxshi ko‘rgan. Rasmiy marosimlardan birida u Piter bilan yaqin munosabatda ekani reportyorlar e’tiboridan chetda qolmagan. Piter monarx xonimdan 16 yosh katta, turmushi o‘xshamagan va kelib chiqishi qirollik oilasiga munosib bo‘lmagan erkak edi. 1960 yilda Margaret Entoni Armstrong-Jonsga turmushga chiqadi, ammo ko‘ngli bo‘lmagani uchun o‘zini turmushidan mamnundek ko‘rsatishga harakat ham qilmaydi. Entoni bilan 18 yillik turmushi davomida Margaretning yuragida faqat bir erkak — bir vaqtlar telbalarcha oshiq bo‘lgan Piter bo‘lgan. Malika Luiza va Fridrix Lippe-Shaumburgskiy Foto: Marie Claire Malika Luiza va Fridrix Lippe-Shaumburgskiy 1984 yilda unashtirilgan, ammo turmushi Luizani baxtli bo‘lishiga sababchi bo‘lmagan. Uch nafar farzandni dunyoga keltirgan malika hamisha o‘zini yolg‘iz his qilgan. U 1906 yilda meningit bilan kasallangan va shu yilning o‘zida vafot etgan. Malika Tokxe va Takeyuki So Foto: Marie Claire Koreyalik malika Tokxe 13 yoshida garov sifatida Yaponiyaga yuborilgan, oilasi va yurtidan uzoqda yashagan. U graf Takeyukiga turmushga chiqishga majbur bo‘lgan. Ularning har ikkisi ham baxtsiz bo‘lgan. Lekin malika farzandi tarbiyasi bilan o‘zini chalg‘itgan bir vaqtda eri oilasidan hafsalasi pir ekanligini yashirmagan. Depressiyaga tushgan Tokxega shizofreniya tashxisi qo‘yilgan. Eri rafiqasini jinnixonaga yotqizib, o‘zi ajrashish jarayoni bilan shug‘ullanishni boshlab yuborgan. Uzoq yil davomida jinnixonada davolangan malika 1962 yilda yurtiga qaytgan va hayotining qolgan qismini oila a’zolari davrasida o‘tkazgan.

9 mart kuni, Rossiya harbiylari Kursk viloyatidagi Sudja shahriga qarshilangan yangi bir hujumni amalga oshirdi. Ushbu xurujda, rossiyalik harbiylar «Urengoy – Pomari – Ujgorod» gaz quvuri orqali harakatlanib, Ukraina chegarasini kesib o‘tdi. Gaz quvuri, Rossiya 2025 yilning 1 yanvariga qadar Ukraina orqali Yevropaga gaz yetkazib berish uchun foydalangan muhim yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Gaz quvuridan tahlikali tarzda foydalangan Rossiya harbiylari 100 kishi atrofida bo‘lgan bo‘linmani faol harakatga olib chiqishgan, bu bir hafta davomida diametri 1,4 metr bo‘lgan yer osti quvuri orqali 16 kilometr masofani bosib o‘tishga olib kelgan. Xarbiylar, eng avvalo, quvurda emaklab yurishgan va keyinchalik tashqariga chiqish uchun kutishgan. Amaliyotga shuningdek, «Veteranlar» xususiy harbiy kompaniyasi, «Axmat» maxsus topshiriqli bo‘linmasi va Rossiya qurolli kuchlarining 30-motoo‘qchi polki kirishgan. Mazkur amaliyot eng yaxshi tayyorgarlikda o‘tkazilmagani, hatto yotib yurgan harbiylarga suv va oziq-ovqat yetmagani, ventilyatsiya muammolari yuzaga kelgani aytiladi. Natijada, bir necha jangchi metan gazi bilan zaharlanib, halok bo‘lgan. Videolar orqali bu hujum natijalari ommaga tarqalgan. Ukraina qurolli kuchlari esa, bu xurujni kutilgan holat deb atadi. Ukraina bosh shtabiga ko‘ra, desant-shturm qo‘shinlarining aerorazvedka bo‘linmalari rossiyalik harbiylarning harakatini o‘z vaqtida aniqlab, ularga raketa va artilleriya zarbalari bilan javob bergan. Sudja shahrining ikki kilometr shimoli-sharqidagi quvur temiryo‘l bilan kesishgan nuqtada Rossiya bo‘linmalariga kuchli zarba berilgan. Shu bilan birga, Rossiya hukumati va ta’siridagi manbalar, Sudjaga bir necha yo‘nalishda hujumlarni davom ettirgani va Cherkasskoye Porechnoye, Kositsa, Martinovka va Malaya Loknyada faol harakatlar kuzatilganini xabar qilishmoqda. Rossiya armiyasi shuningdek, Sudjadan 10 kilometr masofadagi Lebedevka qishlog‘ini ham egallashga muvaffaq bo‘lgan. Mazkur hujumlarning natijalari va ularning rivojlanishi haqidagi rasmiy izohlar hali tarqatilmagan. Ammo, Ukraina qurolli kuchlari Rossiyaning shu xurujdagi yo‘qotishlari haqida ma’lumotlar e’lon qilishgan va ularning juda katta ekanini ta’kidlashgan. Rossiyaning bu yer osti quvur orqali o‘tkazgan xuruji va Sudjadagi harbiy harakatlar hali tergov va tahlillarga sabab bo‘lib, yanada kengroq ta’sirlarga olib kelishi mumkin.

9 martga o‘tar kechasi, Vashingtonda, Oq uy yaqinida qurollangan erkakka AQSH Maxfiy xizmati xodimlari tomonidan o‘t ochilishi holati sodir bo‘ldi. Bu haqda idora matbuot kotibi Entoni Gulelmi o‘zining ijtimoiy tarmoqdagi sahifasi orqali xabar berdi. NBC News ma’lumotlariga ko‘ra, hodisa shu kecha sodir bo‘lgan. Mahalliy politsiya, Indianadan poytaxtga harakatlanayotgan "suitsidga moyil odam"ga e’tibor qaratgan. Maxfiy xizmat agentlari, shubhali shaxsning piyoda harakatlanib borganini payqagan va keyinchalik uning avtomobili ham topilgan. Qurollangan erkakning yoniga borgan kuni, u o‘z uqotar qurolini chiqargan va shundan so‘ng o‘rtada otishma boshlangan. Gumonlanuvchi shifoxonaga yotqizilgan, ammo uning ahvoli haqida hali aniq ma’lumotlar berilmagan. Maxfiy xizmat xodimlari orasida jarohat olganlar yo‘q. Hozirda huquq-tartibot organlari sodir bo‘lgan voqea bo‘yicha tergov olib bormoqda. Shuningdek, o‘tgan kuzda, AQSH Maxfiy xizmati agentlari Donald Trampning golf klubi yaqinidagi butalar orasida avtomat ko‘rib qolganida, shu yerda o‘t ochishgan. Gumonlanuvchi qochib ketgan, ammo u ko‘p o‘tmay qo‘shni okrugda qo‘lga olingan. Shu paytda, butalar orasida «AK-74» tipidagi avtomat, optik mo‘ljalga olish qurilmasi, ikkita ryukzak va GoPro videokamerasi topilgan. Hozirda tergov jarayoni davom etmoqda, va Oq uy yaqinida sodir bo‘lgan bu voqeaga aloqador xaqiqiy sabablar, ularning haqiqiy maqsadi va kelgusidagi xavfsizlik choralari haqida aniq ma’lumotlar ishlab chiqilishi kutilmoqda.

