Dunyo yangiliklari

AQSH prezidenti Donald Tramp ma’muriyati yuqori daromadga ega amerikaliklar uchun soliqlarni oshirish niyatida. Axios nashrining rasmiy manbalariga tayanib xabar berishicha, mazkur choralar moliyaviy yo‘qotishlarni qoplash maqsadida ishlab chiqilmoqda. Ma’lumotlarga ko‘ra, Tramp ma’muriyati hozirda amal qilib kelayotgan ayrim soliq chegirmalarini bekor qilish imkoniyatlarini o‘rganmoqda. Xususan, uchlik solig‘ini yo‘q qilish orqali soliq tizimini qayta ko‘rib chiqish masalasi muhokama qilinmoqda. Prezidentlik saylovi davomida Tramp bir necha bor uchlik solig‘ini bekor qilish haqida gapirgan va inauguratsiyadan keyin ham bu niyatini tasdiqlagan edi. Ayrim shtatlar uchun bu soliq ko‘ngilochar sanoatning asosiy daromad manbai hisoblanadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, amerikaliklarning atigi 2,6 foizi mazkur soliq oshirilishi mumkin bo‘lgan yuqori daromadli qatlamga mansub. Shuningdek, jamoatchilik fikri ham bunday choralarni qo‘llab-quvvatlashini bildirmoqda. Biroq respublikachilar partiyasi va uning aksariyat a’zolari bu tashabbusga qarshi chiqmoqda. Ularga ko‘ra, bu siyosat partiyaning yirik moliyaviy homiylarini yo‘qotishga sabab bo‘lishi mumkin. Shu bois mazkur taklif bo‘yicha yakuniy qaror hali qabul qilinmagan. Tramp ma’muriyatining bu soliq siyosati respublikachilar va demokratlar o‘rtasida keskin bahs-munozaralarga sabab bo‘lishi mumkin. Qolaversa, bu o‘zgarishlar AQSH iqtisodiyoti va katta biznes egalarining harakatlariga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatishi ehtimoldan holi emas.

Myanmada sodir bo‘lgan 7,7 magnitudali kuchli zilzila oqibatida 694 kishi halok bo‘ldi, 1670 kishi jarohat oldi, deb xabar beradi TASS agentligi Agence France-Presse manbalariga tayanib. Butun mamlakat bo‘ylab vayronagarchiliklar Mahalliy hokimiyat ma’lumotlariga ko‘ra, 28 mart kuni sodir bo‘lgan zilzila butun mamlakat bo‘ylab katta vayronagarchiliklarga sabab bo‘ldi. Guvohlarning so‘zlariga ko‘ra, to‘rtta hududda ko‘plab turar-joy binolari, ma’muriy inshootlar va shifoxonalar qulagan. Zilzilaning epitsentri Mandalay shahri yaqinida joylashgan. Yer silkinishlari Irravadi daryosi ustidagi ko‘prikning qulashiga, shuningdek, tarixiy Mandalay saroyining qisman vayron bo‘lishiga olib keldi. Yuzlab odamlar kasalxonaga yotqizilgan, mamlakatda favqulodda holat e’lon qilindi. Olti hududda favqulodda holat e’lon qilindi Rasmiylar olti hududda favqulodda holat e’lon qildi: - Sikayn, - Mandalay, - Pegu, - Mague, - Sharqiy Shan shtati, - Poytaxt Neypido. Myanma bosh vaziri, general Min Aun Xlayn, xalqaro hamjamiyatni yordam berishga chaqirdi. Hozirda qutqaruv ishlari davom etmoqda. Rasmiylar jabrlanuvchilar soni ortishi mumkinligini ta’kidlamoqda.

