Jahon banki tomonidan yaqinda e’lon qilingan tahliliy hisobotda Markaziy Osiyo va Yevropaning yirik shaharlarida anomal issiq havo sharoitining inson hayoti uchun jiddiy xavf tug‘dirayotgani qayd etildi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Xususan, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston shaharlarida haroratning g‘ayrioddiy darajada ko‘tarilishi inson salomatligi, mehnat bozori hamda infratuzilmaga qaytarib bo‘lmaydigan zarar yetkazmoqda. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, Ashxobod shahrida har yili 100 ming aholiga nisbatan 25-28 kishi issiq havo sababli vafot etmoqda.
Toshkent, Ostona va Bishkekda ham o‘limlar soni har 100 ming kishiga 19-21 nafarga teng. Bu raqamlar kelajakda yanada oshishi mumkinligi ogohlantirilmoqda.
Masalan, 2090 yilga kelib Toshkent va Ostona kabi yirik shaharlarida issiq havo oqibatida har yili 10 mingdan 23 minggacha odam halok bo‘lishi ehtimoli mavjud. 2023 yilda Yevropa va Markaziy Osiyo mintaqasida harorat ko‘tarilishi sababli 87 mingdan ortiq doimiy ish o‘rni yo‘qotildi.
Bu yo‘qotishlarning 22 mingga yaqini O‘zbekistonda, 18 mingga yaqini esa Ozarbayjonda ro‘y berdi. Bu holat issiqlikning nafaqat sog‘liq, balki iqtisodiyotga ham jiddiy zarar yetkazayotganini ko‘rsatadi.
Hisobotda yirik shaharlarda issiq kunlar soni 2050 yilgacha kamida uch barobarga ko‘payishi taxmin qilinmoqda. Ba’zi joylarda issiq kunlar soni yiliga 70 taga yetishi mumkin.
Shu bois, mutaxassislar hozirdanoq quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirishni tavsiya qilmoqda: shaharlarda daraxt va yashil maydonlarni ko‘paytirish, binolarni tabiiy sovutish imkonini beruvchi usullarga moslashtirish, aholiga harorat xavfi haqida oldindan ogohlantirish tizimini yaratish, sog‘liqni saqlash tizimini takomillashtirish, maxsus sovutish markazlarini tashkil etish, qurilishda issiqqa chidamli materiallardan foydalanish hamda infratuzilmani yangilashda iqlim o‘zgarishlarini hisobga olish. Qirg‘izistonda har yili harorat keskinligi sababli taxminan 200 kilometr yo‘l zararlanishi kuzatilmoqda.
Bu nafaqat infratuzilmaga, balki iqtisodiy faollikka ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki yo‘l ta’mirlash ishlari katta xarajatlarni talab qiladi va transport sohasida uzilishlarga olib keladi. 2050 yilga kelib, Ashxobod va yana sakkizta Yevropa va Markaziy Osiyo shahrida issiq havo oqibatida iqtisodiy yo‘qotishlar yalpi ichki mahsulotning 2 foizidan oshib ketishi mumkin.
Bu esa davlat budjeti, investitsiya siyosati va ijtimoiy barqarorlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, zarur choralar hozirdanoq ko‘rilmasa, issiq havo nafaqat global muammo, balki har bir inson uchun shaxsiy xavfga aylanadi.
Vaqtni boy bermay, mas’uliyatni anglab, samarali harakatlarga kirishish ertangi kunni himoya qilish uchun muhimdir.