Jitomir oblastidagi titan kareri. Foto:Roman Pilipey / AFP / Scanpix / LETA Rossiya-Ukraina urushida tinchlikka erishish masalasi ko‘p jihatdan nodir yerosti metallarini qazib olish bo‘yicha kelishuvlarga bog‘liq. Kiyev iqtisodiyotni tiklash uchun mablag‘ va xavfsizlik kafolatlari olish maqsadida o‘z hududida bu metallarni qazib olishni taklif qilmoqda. Moskva esa o‘z javobida Rossiyada bu metallarning zaxirasi bir necha barobar ko‘pligini ta’kidlab, ularni qazib olishni yaqinda anneksiya qilingan Ukraina hududlarida ham yo‘lga qo‘yish mumkinligini bildirmoqda. O‘zi bu metallar AQSHga nega kerak? Nima uchun ularning ahamiyati ehtimoliy tarzda ortiqcha baholanmoqda? Belgrad Xavfsizlik siyosatlari markazi ilmiy xodimi Mixail Korostikov Carnegie Politika loyihasi uchun bu masalaga aniqlik kiritdi. AQSHGA nodir yerosti metallari nima uchun kerak? Donald Trampning nodir yerosti metallariga bo‘lgan e’tibori tasodif emas. Bu 17 elementdan iborat guruh elektromobillar va quyosh panellaridan tortib, qayta ishlatiladigan raketalar va samolyotlargacha bo‘lgan yuqori texnologiyali mahsulotlarni ishlab chiqarishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Masalan, har bir F-35 samolyotida taxminan 400 kg nodir yerosti metallari ishlatilgan. Shu bilan birga, AQSH bu metallarning 70 foizdan ortig‘ini faqatgina Xitoydan import qiladi. Vashington bu qaramlikni yengishga urinayotganiga ancha vaqt bo‘ldi, ammo bu sa’y-harakatlar hozircha muvaffaqiyatsiz bo‘lmoqda. 2018 yilda AQSH Xitoydan keladigan nodir metallarga bojlarni oshirishga harakat qildi, lekin tez orada bu g‘oyadan voz kechishga majbur bo‘ldi. Chunki Xitoy dunyodagi nodir yer metallarining 60 foizini qazib oladi va 90 foizini qayta ishlaydi — bu sohada uning o‘rnini bosadigan muqobil mavjud emas. 2019 yilda Pekin savdo urushiga javoban AQSHga nodir yerosti metallarini yetkazib berishni cheklashini ma’lum qilgandi. Bu esa qisqa muddatli vahimaga va ayrim metallar narxi 150 foizga ko‘tarilishiga sabab bo‘ldi. Vashington bu tahdidlardan so‘ng darhol «Muhim minerallar yetkazib berishni kafolatlash bo‘yicha federal strategiya»ni e’lon qildi. Bu hujjatda ishlab chiqarish hajmini keskin oshirish rejalari belgilandi. Shu vaqtdan beri AQSHning turli davlat agentliklari bu yo‘nalishda milliardlab dollar sarfladi. Eng yirik loyihalar qatorida Texasda Lynas Rare Earths Ltd zavodi qurilishi va Kaliforniyadagi Mountain Pass koni imkoniyatlarini kengaytirish kiritilgan. Bu sa’y-harakatlar besamar ketmadi. AQSH 2019 yilda 28 ming tonna nodir metallarini ishlab chiqargan bo‘lsa, 2024 yilga kelib bu raqam 45 ming tonnaga yetdi. Biroq, iste’mol hajmi o‘sishi tufayli umumiy balans o‘zgarmadi: 2019–2024 yillarda Xitoyning AQSH nodir yer metallari import borasidagi ulushi o‘rtacha 72 foizni tashkil qildi. Nega nodir metallarni qazib olish qiyin? Ko‘plab minerallar ishlab chiqarish va yetkazib berish jarayonida nazorat o‘rnatish — Xitoyning AQSH bilan savdo urushidagi asosiy kuzirlaridan biri hisoblanadi. 2024 yil dekabrida — Donald Tramp prezidentlikka qayta saylanishidan oldin — Pekin Xitoy yarimo‘tkazgichlariga qarshi AQSH sanksiyalariga javoban surma, galliy, germaniy va grafit eksportini to‘liq taqiqladi yoki jiddiy chekladi. Bu metallar nodir yerosti elementlariga kiritilmagan bo‘lsa ham, Vashington ularni sanoat uchun eng muhim minerallar ro‘yxatiga kiritgandi. Bu cheklov AQSH uchun jiddiy iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keldi – surma narxi 200 foizga oshib, mamlakat yalpi ichki mahsuloti 3,4 milliard dollarga kamaydi. Shu bilan birga, Xitoy dunyodagi surma ishlab chiqarishning faqat 48 foizini nazorat qiladi, demak, bu faqat ogohlantirish edi. Agar Pekin haqiqatan ham AQSHga nodir metallarni yetkazib berishni cheklasa, bu smartfonlardan tortib harbiy samolyotlargacha AQSHning barcha yuqori texnologiyali tarmoqlariga katta zarba bo‘lardi, yo‘qotishlar esa yuzlab milliard dollarni tashkil etardi. AQSHning Xitoydan nodir yer metallariga bo‘lgan qaramligini kamaytirish muammosini hal qilishning bir necha sabablari bor. Birinchidan, bunday metallarga ega konlarning xususiyati. Nodir yerosti metallari nomidan farqli o‘laroq, ular Yer yuzasida keng tarqalgan, ammo ularning qazib olish uchun iqtisodiy jihatdan mantiqiy bo‘lgan konsentratsiyasi (masalan, har bir tonna chiqindili tuproqqa 1-2 foiz metallar miqdori) juda kam uchraydi. AQSHda tasdiqlangan zaxiralar 1,9 million tonnani tashkil qiladi, Rossiyada — 3,8 million tonna. Ammo bu raqamlar Xitoyning 44 million tonnalik ulkan zaxirasi oldida hech narsa emas. Bundan tashqari, Xitoyda nafaqat zaxira ko‘p, balki ularning ruda tarkibidagi konsentratsiyasi ham yuqori. Ikkinchidan, ularni o‘zlashtirish xususiyatlari. Nodir yerosti metallarini qazib olish va qayta ishlash ulkan sarmoya talab qiladi. Loyihaning dastlabki bosqichlarida kamida 500–700 million dollar sarflash kerak bo‘ladi, bu hali qo‘shimcha xarajatlar hisobga olinmaganda. Shu bilan birga, metallarning bozordagi narxi juda o‘zgaruvchan bo‘lib, bu loyihalarni xavfli investitsiyaga aylantiradi. Shu sababli 2024 yilda jahon bo‘ylab nodir yer metallari bo‘yicha amalga oshirilgan loyihalarning 84 foizi davlat budjeti hisobidan moliyalashtirildi, xususiy sektor esa bunga katta qiziqish bildirmadi. Uchinchidan, bu metallar tabiatda hech qachon toza holda uchramaydi, ular ajratish qiyin bo‘lgan murakkab birikmalar ko‘rinishida joylashgan. Bu jarayon uchun maxsus texnologiyalar talab etiladi. Oxirgi 30 yil ichida bu sohaga Xitoydan boshqa deyarli hech kim jiddiy investitsiya kiritmadi. Xitoy rahbarlari nodir yer metallarini zamonaviy texnologiyalardan foydalanish imkoni sifatida ko‘rib, bu yo‘nalishda istalgan narxni — moliyaviy, ijtimoiy va ekologik — to‘lashga tayyor bo‘lgan. 1992 yilda Den Syaopin Ichki Mo‘g‘ulistonga tashrif buyurganida shunday degan edi: «Yaqin Sharqda neft bor, Xitoyda esa nodir yerosti metallari». Ichki Mo‘g‘uliston g‘arbidagi Bayan-Obo tog‘-kon mintaqasi. 2010 yil DigitalGlobe / Getty Images Nihoyat, to‘rtinchidan, nodir yerosti metallarini qazib olish atrof-muhitga jiddiy ziyon yetkazadi. Ularni ajratishning eng keng tarqalgan usuli — turli kuchli kimyoviy moddalar, shu jumladan kuchli kislotalar yordamida yuvishdir. Bu jarayon yirik miqyosda qo‘llanganda tuproq, suv va havoni zaharlaydi. Dunyodagi eng yirik kon — yuqorida tilga olingan Ichki Mo‘g‘ulistondagi Bayan-Obo koni buning yorqin misoli. U yerdagi suv, havo va tuproq zaharli metallar, kislotalar va radioaktiv izotoplar bilan to‘la. Bu nafaqat ekologik, balki katta ijtimoiy muammolarni ham keltirib chiqaradi. G‘arb davlatlaridagi ekologik standartlar sababli bunday ishlab chiqarish uzoq vaqt davomida rivojlanmagan. Faqat so‘nggi yillarda nisbatan toza texnologiyalar paydo bo‘lgach, bu sohada o‘zgarishlar kuzatilmoqda. Metallar bo‘yicha kelishuvlar muzokaralar uchun nega muhim? Nodir yerosti metallarini qazib olish va qayta ishlash jarayoni juda murakkab va katta xarajat talab qiladi. Shu sababli, ularni qisqa yoki o‘rta muddatli istiqbolda Rossiya yoki Ukraina hududida ishlab chiqarish AQSH uchun amalga oshishi qiyin. Ukrainadagi konlarning katta qismi Rossiya nazoratida qolayotgan yoki uning artilleriya zarbasi yetib boradigan hududlarda joylashgan. Hatto bu hududlar qaytarib olingan taqdirda ham, uzoq muddatli tinchlik kafolatisiz bu mintaqalarda konlarni rivojlantirish xavfi investorlar uchun juda yuqori bo‘ladi. AQSH hukumati bu loyihalarga sarmoya kiritishga rozi bo‘ladimi — bu ham katta savol. Agar Xarkiv oblastidagi Amerika obyektlariga tasodifiy snaryad tegsa, Vashington buni to‘g‘ridan to‘g‘ri hujum sifatida baholashi va javob qaytarishi mumkinmi? AQSH keyingi yillarda bunday xatarli vaziyatlardan qochishga harakat qilmoqda. Agar uzoq muddatli tinchlik kelishuvi imzolansa ham, masalalar yechimsiz qolaveradi. Nodir yerosti metallarini qazib olish juda katta energiya talab qiladi va buning uchun Ukraina energetika tizimi yetarli emas. Rossiyaning uch yillik urushidan so‘ng, mamlakat energetika tizimi deyarli butunlay vayron bo‘lgan. Bu esa konlarni ishga tushirish xarajatlarini yanada oshiradi — chunki har bir zavod uchun alohida elektr stansiyasi kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, muhokama qilinayotgan kelishuvlarda Ukraina uchun AQSH tomonidan xavfsizlik kafolatlari mavjud emas. Donald Tramp bu borada aniq fikrini bildirgan: «Men xavfsizlik bo‘yicha ortiqcha kafolat bermayman. Buni Yevropa qilsin». Bu esa shunday vaziyatni yuzaga keltirmoqdaki, Ukraina boyliklaridan foydani AQSH ko‘radi, ammo ularni muhofaza qilish xarajatlarini Yevropa ko‘tarishi kerak. Rossiya taklif etgan loyiha nazariy jihatdan osonroq tuyulishi mumkin, lekin u ham deyarli hal qilib bo‘lmaydigan muammolarga duch keladi. AQSH chegaradan uzoqroqda joylashgan Rossiya konlariga sarmoya kiritishi mumkin edi, lekin bunda transport infratuzilmasi masalasi yuzaga keladi — bu konlar asosiy savdo yo‘llaridan uzoqda joylashgan. Shuningdek, texnologiyalardan foydalanish muammosi mavjud — ularning aksariyati sanksiyalar ostida. Lekin eng katta to‘siq — mulk huquqini himoya qilish muammosidir. Oxirgi ikki yil ichida Rossiya bir qancha xorijiy investorlarning aktivlarini deyarli hech qanday kompensatsiyasiz milliylashtirdi. Murmansk oblastidagi Kovdorsk temir ruda koni kareri Lev Fedoseyev / TASS / Profimedia Bundan tashqari, Putin taklifi Rossiyaning eng muhim hamkori — Xitoy manfaatlariga zid. Xitoy Rossiya iqtisodiyotini barqarorlashtirishda hal qiluvchi rol o‘ynayotgani hisobga olinsa, Moskva Pekin manfaatlariga qarshi boradi, deb taxmin qilish juda qiyin. Shuning uchun bu kelishuv amalga oshishi ehtimoli juda past. Tramp ma’muriyati AQSH siyosiy tizimidagi noyob hodisa hisoblanadi va kelgusi prezident uning eng bahsli qarorlarini qayta ko‘rib chiqishga urinadi. Agar Rossiya bilan bu kabi kelishuvga erishilsa ham, u uzoq yashamaydi va bekor qilinadi. Hozircha esa, Moskva va Kiyevda muhokama qilinayotgan barcha nodir yerosti metallariga oid loyihalar faqatgina muzokaralarda taktik ustunlikka erishish uchun ishlab chiqilayotganga o‘xshaydi. Hatto rasmiy hujjatlar imzolansa ham, ular tezda unutilishi turgan gap. Bu sohada haqiqiy loyihalar faqat Rossiya-Ukraina urushi barqaror tinchlik bilan yakunlangan taqdirdagina amalga oshishi mumkin. Hattoki shunda ham bu tez amalga oshmaydi.