Ukraina Qurolli Kuchlari (UQK) Rossiya hududida harbiy operatsiya o‘tkazayotgani haqida aniq ma’lumotlar yo‘q, biroq The New York Times nashri manbalariga ko‘ra, ukrain harbiylari yaqinda chegaradan o‘tgan. Ukraina hukumati va harbiy manbalarga tayanib, gazeta Belgorod va Kursk oblastlari yaqinida janglar davom etayotganini ma’lum qilgan. Rossiyaning Z-blogerlari esa ukrain kuchlari chegara hududlarida bir necha aholi punktlarini bombardimon qilayotgani haqida xabar tarqatishgan. Ukraina kuchlarining harakatlari Deep State loyihasining xaritasiga ko‘ra, Ukraina QK Kursk oblastida 77 km² maydonni nazorat qilmoqda, Belgorod oblastida esa 13 km² hududning qaysi tomon nazoratida ekani aniq emas. Bu hududda Popovka qishlog‘i joylashgan bo‘lib, ukrain kuchlari unga kirgani haqida turli manbalar xabar bermoqda. Urushni o‘rganish instituti (ISW) ma’lumotlariga ko‘ra, 18 mart kuni Ukraina qismlari Belgorod oblastidagi Krasnoyarujskoye rayoniga kirgan, Demidovkagacha yetib borgan va chegara hududida yana uchta aholi punktini egallagan. Finlandiyaning Black Bird Group tahlilchisi Pasi Paroynen ham buni tasdiqlab, Ukraina kuchlari bufer hudud yaratishga muvaffaq bo‘lganini va dastlabki kunlarda bir necha qishloqni egallaganini ta’kidladi. Uning fikricha, hozirgi vaqtda Demidovka UQK nazoratida bo‘lishi mumkin. Rossiyaning reaksiyasi Belgorod oblasti gubernatori Vyacheslav Gladkov 28 mart kuni Telegram orqali Rossiya hududida o‘q uzishlar va dron hujumlari sodir bo‘layotgani haqida xabar berdi, biroq Ukraina kuchlarining Belgorod oblastida harakat qilayotganiga doir ma’lumotni tasdiqlamadi. Rossiyaning Z-kanallari e’lon qilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Ukraina kuchlari Belgorod viloyatidagi bir necha ko‘prikka zarba bergan. Bu hududni izolyatsiya qilish maqsadida amalga oshirilgani taxmin qilinmoqda. Shuningdek, «Ribar» kanali ma’lumotiga ko‘ra, UQK Popovka qishlog‘ini egallagan va Krasnoyarujskoye rayoniga qarshi yirik kuchlarni joylashtirgan. Ukraina rasmiylarining pozitsiyasi Ukraina hukumatidagi yuqori lavozimli rasmiy Andrey Kovalenko The New York Times nashriga bergan intervyusida, Ukraina o‘z hududini Rossiya hujumlaridan himoya qilish uchun jangovar harakatlar olib borayotganini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Ukraina Belgorod oblastida joylashgan Rossiya kuchlarini yo‘q qilishni maqsad qilgan, chunki Moskva bu kuchlarni Ukraina hududiga hujum qilish uchun foydalanishni rejalashtirayotgan edi. Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi harbiy harakatlar yangi bosqichga chiqib, Ukraina kuchlari chegara ortidagi hududlarga zarbalar bermoqda. Har ikki tomondan tasdiqlangan ma’lumotlar cheklangan bo‘lsa-da, ushbu jarayon Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi qurolli to‘qnashuvning yanada keskinlashuvi mumkinligini ko‘rsatmoqda.

Polshada klining kompaniyasi xodimi o‘z hamkasbini tizimli ravishda zaharlashga uringani uchun hibsga olindi. Bu haqda In-Poland nashri xabar bermoqda. 56 yoshli ayblanuvchi xodimning jinoyatga qo‘l urayotgani yashirin kamera orqali aniqlangan. U bir necha marta hamkasbining ichimligiga zaharli modda qo‘shgani tasvirga olingan. Jabrlanuvchining shubhasi va zaharlanish belgilari Jabrlanuvchi bir necha oy davomida qorin sohasida kuchli og‘riqlardan aziyat chekkan, ammo bu holatni charchoq bilan bog‘lagan. Vaqt o‘tishi bilan ahvoli yanada yomonlashgan va u shifoxonaga murojaat qilishga majbur bo‘lgan. Tibbiy tekshiruv natijalari unda kimyoviy zaharlanish alomatlarini ko‘rsatgan. «Ishxonada choy va Coca-Cola ta’mi g‘alati tuyulganidan keyin hushyor tortdim. Lekin men hamkasblarim bunga qodir ekaniga ishona olmasdim», — deydi jabrlanuvchi. Jinoyat sababi va qonuniy choralar Tergov ma’lumotlariga ko‘ra, ayblanuvchi va jabrlanuvchi o‘rtasida shaxsiy adovat bo‘lgan. Hozirda gumondor 20 yilgacha ozodlikdan mahrum etilishi mumkin. Bundan tashqari, kompaniyaning yana bir ishchisi mazkur holatdan boxabar bo‘lgan, ammo jinoyatning oldini olish uchun hech qanday chora ko‘rmagan. Shu bois u ham 3 yilgacha qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin. Ushbu holat Polshada ish joylarida xavfsizlikka va xodimlar o‘rtasidagi munosabatlarga jiddiy e’tibor qaratish kerakligini ko‘rsatadi. Jamoaviy ish muhitida bunday jinoyatlarning oldini olish uchun kameralar, nazorat tizimlari va ishchilar orasida ochiq muloqot yo‘lga qo‘yilishi zarur.

