Jahon ilmiy hamjamiyatida inson umr davomiyligini belgilovchi omillar muhokamalari davom etmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
So‘nggi tahliliy ma’lumotlar, xususan, dietologiya va jamoat sog‘lig‘i sohasidagi mutaxassislar tomonidan taqdim etilgan ma’ruzalar tana massasining indeksi (TMI) ga alohida e’tibor qaratilishini ko‘rsatmoqda. Ushbu ko‘rsatkich insonning uzoq umr ko‘rish ehtimoli bilan bog‘liq asosiy prognoz vositalaridan biri sifatida qabul qilinmoqda.
Nutritsiolog Olga Romashina «Vechernyaya Moskva» nashriga bergan intervyusida TMI ko‘rsatkichining 18,5 dan 24,9 gacha bo‘lgan diapazonining xalqaro norma sifatida tan olinganini ta’kidladi. Shu bilan birga, uzoq umr ko‘ruvchilar guruhida o‘tkazilgan batafsil tahlil shuni ko‘rsatdiki, ularning TMI qiymatlari ko‘pincha ushbu oraliqning yuqori chegarasiga yaqin yoki undan biroz yuqori bo‘ladi.
Bu esa tana massasining biroz ortiqcha bo‘lishi uzoq muddatda organizm uchun himoya vazifasini bajarishi mumkinligini taxmin qilishga asos bo‘ladi. TMI ni hisoblash uchun tana massasini kilogrammlarda o‘lchab, bo‘y uzunligining metrlarda ifodalangan kvadratiga bo‘lish kerak.
Masalan, og‘irligi 70 kilogramm va bo‘yi 1,75 metr bo‘lgan odamning TMI qiymati 22,86 ga teng bo‘lib, bu optimal diapazonning o‘rtasiga to‘g‘ri keladi. Shu bilan birga, ekspertlar TMI ni sog‘liqning yagona mezoni sifatida qabul qilishdan ehtiyot bo‘lishni tavsiya qiladilar, chunki u yog‘ va mushak to‘qimalarini ajratib bera olmaydi.
Masalan, professional sportchilar yoki muntazam kuch-quvvat mashqlari bilan shug‘ullanuvchilar orasida TMI ko‘p hollarda normalardan yuqori bo‘lishi mumkin, bu mushak massasining ko‘pligi bilan bog‘liqdir, yog‘ ortishi emas. Shuning uchun, inson sog‘lig‘i holatini to‘liq baholashda bir necha omillarni inobatga olish zarur.
Metabolizm xususiyatlari, nasldan keladigan omillar, jismoniy faollik darajasi va zararli odatlar, masalan, tamaki chekish yoki spirtli ichimliklarni ortiqcha iste’mol qilish kabi omillar salomatlikka ta’sir ko‘rsatadi. Kompleks yondashuv sog‘liqni saqlash bo‘yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqishda asosiy usul hisoblanadi.
Mahalliy hokimiyat organlari, xususan hokimlar, aholining ushbu masalalar bo‘yicha xabardorligini oshirishga qaratilgan dasturlarni amalga oshirishni faol ravishda davom ettirmoqda va profilaktik tibbiyotning ahamiyatini ta’kidlamoqda. Tana massasining indeksi 1830-yillarda belgiyalik sotsiolog va statistik Adolf Ketle tomonidan ishlab chiqilgan.
Dastlab uning maqsadi alohida insonning ortiqcha vaznini o‘lchash emas, balki demografik tadqiqotlar uchun «o‘rtacha inson»ni statistik tavsiflashdan iborat bo‘lgan. Keyinchalik bu ko‘rsatkich tibbiy amaliyotda vaznni baholash vositasi sifatida keng qo‘llanila boshlandi.