Bahor kelishi bilan Rossiya armiyasining Ukrainadagi hujum amaliyotlari susaydi, hujumlar intensivligi va oldinga siljish sur’ati sezilarli darajada pasaydi. Ukraina qo‘shinlari esa faollashib, ketma-ket qarshi hujumlar uyushtirdi va yo‘qotilgan hududlarning kichik qismini qaytarib oldi. BBC rus xizmati harbiy sharhlovchisi Rossiya-Ukraina frontida nimalar sodir bo‘layotgani haqida qisqacha sharh berdi. Yakunlangan hafta davomida Rossiya qo‘shinlari turli hududlarda, ayniqsa Donetsk g‘arbida hujumlarni faol davom ettirdi. Velikamixaylovsk yo‘nalishida ular Mokriye Yali daryosi shimoliga, Kuraxovo yo‘nalishida esa Konstantinopol shahriga yorib o‘tishga harakat qilishdi. Rossiyaning hujum amaliyotlari boshqa uchastkalarda ham davom etdi – Xarkivdan sharqda Kupyansk va shimoli-sharqda Vovchansk hududlarida, Donetskdan shimolda Liman va Seversk hududlarida, Kramatorskdan janubi-sharqda Chasiv Yar hududida, Pokrovsk hududida, Zaporijjyadan janubi-sharqda Orixiv hududida, shuningdek, Kursk oblastida. Aksariyat yo‘nalishlarda rus qo‘shinlarining oldinga siljishi kuz-qish kampaniyasidagiga qaraganda arzimas darajada bo‘lmoqda. Amerika Urushni o‘rganish instituti (ISW) 5 mart kungi hisobotida Rossiya armiyasining butun front chizig‘idagi tasdiqlangan muvaffaqiyatlarini topmadi. Shu bilan birga, ko‘plab manbalar, jumladan, rossiyaliklar ham Donetsk g‘arbi va shimolida Ukraina qurolli kuchlari faollashgani haqidagi xabarlarni tasdiqladi. Umuman olganda, janglarning qizg‘inligi saqlanib qolmoqda, ammo jiddiy natijalar yo‘q. Davomli qarshi hujumlarda Ukraina qo‘shinlari Pokrovskka hujum qilayotgan Rossiya bo‘linmalarini biroz ortga chekintirib, o‘z pozitsiyalarini tiklashga muvaffaq bo‘lgan. Ukraina qurolli kuchlarining qarshi zarbalari geografiyasi e’tiborga molik – shaharning g‘arbiy (Kotlino, Udachne, Novosergiyivka, Uspenovka hududida) va sharqiy (Vozdvijenka va Vodyanoye Vtoroye hududida) qanot chiziqlari bo‘ylab, shuningdek, janubda – Dachanskoye va Shevchenko qishloqlari hududida. «5 mart kuni e’lon qilingan geolokatsiya kadrlari Rossiya qo‘shinlari Shevchenko sharqida (Pokrovskdan janubda) Ukraina zirhli mashinalariga zarba berayotganini ko‘rsatmoqda, bu esa Ukraina kuchlari yaqinda bu hududda oldinga siljiganini ko‘rsatadi», – deb yozadi ISW. Ukraina qo‘shinlari yana bir qarshi zarbani Toretskda berdi. To‘lig‘icha Rossiya armiyasi nazoratiga o‘tgandek ko‘ringan shahar yana jang maydoniga aylandi – Ukraina bo‘linmalari shaharga yorib kirgani va deyarli Toretsk markazida otishmalar bo‘lgani xabar qilingan. Rossiya mudofaa vazirligi 7 fevral kuni Toretsk egallab olinganini e’lon qilgandi (Rossiya harbiy idorasi ma’lumotlarida Ukrainaning bu shahri eski nomi bilan Dzerjinsk deb atalgan). Biroq, Ukraina qurolli kuchlari shahar chekkalarini nazorat qilishda davom etdi va fevral oyi oxirida ukrain harbiylari yana Toretsk markaziga kirdi. «Meduza»ning so‘nggi harbiy hisobotida aytilishicha, ular Toretskdagi rus bo‘linmalari rotatsiya qilinganidan foydalangan. Ukraina harbiylari ta’kidlashicha, Toretsk ham Chasiv Yar kabi RF qo‘shinlarining oylab davom etayotgan urinishlariga qaramay, hali qulamadi. Ukraina nashrlari mart oyi boshida rossiyalik harbiy Svyatoslav Golikovning telegram-kanalidagi postiga iqtibos keltirgan, unda Rossiya Mudofaa vazirligi Toretskni «kredit»ga olgani, shahardagi haqiqiy vaziyat esa «dahshatli va mavhum» ekani aytilgan. «Pokrovsk ostonasida hammasi juda murakkab, logistika izdan chiqmoqda, odamlar yo‘q, – deb yozadi oldingi chiziqdagi Rossiya qismlari ta’minoti bilan shug‘ullanuvchi rossiyalik harbiy bloger «BCH 3». – Chasiv Yar yaqinida biroz oldinga yuramiz, lekin o‘sha manzara – logistikani buzishmoqda, odamlar yo‘q. Toretsk bo‘yicha ham shu gap – shahar janglari, Ukraina qurolli kuchlari qarshi hujumga o‘tmoqda. Barcha darajadagi rahbarlarga lag‘mon osishda davom etamiz». «Nega odamlar yo‘q? Nima uchun havodagi ustunlik raqibda va bu ustunlik barqaror o‘sish tendensiyasiga ega? Ularning osmonda 24/7 vaqt davomida parvozda bo‘luvchi qanotlari, Baba-Yaga dronlari, kamikadzelarga 20 km masofaga uchish imkonini beruvchi retranslyatorlari bor. Umuman olganda, bizda hamma narsa kamtarroq. FPV dronlar bo‘yicha ustunlik ilgari 1 ga 6 edi, endi yanada kattaroq. Bu bizda dronlar kamligidan emas, garchi bu ham bo‘lsa. Bizda operatorlar kamroq», – deb hisoblaydi rossiyalik bloger. Ukraina qurolli kuchlarida dronlar chindan ham juda ko‘p va yanada ko‘payib bormoqda. Foto: EPA «Taktik darajadagi cheklangan qarshi hujumlar» Rossiya hujumi sur’atlari pasayishi va Ukraina qurolli kuchlari faollashuvi sabablari turlicha bo‘lishi mumkin. Katta ehtimol bilan, bir necha oylik uzluksiz hujumlardan so‘ng Rossiya bo‘linmalari holdan toygan va endi dam olish, qayta tashkil etish va qayta guruhlanishga muhtoj. Iqlim sharoitlari ham ta’sir ko‘rsatadi – bahor kelishi bilan yo‘llar yomonlashadi va ob-havo ukrainlar foydalanayotgan dronlar parvozi uchun qulaylashadi. Yanvar oyi oxirida Ukraina qurolli kuchlari quruqlikdagi qo‘shinlari qo‘mondoni general Mixaylo Drapatiy Donbassda jang qilayotgan «Hortitsa» qo‘shinlari operativ-strategik guruhi rahbari etib tayinlangani ham o‘z rolini o‘ynagan bo‘lishi mumkin. U boshqaruvga kelishi bilan Ukraina qo‘shinlari tez-tez passiv mudofaa taktikasidan chetga chiqib, javob zarbalari berishni va qarshi tahdidlarni yaratishni boshladi. Pokrovsk yo‘nalishida – qarshi hujum emas, balki «taktik darajadagi cheklangan qarshi hujumlar» amalga oshirilmoqda, deb tushuntiradi ukrainalik harbiy jurnalist Bogdan Miroshnikov. «Dushman aksariyat uchastkalarda baribir hujum harakatlarini amalga oshirishga harakat qilmoqda. Bundan tashqari, ular [rossiyaliklar] bizning qarshi hujumlarimizga javob berish uchun qayta guruhlanishga harakat qilmoqda. Ammo umumiy ma’no tushunarli – dushman 1,5 yillik tinimsiz hujumda qattiq charchagan. Biz bundan endigina foydalanishni boshlayapmiz», – deb yozadi u.