2030 yilga borib, AQSH Qurolli kuchlari harbiy maqsadlarda miya implantlaridan keng foydalanishni boshlashi mumkin. Bu texnologiya harbiy xizmatchilarning qobiliyatini oshirish, jarohatdan keyingi reabilitatsiya jarayonini tezlashtirish va hatto jang muhitida ularning psixologik holatini boshqarish imkonini beradi. Implantlar avval reabilitatsiya maqsadida qo‘llangan Dastlab, miyaga o‘rnatilgan implantlar bionik protezlarni boshqarish uchun ishlab chiqilgan. Ushbu texnologiya jarohat olgan harbiylarning protezlar yordamida yana safga qaytishini tezlashtirishga yordam berdi. Bundan tashqari, harbiy gospitalda o‘tkazilgan tajribalardan birida bemor miya implanti orqali harbiy aviatsiya simulyatoriga ulangan. Bir nechta mashg‘ulotlardan so‘ng, tajriba qatnashchisi samolyotni muvaffaqiyatli boshqarish, havoga ko‘tarish va qo‘ndirishni uddalagan. Bu esa kelajakda uchuvchilarni tayyorlash jarayonida neyroimplantlardan foydalanish imkoniyati haqida o‘ylashga turtki berdi. DARPA implantlar ustida 10 yildan beri ish olib bormoqda 2013 yilda AQSH Mudofaa vazirligining istiqbolli tadqiqotlar boshqarmasi (DARPA) “Faol xotirani tiklash” nomli dasturni boshladi. Loyihaning asosiy maqsadi jarohat yoki kasallik tufayli xotira muammolariga duch kelgan harbiylarning xotira funksiyasini tiklay oladigan to‘liq implantatsiyalanuvchi neyron interfeysini ishlab chiqish edi. 2018 yilga kelib, DARPA Wake Forest Baptist Medical Center va Janubiy Kaliforniya universiteti olimlari bilan hamkorlikda miya implantlarini epilepsiyadan davolanayotgan ko‘ngilli bemorlarga o‘rnatish ustida ish olib bordi. Tajriba davomida implantlar nafaqat xotirani yaxshilashi, balki kayfiyatga ham ta’sir ko‘rsatishi aniqlangan. Shuningdek, implantlar stress, charchoq va posttravmatik sindrom bilan kurashishda foydalanishi mumkinligi ma’lum bo‘ldi. Nazariy jihatdan, askarning jang oldidan his qilgan qo‘rquvi neyroimplant yordamida "o‘chirib qo‘yilishi" mumkin. Harbiy-havo kuchlari miya implantlarini birinchi bo‘lib joriy qilishi mumkin 2019 yilda AQSH Qurolli kuchlari Jangovar salohiyatni rivojlantirish qo‘mondonligi tomonidan e’lon qilingan hisobotda, 2030 yilga borib, miya implantlari odatiy texnologiyaga aylanishi mumkinligi ta’kidlangan. Ayni paytda AQSH Harbiy-havo kuchlari ushbu texnologiyani amaliyotga tatbiq etishga eng yaqin turibdi. Hozirda qiruvchi samolyot uchuvchilarini tayyorlashda miya stimulyatsiyasi tizimlaridan foydalanilmoqda. Hozircha bu tizimlar elektrodlar orqali boshga joylashtirilsa-da, kelajakda neyroimplantlar bu jarayonni ancha osonlashtirishi va samaradorligini oshirishi mumkin. Qiruvchi samolyot uchuvchilari uchun eng muhim talablardan biri – ulkan tezlikda qaror qabul qilish va tezkor reaksiyaga ega bo‘lishdir. Agar neyroimplantlar muvaffaqiyatli sinovdan o‘tsa, ular uchuvchilarning reaksiya tezligini oshirish bilan birga, bir vaqtning o‘zida bir nechta uchish apparatlarini boshqarish imkonini ham beradi. Miya implantlari harbiy sohada yangi davrni boshlashi mumkin. AQSH mudofaa tizimi bu texnologiyani bir necha yo‘nalishda — jarohat olgan harbiylarni reabilitatsiya qilish, xotira muammolarini hal etish, jangda stressni kamaytirish va uchuvchilar qobiliyatini oshirish maqsadida sinab ko‘rmoqda. Agar bu loyihalar muvaffaqiyatli amalga oshsa, 2030 yilga borib, miya implantlari harbiy amaliyotlarda odatiy texnologiyaga aylanishi mumkin.

