O‘zbek oilalarining kundalik ratsionining ajralmas qismi hisoblangan mahsulot - oq unidan tayyorlangan non - so‘nggi paytlarda oziqlanish mutaxassislari diqqat markazida bo‘lib qolmoqda. Bu haqida Upl.uz xabar berdi.
Ushbu non yumshoq va keng tarqalgan bo‘lib, ko‘pchilik uchun odatiy taom hisoblanadi. Biroq, ilmiy tadqiqotlar natijalariga ko‘ra, uning muntazam iste’moli sog‘liq uchun sezilarli xavf tug‘dirishi mumkin.
Biolog Irina Lyalina, Davlat ta’lim universiteti tabiiy fanlar fakulteti mudiri vazifasini bajaruvchi, asosiy muammoni donani sanoat usulida qayta ishlash texnologiyasida ko‘radi. Oq un olinayotganda donaning eng foydali qismi bo‘lgan po‘sti va urug‘i olib tashlanadi.
Aynan shu qismlarda tolalar, B guruhi vitaminlari, temir, magniy va boshqa mikroelementlar ko‘p miqdorda mavjud. Natijada, bozorda sotiladigan nonning oziqlik qiymati juda past bo‘ladi.
Bunday non asosan tez hazm bo‘ladigan uglevodlar manbai bo‘lib, foydali tarkibiy qismlardan mahrum hisoblanadi. Mutaxassislar oq nonning ratsiondagi ustunligi bilan bog‘liq bir nechta xavf omillarini ajratib ko‘rsatadilar.
Birinchi navbatda, uning glyukemik indeksi yuqori ekanligi muhimdir. Rafinalangan un mahsulotlari qonda glyukoza darajasining keskin ko‘tarilishiga sabab bo‘lib, bu esa oshqozon osti bezi faoliyatini kuchaytiradi va ko‘p miqdorda insulin ishlab chiqarilishiga olib keladi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bunday mahsulotlarni doimiy iste’mol qilish insulinga chidamlilik rivojlanishiga olib kelishi mumkin, bu esa ikkinchi turdagi qandli diabetning old belgisidir. Bundan tashqari, organizm glyukozani to‘liq energiyaga aylantira olmaganda, ortiqcha miqdori yog‘ to‘qimasida saqlanadi va ortiqcha vazn hamda semirishga sabab bo‘ladi.
Ikkinchi muammo - oq non tarkibidagi gluten. Ko‘pchilik uchun bu oqsil zararli emas, ammo gluten intoleransi yoki sezgirligi bo‘lgan odamlar uchun oq non qorin va ichak muammolarini keltirib chiqarishi mumkin.
Uchinchi jihat - oq non tarkibida tola moddalari kamligi sababli ichak harakati sekinlashadi va mikroflora muvozanati buziladi. Bu esa ko‘pincha qorinda shishish, noqulaylik va qabziyat kabi muammolarni yuzaga keltiradi.
Tolalar esa ichakdagi foydali bakteriyalar uchun oziq bo‘lib xizmat qiladi. Shuningdek, sanoat non ishlab chiqaruvchilarining mahsulot sifatini yaxshilash maqsadida qo‘shimchalar, konservantlar, emulgatorlar va yashirin shakarlar qo‘shishi ham mahsulotning foydasini kamaytiradi.
Mutaxassislar sog‘lomroq variant sifatida to‘liq donadan tayyorlangan non, jigarrang non va don po‘sti, zig‘ir urug‘i, kungaboqar yoki qovoq urug‘i qo‘shilgan nonlarni tavsiya qiladilar. Bunday nonlar vitaminlar, minerallar va tolalar bilan boy bo‘lib, uglevodlarning sekin hazm bo‘lishini ta’minlaydi va uzoq vaqt to‘qlik hissini beradi.
Ekspertlar oq nondan butunlay voz kechishni shart emas, ammo uning ratsiondagi ulushini kamaytirib, foydaliroq non turlarini tanlash lozimligini ta’kidlaydilar. Bu tavsiya ayniqsa diabet xavfi yuqori bo‘lgan, ortiqcha vaznga ega yoki oshqozon-ichak muammolari bor odamlarga muhimdir.
Qadimiy Rimda non rangi ijtimoiy mavqe belgisi bo‘lgan. Nozik elangan oq un noni faqat boy patrisiynlarga taqdim etilgan bo‘lsa, oddiy xalq qoramtir, to‘liq donadan tayyorlangan nonni iste’mol qilgan.
Bugungi kunda esa ana shu qoramtir non sog‘liq uchun ko‘proq foydali hisoblanadi.