7 mart kuni Suriyaning g‘arbida, ayniqsa Lataqiya va Tartus viloyatlarida alaviylar tomonidan boshlangan isyon oqibatida mingdan ortiq inson halok bo‘lgani xabar qilindi. Associated Press agentligi xabar berishicha, Suriya inson huquqlarini kuzatish observatoriyasining (SOHR) ma’lumotlariga ko‘ra, yangi hukumat va Asadning sobiq tarafdorlari o‘rtasida ikki kundan beri davom etayotgan to‘qnashuvlarda kamida 745 nafar tinch aholi hayotdan ko‘z yumgan. Xalok bo‘lganlar orasida Suriya hukumatining xavfsizlik kuchlarining 125 nafar va Asadga bog‘liq qurolli tuzilmalarning 148 nafar jangchisi ham bor. Bu voqea SOHR tomonidan Suriyada «Hay’at Tahrir ash-Shom» harakati 2024 yil dekabrda Asad rejimini ag‘darganidan beri kuzatilgan eng qonli voqea sifatida baholanmoqda. To‘qnashuvlar va janjallar oqibatida halok bo‘lganlar haqida rasmiy ma’lumotlar hali tarqatilgani yo‘q. Shu paytgacha, to‘qnashuvlar asosan lokal ko‘rinishda bo‘lib, tezda to‘xtagan edi. Biroq, agar yangi hokimiyat alaviylar qo‘zg‘olonini tezda bostira olmasa, bu boshqa jamoalar bilan ziddiyatlarning kuchayishiga olib kelishi mumkin. 8 mart kuni yozilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Suriya markaziy hukumat kuchlari alaviylar qo‘zg‘oloni boshlangan Lataqiya va Tartus viloyatlarini qaytadan nazorat ostiga olgan. Shunga qaramay, «Hay’at Tahrir ash-Shom» harakatiga aloqador armiya va jangarilar hozirda mintaqadagi aholi gavjum hududlarda reydlar o‘tkazmoqda. Ushbu isyonning hududdagi kelajagi va uning oqibatlari Suriyadagi yanada yuqori darajadagi siyosiy va jamoaviy keskinliklarga olib kelishi mumkin. Voqea chuqur siyosiy muammolar va jamoalar orasidagi ziddiyatlarning yanada kuchayishiga sabab bo‘lishi ehtimol.