28-mart kuni Myanma va qo‘shni Tailandda 7,7 va 6,4 magnitudali ikkita kuchli zilzila yuz berdi. Zilzila yirik shaharlarda, jumladan, favqulodda holat rejimi joriy etilgan va aeroportlar faoliyati to‘xtatilgan Bangkokda ham sezilgan. Tailand poytaxtida qurilayotgan 30 qavatli osmono‘par bino qulab tushib, 43 kishi vayronalar ostida qoldi. Foto: Reuters Myanmada zilzila oqibatlari yanada halokatli bo‘ldi. Mandalay va Sikayn shaharlari orasidagi Iravadi daryosi ustidagi ko‘prik qulab tushdi, tarixiy binolar, jumladan, Chauktoji pagodasi va XIX asrga oid Mandalay saroyi devorlari shikastlandi. Foto: Khit Thit Media Foto: Khit Thit Media Mahalliy aholining aytishicha, ko‘plab uylar butunlay vayron bo‘lgan, odamlar takroriy silkinishlar xavfidan qo‘rqib, binolarga qaytishga botina olmayapti. Foto: Khit Thit Media So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, Myanmadagi zilzila oqibatida 144 kishi halok bo‘lgan, qurbonlar soni yana ortishi mumkin. Bu haqda mamlakat davlat ma’muriy kengashi raisi, bosh vazir va katta general Min Aun Xlayn ma’lum qilgan. Foto: Khit Thit Media Foto: Khit Thit Media “Jami 144 kishi halok bo‘ldi. Neypido munitsipal tumanida 432 kishi jarohatlangan. Bizga ma’lum bo‘lishicha, Sagaing va Kyauksda 300 kishi hamon bedarak yo‘qolgan deb hisoblanmoqda. Jami 732 kishi jarohat olgan. O‘lim va jarohatlanganlar soni ortishi kutilmoqda. Ba’zi joylarda binolar qulab tushganligi sababli, biz hali ham bu binolarda qutqaruv ishlarini olib bormoqdamiz”, dedi davlat rahbari xalqqa qilgan rasmiy murojaatida. Foto: Khit Thit Media Seysmologlar yaqin soatlar ichida kuchli zilziladan keyin yuz berishi mumkin bo‘lgan takroriy zilzilalar haqida ogohlantirmoqda va yuqori qavatli binolarda bo‘lishdan saqlanishni maslahat bermoqda. Foto: Khit Thit Media

Germaniya Federal razvedka xizmati va Bundesver tomonidan tayyorlangan yangi hisobotda Rossiya 2030 yillarga borib NATO bilan keng ko‘lamli harbiy to‘qnashuvga tayyor bo‘lishi mumkinligi ta’kidlandi. Hisobotga ko‘ra, Rossiya prezidenti Vladimir Putin bu urushni tizimli deb hisoblamoqda va unga puxta hozirlik ko‘rmoqda. Rossiyaning harbiy salohiyati ortmoqda Germaniya razvedkasi ma’lumotlariga ko‘ra, ayni paytda Rossiya to‘g‘ridan to‘g‘ri NATOga qarshi to‘qnashuv uchun yetarli kuchga ega emas. Ammo Litva maxsus xizmati baholashicha, Moskva NATO a’zosi bo‘lgan bir nechta davlatga qarshi cheklangan harbiy operatsiya o‘tkazib, alyansning javob reaksiyasini sinab ko‘rishi mumkin. Hisobotda qayd etilishicha: Rossiya Ukraina bilan urush davomida harbiy yo‘qotishlarni tiklashga muvaffaq bo‘lmoqda. Rossiyaning harbiy sanoati front ehtiyojlaridan ko‘proq qurol-yarog‘ ishlab chiqarishni boshlagan. Ukraina urushi tugagach, Rossiya qo‘shinlari tez orada Boltiqbo‘yi davlatlari chegarasiga yo‘naltirilishi mumkin. Mudofaa xarajatlari keskin oshdi Rossiya hukumati urush davomida mudofaa xarajatlarini keskin oshirdi. Oxirgi uch yil ichida armiya va qurol-yarog‘ ishlab chiqarish uchun 22 trillion rubl sarflangan. 