London politsiyasi Vestminster saroyining soatli minorasidan Falastin tarafdori bo‘lgan aktivistni tushirib olishdi. Falastin bayrog‘ini ko‘targan shaxs Britaniya parlamenti joylashgan hududga 8 mart tongida kirib kelgan. U tezda panjaraga chiqib, Big-Ben devori bo‘ylab bir necha metrga tirmashib chiqqan, shundan keyingina politsiyachilar e’tiborini tortgan. Qaysidir pallada u minoraning yuqori qismiga ko‘tarilish uchun poyabzalini yechadi. Lekin oyoqlarini jarohatlab, tosh devorda qon dog‘larini qoldirdi. Aktivist Instagramda efirga chiqib, «politsiya qatag‘onlari va davlat zo‘ravonligi»ga qarshi norozilik bildirgan. Kun davomida u politsiya bilan muzokaralar olib bordi va faqat «o‘z shartlari bilan» pastga tushishini aytdi. Agar kimdir unga yaqinlashgudek bo‘lsa, hayotini xavf ostida qoldirib, yanada yuqori ko‘tarilish bilan tahdid qildi. Loredana Sangiuliano / SOPA Images / LightRocket / Getty Images Hodisa tufayli Vestminster ko‘prigi yopildi, shuningdek, parlament hududidagi barcha ekskursiyalar bekor qilindi. Big-Ben qarshisidagi o‘rab olingan maydonda bir guruh odamlar to‘planib, «Falastinga ozodlik» va «Sen qahramonsan» degan shiorlarni aytib hayqirishgan, deb xabar beradi BBC. Politsiyachilar aktivistni yarim tundan keyin o‘t o‘chirish krani orqali pastga tushishga ko‘ndirishga muvaffaq bo‘lgan. The Independent ma’lumotiga ko‘ra, ushbu erkak minorada 16 soat o‘tkazgan. Hozir u hibsga olingan.

Ukraina harbiylari Kursk viloyatida qurshovga tushish xavfi ostida Rossiya Qurolli Kuchlari bo‘linmalari Ukraina Qurolli Kuchlarining Kursk viloyatidagi asosiy ta’minot yo‘llarini egalladi. Britaniyaning The Telegraph nashri Ukrainadagi manbalar va tahlilchilarning ma’lumotlariga tayanib, Ukraina harbiylari qurshovga tushish xavfi ostida ekanligini, bunda 10 ming nafargacha askar halokatli holatda qolishi mumkinligini yozdi. Telefon orqali intervyu bergan Ukraina Qurolli Kuchlari kichik serjanti shunday dedi: "Rahbariyat Kursk viloyatidan qo‘shinlarni olib chiqish kerakligini o‘ylayapti, aks holda shaxsiy tarkib yo‘qotishlari yanada ortib ketishi mumkin. Qurshov xavfi haqiqatdan ham juda jiddiy." Ukraina harbiy loyihasi Deepstate tahlilchilarining hisobotiga ko‘ra, mintaqadagi Ukraina Qurolli Kuchlarining 3/4 qismi xavf ostida. Xaritalarga ko‘ra, ularning aksariyati Rossiya Qurolli Kuchlari tomonidan deyarli to‘liq qurshovga olingan va bo‘linmalar mayda guruhlarga ajralgan. Rossiya hududida qolayotgan Ukraina Qurolli Kuchlarining chekka qismidagi kuchlar atigi 1 km uzunlikdagi va 500 m kenglikdagi yo‘lak orqali bog‘langan, ammo bu hudud ham Rossiya FPV-dronlari tomonidan o‘qqa tutilmoqda. Shu bilan birga, Rossiya armiyasi Sumi viloyatidagi Yunakovkadan Kursk viloyatining Sudja shahriga boradigan strategik yo‘lni egallashga harakat qilmoqda. Ukraina Dezinformatsiyaga qarshi kurash markazi rahbari Andrey Kovalenkoning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya kuchlari ushbu yo‘lni nazoratga olish va Ukraina kuchlarini to‘liq qurshovga olish uchun faol harakat qilmoqda. Rossiya armiyasi Kursk viloyatining Sudja shahriga hujum qilmoqda Rossiya armiyasi Sudja shahriga bevosita hujum boshladi. Agar bu hujum muvaffaqiyatli bo‘lsa, Kursk viloyati to‘liq Rossiya nazoratiga qaytadi. Telegram-kanal "Upravleniye Z" ma’lumotlariga ko‘ra, Ukraina Qurolli Kuchlarini chegaradan siqib chiqarish bo‘yicha harbiy operatsiya yakuniy bosqichga yetdi. Eslatib o‘tamiz, Ukraina armiyasi Sudja shahrini 2024 yil avgustida egallagan edi. Endi esa Rossiya kuchlari uzoq tayyorgarlikdan so‘ng dushman pozitsiyalarini siqib chiqarmoqda. Shahar bo‘ylab bir nechta yo‘nalishdan hujumlar olib borilmoqda. Shu bilan birga, Ukraina armiyasi o‘z elitaviy 95-havo-desant shturm brigadasi o‘rniga hududiy mudofaa bo‘linmalarini joylashtirmoqda. Bu esa Ukraina armiyasining zaiflashib borayotganidan dalolat beradi. Hozirgi vaqtda Rossiya havo-desant kuchlari Sudja shahridan bir necha kilometr masofada joylashgan. Ular Mala Loknya va Russkoye Porechnoye qishloqlari hududida Ukraina mudofaasini yorib o‘tishga muvaffaq bo‘ldi. Ukraina Rossiya hududlarini dronlar bilan o‘qqa tutmoqda Ukraina armiyasi Rossiyaning muhim infratuzilmasiga dronlar orqali hujum qilishni davom ettirmoqda. 8 mart kuni tunda Leningrad viloyatidagi "Kirishinefteorgsintez" neftni qayta ishlash zavodi dronlar hujumiga uchradi. Hudud gubernatori Aleksandr Drozdenkoning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya havo mudofaa tizimi zavodga yaqinlashgan birinchi dronni urib tushirdi, ikkinchi dron esa zavod hududi ustida yo‘q qilindi. Dron parchalari rezervuar tashqi qismiga zarar yetkazgan, ammo hech kim jabrlanmagan. "Kirishineft zavodiga dron hujumi qaytarildi. Qurbonlar yo‘q," — dedi Drozdenko. Ukraina dronlari Rossiyaning turli viloyatlariga hujum qildi Rostov viloyati: 8 mart kuni tunda Rossiya PVO tizimi Millerovo va Chertkovskiy tumanlarida Ukraina dronlarini urib tushirdi. Bryansk viloyati: 6 ta reaktiv dron Starodub shahriga hujum qildi. Mahalliy gubernator Aleksandr Bogomazning so‘zlariga ko‘ra, bir ayol yaralangan. Mahalliy korxonalardan birida yong‘in kelib chiqdi, yaqin atrofdagi uylar aholisini evakuatsiya qilishga to‘g‘ri keldi. Rossiya Mudofaa vazirligining xabariga ko‘ra, 8 mart kechasi Ukraina armiyasining 43 ta droni urib tushirilgan. Jumladan: 21 ta dron — Krasnodar o‘lkasida, 9 ta dron — Bryansk viloyatida, 4 ta dron — Rostov viloyatida, 2 ta dron — Belgorod viloyatida, 1 ta dron — Kursk viloyatida. Bundan tashqari, Azov dengizi ustida 6 ta dron yo‘q qilingan. Ukraina Rossiyaning gaz platformalariga yangi turdagi dron-katerlar bilan hujum qilmoqda Ukraina Qurolli Kuchlari Rossiya gaz qazib olish inshootlariga "Katran-Venom" nomli yangi turdagi dron-katerlar yordamida hujum qildi. Sobiq harbiy uchuvchi Ilya Tumanovning so‘zlariga ko‘ra, ushbu jang to‘g‘ridan to‘g‘ri onlayn efir vaqtida sodir bo‘lgan. Rossiya harbiy-dengiz kuchlari obyektni faol himoya qilgan. Tumanovning ma’lumotiga ko‘ra, "Katran-Venom" uzunligi 9 metr bo‘lib, u bir necha kichik dron yoki ikkita torpedo olib yurish imkoniyatiga ega. U Starlink orqali boshqariladi va Rossiya harbiy infratuzilmasi uchun jiddiy tahdid tug‘dirishi mumkin. Rossiya armiyasi Odessa hududiga raketa zarbasi berdi 7 mart kuni kechqurun Rossiya Qurolli Kuchlari Odessa viloyatidagi energetika infratuzilmasi obyektlariga zarba berdi. Oblast harbiy ma’muriyati rahbari Oleg Kiperning so‘zlariga ko‘ra, zarbalar natijasida yirik sanoat obyektida yong‘in kelib chiqqan va AZS stansiyasi shikastlangan. Ukraina Energetika vazirligi xabariga ko‘ra, mart oyi boshidan buyon Rossiya Qurolli Kuchlari Ukraina energiya tizimiga hujumlarni kuchaytirgan. 9 mart 2025 yil holatiga ko‘ra Ukraina urush xaritasi Hozirda Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi to‘qnashuvlar qizg‘in tus olgan. Kursk va Odessa hududlarida jangovar harakatlar kuchayib bormoqda.