2025 yil budjetida esa 13,2 trillion rubl (umumiy xarajatlarning 30%) harbiy maqsadlarga yo‘naltirilgan. Vladimir Putin 2024 yil sentyabr oyida Rossiya armiyasi sonini 2,38 million kishiga yetkazish haqida qaror qabul qildi. Bu bilan Rossiya qurolli kuchlari dunyoda Xitoydan keyin ikkinchi o‘ringa chiqdi. NATO Rossiya tahdidiga tayyor 26 mart kuni NATO bosh kotibi Mark Ryutte alyans Rossiyaning ehtimoliy tajovuziga qarshi keskin ogohlantirish berdi. "Agar kimdir xato qilib, Polsha yoki boshqa ittifoqdoshlarimizga hujum qilsa va bu jazosiz qoladi deb o‘ylasa — u NATO kuchlarining to‘liq qudrati bilan to‘qnashadi. Bizning javobimiz halokatli bo‘ladi," — dedi Ryutte Varshavada Polsha bosh vaziri Donald Tusk bilan uchrashuvda. NATO a’zolari Rossiya tahdidiga qarshi kuchaytirilgan harbiy tayyorgarlikni davom ettirayotgani, ayniqsa Boltiqbo‘yi va Sharqiy Yevropada harbiy imkoniyatlarni mustahkamlashga e’tibor qaratayotgani qayd etilgan. Germaniya razvedkasi hisoboti Rossiya NATOga qarshi keng ko‘lamli urushga jiddiy hozirlik ko‘rayotganini va Ukraina urushi tugagach, Rossiya Boltiqbo‘yi davlatlariga yo‘nalishi mumkinligini ko‘rsatmoqda. NATO esa bunday tahdidlarga qarshi ta’sirchan javob berishga tayyorligini bildirib, harbiy kuchlarini mustahkamlamoqda. Yaqin yillarda Rossiya va NATO o‘rtasidagi keskinlik yanada ortsa, Yevropada yangi mojaro paydo bo‘lishi mumkin.

AQSH davlat kotibi Marko Rubio Rossiya–Ukraina urushining qachon yakun topishi Vashingtonga emas, balki Moskva va Kiyevga bog‘liq ekanligini ta’kidladi. Tinchlik muzokaralari davom etmoqda Rubio jurnalistlar uchun o‘tkazilgan brifingda Amerika tinchlikka erishishga harakat qilayotganini va urushni tugatish yo‘lida "qancha vaqt talab etilsa, shuncha davom etishi"ni ta’kidladi. U, shuningdek, Vashington so‘nggi bir oy ichida harbiy mojaroda ishtirok etayotgan tomonlar bilan olib borilgan muzokaralar haqida aniq muddatlar bera olmasligini bildirdi. "Bu kelishuv bir hafta yoki bir oy ichida imzolanadi, deb kafolat bera olmayman. Bu bizga emas, ruslar va ukrainlarga bog‘liq," — dedi AQSH davlat kotibi. Muzokaralar va sanksiyalar masalasi Rubio AQSH va Yevropa Ittifoqi tomonidan joriy etilgan sanksiyalar har qanday kelishuvning muhim qismi bo‘lishini ta’kidladi. Shu bilan birga, u Rossiya muzokaralarni ataylab cho‘zayotgani haqidagi iddaolarni tasdiqlashdan bosh tortdi, ammo urush "murakkab" ekanini