Vengriyaning Seksard shahrida noodatiy va qiziqarli voqea – qabr qazish bo‘yicha 18-xalqaro chempionat bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu musobaqa mamlakatning Qabr qazuvchilar uyushmasi tomonidan aniq reja va tartib asosida tashkil etildi. Tadbir kasb sohasi nufuzini oshirishga xizmat qildi. Musobaqada ishtirokchilar ikki kishilik jamoalar shaklida qatnashdi. Ularga ikki soat vaqt berildi. Shu vaqt ichida har bir jamoa 200x80 santimetr o‘lchamda va 160 santimetr chuqurlikda qabr qazishi kerak edi. Ushbu qoidalar ishtirokchilardan nafaqat mahorat, balki diqqat va tezkorlikni ham talab qildi. Chempionat yakunida Parakletosz Nonprofit jamoasi g‘olib deb topildi. Bu jamoa ketma-ket ikkinchi yil chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu ularning puxta tayyorgarligi va kasbiy darajasining yuqori ekanligini ko‘rsatdi. Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, bunday musobaqalar kasb nufuzini oshirish bilan birga, yosh avlodni professional mutaxassislar bilan yaqindan tanishtiradi. Shuningdek, ishtirokchilarga jamoaviy hamkorlik va sog‘lom raqobat muhitida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu tadbirlar kasbiy malakani oshirish va sohani yanada rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega.

Ozarbayjonda 2025 yil iyul oyidan boshlab qarindoshlar nikohi qonun bilan taqiqlanganidan so‘ng to‘ylar soni sezilarli darajada kamaydi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Masalan, iyun oyida 5 mingdan ortiq nikoh qayd etilgan bo‘lsa, iyul oyida bu ko‘rsatkich 2 694 taga tushdi. Mutaxassislar bu o‘zgarishlarni yaqindan qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarni taqiqlovchi qonunning kuchga kirishi bilan bog‘lamoqda. Qonunga ko‘ra, umumiy bobosi yoki buvasi bo‘lgan aka-uka va opa-singil farzandlari, shuningdek, biologik qarindosh bo‘lgan amakivachchalar va xolavachchalar o‘rtasida nikoh to‘liq man etilgan. Ushbu qonunning asosiy maqsadi genetik nuqsonlar bilan tug‘iladigan bolalar sonini kamaytirish va sog‘lom avlodni ta’minlashdir. Tibbiyot mutaxassislari ta’kidlaganidek, qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlar ko‘pincha irsiy kasalliklar yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi, bu esa kelajak avlod sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ozarbayjon Adliya vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yilning yanvaridan iyuligacha mamlakatda 12 146 ta ajrim holati qayd etilgan, bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan biroz kamaygan. Har 1000 kishi hisobiga ajrimlar darajasi 2,1 dan 2,0 ga tushgan. Yangi qonunga muvofiq, nikoh tuzish uchun ariza berayotgan shaxslar qarindoshlik darajasini aniqlash maqsadida tug‘ilganlik haqidagi guvohnoma hamda ota-onalarining hujjatlarini taqdim etishlari shart. Agar qonun buzilishi aniqlansa, bunday holatlar uchun ma’muriy yoki jinoiy javobgarlik belgilanadi. Ushbu qoidalar sog‘lom va barqaror jamiyat qurishga xizmat qiladi.

London shahrida tarixdagi eng yirik namoyishlardan biri bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, taxminan 1,5 million kishi «Qirollikni birlashtir» shiori ostida ko‘chalarga chiqdi. Ushbu katta aksiya Temza daryosining janubiy sohilida joylashgan Sazerk tumanida boshlandi. Namoyishchilar poytaxt markaziga yo‘nalib, Uaytholl hukumat binosi tomon harakat qilishdi. Ular Vestminster ko‘prigidan o‘tib, asosiy yig‘ilish joyi bo‘lgan bosh vazir Kir Starmerning qarorgohi oldidagi ko‘chada to‘plandi. Tashkilotchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu yirik harakatni English Defence League harakati asoschisi Tommi Robinson uyushtirgan. London ko‘chalarida yig‘ilgan odamlar turli plakatlar, shiorlar va da’vatlar bilan chiqish qildi. Kuzatuvchilar ta’kidlashicha, bu namoyish Buyuk Britaniyaning siyosiy jarayonlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, namoyish nafaqat ishtirokchilar soni bilan, balki uyushganligi va siyosiy rang-barangligi bilan ham tarixiy voqea sifatida e’tirof etildi. Bu harakat mamlakatdagi siyosiy muhitda yangi davr boshlanishiga sabab bo‘lishi kutilmoqda. London aholisi tomonidan keng qo‘llab-quvvatlangan ushbu namoyish siyosiy faollik va birlashishning yorqin namunasi bo‘ldi.

Fransiyada prezident Emmanuel Makronning faoliyatiga nisbatan yangi impichment jarayoni boshlandi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Parlamentda 104 nafar deputat ushbu tashabbusni qo‘llab-quvvatlab, respublika prezidentiga nisbatan ishonchsizlik masalasini rasmiy kun tartibiga kiritdi. “Insoumise France” partiyasi raisi Matild Pano ta’kidlashicha, 10 sentyabr kuni mamlakat bo‘ylab o‘tkazilgan ommaviy norozilik namoyishlaridan so‘ng ekologlar va kommunistlar bilan birgalikda 104 deputat Makronga impichment e’lon qilish tashabbusini imzoladi. Unga ko‘ra, prezident o‘z lavozimidan iste’foga chiqishi lozim. 10 sentyabr kuni “Hammasini yoping” shiori ostida Fransiya bo‘ylab yirik namoyishlar o‘tkazildi. Norozilar hukumatning iqtisodiy siyosatini tanqid qilib, byudjetni qisqartirishga qarshi chiqdi. Namoyishlar davomida ko‘chalar to‘silib, chiqindi qutilari yoqildi va politsiya bilan to‘qnashuvlar yuz berdi. Parlamentdagi ovoz berishda 364 deputat qarshi ovoz bergan bo‘lsa, 194 nafari hukumatga ishonchsizlik bildirdi. Natijada bosh vazir Fransua Bayru hukumati iste’foga chiqdi. Namoyishlardan so‘ng mamlakatning ko‘plab shaharlarida fuqarolar ommaviy yig‘ilishlar va ko‘cha bayramlari o‘tkazdi. Bu siyosiy vaziyat aholining diqqatini jalb qilganini ko‘rsatmoqda. Hozirda Fransiyadagi siyosiy inqirozning rivojlanishi va Makronning lavozimda qolishi yoki iste’foga chiqishi nafaqat mahalliy, balki xalqaro hamjamiyat tomonidan ham diqqat bilan kuzatilmoqda.