e’tirof etdi. "Men hech qachon bu jarayon oson bo‘ladi, deb aytmaganman. Ayniqsa, biz bir necha yildan beri muloqotda bo‘lmagan Rossiya bilan ishlash oson emas," — dedi u. Tomonlar qanday kelishuvlarga erishdi? AQSH, Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi tinchlik muzokaralari 2024 yil fevral oyida boshlangan. Shundan beri: Rossiya va Ukraina AQSHning energetika infratuzilmalariga zarba bermaslik taklifiga rozi bo‘ldi. AQSH va Ukraina Qora dengiz bo‘yicha sulh tuzishga kelishib oldi. Rossiya qishloq xo‘jaligi mahsulotlari eksportchilariga sanksiyalar olib tashlansa va "Rosselxozbank" SWIFT tizimiga ulansa, Qora dengiz bo‘yicha kelishuvga rozi bo‘lishini bildirdi. Shuningdek, Donald Tramp, Vladimir Putin va Volodimir Zelenskiy o‘rtasida bir necha telefon muloqotlari o‘tkazilgan, Saudiya Arabistonida uch tomonlama muzokaralar tashkil etilgan. Garchi AQSH tinchlik muzokaralarida faol ishtirok etayotgan bo‘lsa-da, davlat kotibi Rubioning ta’kidlashicha, urushning qachon tugashi to‘g‘ridan to‘g‘ri Moskva va Kiyev qarorlariga bog‘liq. AQSH diplomatik yo‘l bilan harakat qilishga tayyorligini bildirdi, biroq Rossiyaning muzokaralarga qanday yondashishi va Yevropaning sanksiyalar siyosati bu jarayonning tez yoki sekin borishiga ta’sir ko‘rsatadi.

Dunyo futboli afsonalaridan biri – Diyego Maradonaning vafoti borasida yangi ma’lumotlar oshkor qilindi. Sud-tibbiy eksperti Karlos Maurisio Kassinellining ma’lum qilishicha, argentinalik futbol yulduzining yuragi 503 gramm bo‘lib, bu katta yoshli inson uchun me’yordan ikki barobar katta hisoblanadi. Yurakdagi muammolar va o‘lim sabablari Tekshiruvlar natijasida Maradonaning yuragi to‘liq yog‘ qatlami bilan qoplangani, bu esa jiddiy yurak-qon tomir muammolari mavjudligini anglatishi ta’kidlangan. Ekspertning so‘zlariga ko‘ra, Maradona yuragida tromb (qon laxtasi) paydo bo‘lgan, bu esa u vafot etishidan oldin uzoq vaqt og‘ir azob chekkan bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatadi. Kassinelli ma’lum qilishicha, marhum taxminan 12 soat davomida og‘riqli holatda bo‘lgan. Dastlab u yurak to‘xtashi natijasida vafot etgan, deb aytilgan edi. Biroq sud-tibbiy tekshiruvda uning o‘tkir o‘pka shishi va surunkali yurak yetishmovchiligidan vafot etgani aniqlangan. Maradona o‘g‘lining iddaolari Avvalroq Diyego Maradonaning o‘g‘li otasining o‘limida tibbiy xodimlarni ayblagan edi. Uning so‘zlariga ko‘ra, afsona nazoratsiz qoldirilgan va zaruriy tibbiy yordam berilmagan. Hozirda ushbu holat yuzasidan tergov ishlari davom etmoqda. Diyego Maradonaning o‘limi dunyo futboli uchun katta yo‘qotish bo‘ldi va uning hayotiga oid barcha yangi ma’lumotlar muxlislar tomonidan katta qiziqish bilan kuzatilmoqda.