Tailandda 21 yoshli erkak 11 oylik qizini jonli efirda osib o‘ldirdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda The Mirror nashri xabar berdi. Hodisa Facebook ijtimoiy tarmog‘idagi jonli videotranslyatsiya vaqtida sodir bo‘lgan. Erkak avval qizini osib o‘ldirgan, so‘ngra o‘z joniga qasd qilgan. Ushbu voqea jamoatchilik orasida katta shov-shuvga sabab bo‘ldi. Politsiya xodimlari ota va qizning jasadini Pxuketdagi tashlandiq mehmonxonada topdi. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, erkakning bu qotillik harakati uning rafiqasi bilan yuzaga kelgan nizo sabab bo‘lgan. Hodisa ota-ona va oila munosabatlaridagi muammolarni yana bir bor ochib berdi. Bu voqea ota-onalar va oilalarga internet va ijtimoiy tarmoqlardagi xavflarga nisbatan ogohlikni oshirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Jonli efirda bunday nopok harakatlarni namoyish qilish psixologik va ijtimoiy salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Hozirda voqea Pxuketdagi huquq-tartibot organlari tomonidan tergov qilinmoqda. Ota-onalarga farzandlarining xavfsizligini ta’minlash, internetda ehtiyotkorlik bilan harakat qilish hamda oilaviy muammolarni hal etish muhimligi yana bir bor eslatilmoqda.

AQSH Mudofaa ilg‘or tadqiqot loyihalari agentligi (DARPA) inson qon tanachalarini yangilashga qaratilgan Smart-Red Blood Cells (Smart-RBC) dasturini taqdim etdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Ushbu loyiha sintetik biologiya texnologiyalari yordamida modifikatsiyalangan qizil qon hujayralarini yaratishga yo‘naltirilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC dasturining asosiy maqsadi — fiziologik signallarni aniqlay oladigan, tez va samarali qaror qabul qiladigan, shuningdek ularga javob bera oladigan “aqlli” qon hujayralarini ishlab chiqishdir. Bu hujayralar og‘ir sharoitlarda organizmning hayotiy funksiyalarini saqlashga, qonning holatini barqaror tutishga va jarohat yoki stress paytida insonning omon qolish imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. DARPA tomonidan berilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC hujayralari uchta asosiy vazifani bajaradi: birinchidan, biomarkerlarni aniq aniqlash; ikkinchidan, ma’lumot asosida tez va oqilona qaror qabul qilish; uchinchidan, metabolik hamda fiziologik jarayonlarga ta’sir qiluvchi zarur molekulalarni ishlab chiqarish. Loyihaning dastlabki bosqichida jismoniy barqarorlikni ta’minlash va qonning qotib qolish jarayonini (gemostaz) mustahkamlashga e’tibor qaratiladi. Kelajakda Smart-RBC hujayralari termoregulyatsiya, universal qon mosligi va yuqori balandliklarda ham samarali ishlash imkoniyatlariga ega bo‘lishi rejalashtirilgan. Loyiha jami 36 oy davom etadi va ikki bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda tadqiqotchilar ildiz hujayralarining differensiyalash jarayonida sintetik sxemalarni integratsiya qilish va ularning yetuk qizil qon hujayralarida funksional holatini saqlab qolish imkoniyatini o‘rganadilar. Ikkinchi bosqichda tizimlarni takomillashtirish, ularning samaradorligini sinovdan o‘tkazish va real sharoitlarda namoyish qilish ko‘zda tutilgan. Hozirda loyiha dastlabki bosqichda bo‘lib, inson organizmining omon qolish, chidamlilik va qiyin sharoitlarga moslashish qobiliyatini sezilarli darajada oshirishga qaratilgan. Shu bilan birga, Pentagon sintetik biologiya sohasidagi ilg‘or va strategik tadqiqotlarga katta mablag‘ ajratayotganini ko‘rsatmoqda.

Florida shtatida yuk mashinasi ishtirokidagi baxtsiz hodisa natijasida uch kishi halok bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu voqea Hindistondan kelgan haydovchi Harjinder Singx boshqaruvidagi yuk mashinasida sodir bo‘lgan. Hozirda Harjinder Singx qamoqda saqlanmoqda va unga qotillik ayblovi qo‘yilgan. Ushbu hodisadan so‘ng AQShda yashovchi hindistonlik haydovchilarga nisbatan bosim kuchaygan. Ba’zi haydovchilar ayrim shtatlarga borishdan cho‘chiyapti, boshqalari esa yo‘lda haqorat va tahqirlarga uchramoqda. Hindistonlik haydovchilar AQSh yuk tashish sohasida muhim o‘rin tutadi. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, ularning 750 mingdan 150 ming nafari yuk mashinasi haydovchisi sifatida faoliyat yuritmoqda. Mutaxassislar bir kishining xatosi butun jamoaga nisbatan adolatsizlik ekanligini ta’kidlamoqda. Ularning fikricha, muammoni hal qilish uchun til bilimi va litsenziya qoidalari adolatli va aniq tartibga solinishi zarur. Shunday qilib, barcha haydovchilarga teng munosabatda bo‘lish muhimdir.

Farg‘ona viloyatining Buvayda tumanida yashovchi 130 yoshli Huwaydo Umarova (Toshmatova) O‘zbekiston tarixida eng keksa inson sifatida rasmiy ravishda tan olindi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda Adliya vazirligi ma’lum qildi. Vazirlik tomonidan “Hech bir shaxs hujjatsiz qolmaydi” aksiyasi doirasida tumanning “Qoraqum” mahallasida o‘tkazilgan ro‘yxatlash ishlari vaqtida Huwaydo momoning tug‘ilgan sanasi hujjatlarda qayd etilmagani aniqlangan. Buvayda tumani Adliya bo‘limining arizasi asosida fuqarolik ishlari bo‘yicha Qo‘qon tumanlararo sudining sayyor majlisida mazkur masala ko‘rib chiqildi. Sud qaroriga ko‘ra, Huwaydo Umarova 1895 yil 1-yanvarda Buvayda tumanida tug‘ilgani rasmiy tasdiqlandi. Shu tariqa, Huwaydo momo hozirda O‘zbekistonda eng yoshi ulug‘ shaxs sifatida e’tirof etildi. Adliya vazirligi bildirishicha, endilikda u Ginnes rekordlar kitobiga dunyodagi eng keksa inson sifatida kiritilishi mumkin. Eslatib o‘tamiz, ilgari Huwaydo momo haqida turli xabarlar mavjud bo‘lgan, ammo uning yoshini tasdiqlovchi rasmiy hujjatlar bo‘lmagan. Sud qaroridan so‘ng bu ma’lumot qonuniy kuchga ega bo‘ldi. Voqealar rivojini kuzatishda davom etamiz.