Rossiya va Turkiya prezidentlari Vladimir Putin va Rajab Toyyib Erdo‘g‘on o‘rtasida telefon orqali muloqot o‘tkazdi. Bu haqda Kreml matbuot xizmati xabar berdi. “Rossiya prezidenti Ukraina mojarosini tinch yo‘l bilan hal etish va Rossiya-Amerika munosabatlarini normallashtirish bo‘yicha AQSH bilan olib borilayotgan muloqotni baholash natijalarini baham ko‘rdi. Oliy va boshqa darajalarda o‘tkazilgan aloqalarning konstruktiv tabiati ta’kidlandi”, deyiladi xabarda. Prezidentlar, xususan, ikki mamlakat ekspert guruhlarining yaqinda Ar-Riyodda o‘tkazilgan maslahatlashuvlar natijalarini va 18 martdan boshlab 30 kun davomida Rossiya va Ukraina energetika obyektlariga zarbalar berishni to‘xtatish bo‘yicha erishilgan kelishuvni muhokama qilishgan. “Shu bilan birga, Vladimir Putin Kiyev rejimining Rossiya energetika infratuzilmasiga hujum qilish bo‘yicha davom etayotgan provokatsion urinishlariga e’tibor qaratdi”, deyiladi bayonotda. “Shuningdek, dastlab 2022 yil iyulda Turkiya va BMT Kotibiyati vositachiligida tuzilgan, ammo amalda amalga oshirilmagan xavfsiz dengiz qatnovi va Rossiya oziq-ovqat hamda o‘g‘itlari eksporti yo‘lidagi to‘siqlarni bartaraf etish bo‘yicha “Qora dengiz tashabbusi”ni qayta tiklash masalalari yuzasidan fikr almashildi”, deb ta’kidlanadi xabarda. Ta’kidlanishicha, Erdo‘g‘on Rossiya-AQSH muloqotini qo‘llab-quvvatlashini va Turkiya tomonining “Qora dengiz bitimi”ni ilgari surishga ko‘maklashishga tayyorligini bildirgan. Prezidentlar suhbat davomida turli sohalarda, jumladan energetika sohasida strategik loyihalarni ilgari surish kabi o‘zaro manfaatli Rossiya-Turkiya hamkorligini yanada rivojlantirishning dolzarb masalalarini ko‘rib chiqdilar. “Ikki tomonlama aloqalarning ijobiy sur’atda rivojlanayotgani, o‘zaro savdo hajmining ortib borayotgani mamnuniyat bilan qayd etildi”, deya ta’kidlanadi xabarda.

28 mart kuni Myanma hududida 7,7 va 6,4 magnitudali zilzilalar sodir bo‘ldi. Silkinishlar Xitoy va Tailandda ham sezilgan. AQSH Geologiya xizmati (USGS) ma’lumotiga ko‘ra, birinchi, kuchliroq zilzila juma kuni tushdan keyin Myanmaning markaziy qismida, mahalliy vaqt bilan soat 12:50 atrofida sodir bo‘lgan. Zilzila o‘chog‘i 10 kilometr chuqurlikda joylashgan. Taxminan 12 daqiqadan so‘ng ikkinchi zilzila sodir bo‘lgan. Zilzila epimarkazi Sagayn shahridan 16 km shimoli-g‘arbda, mamlakatning ikkinchi yirik shahri Mandalay shahri yaqinida joylashgan. Uning aholisi 1,2 mln kishi chiqadi. Bu hudud Myanma poytaxti Neypidodan taxminan 100 km shimolda joylashgan. AFP agentligining Neypidodagi jurnalistlari ma’lum qilishicha, kuchli yerosti silkinishlari oqibatida yo‘llar yorilib ketgan, binolar shiftidan suvoqlar to‘kilib tushgan. Myanma o‘t o‘chirish xizmati xodimi Reuters agentligiga shunday degan: «Biz qidiruv ishlarini boshladik va [mamlakatning eng yirik shahri] Yangonni ko‘zdan kechirmoqdamiz, jabrlanganlar va vayronagarchiliklar bor-yo‘qligini tekshirmoqdamiz. Hozircha bizda bu borada ma’lumot yo‘q». Yangon shahrida yashovchilardan biri CNN telekanaliga aytishicha, 7,7 magnitudali kuchli zilziladan keyin yerosti silkinishlari bir necha daqiqa davomida sezilib turgan. «Silkinish juda kuchli bo‘ldi va uch-to‘rt daqiqa davom etdi. Mening uyim joylashgan bino qimirlab turardi», – deydi u. Uning so‘zlariga ko‘ra, internet uzilishlarsiz ishlagan, ammo zilziladan keyin yana 30 daqiqa davomida telefon orqali qo‘ng‘iroqlar amalga oshirishning imkoni bo‘lmagan. Mandalayda yashovchilardan biri Reuters agentligiga vayronagarchiliklar haqida gapirib berdi: «Atrofdagi hamma narsa silkina boshlaganida uydan yugurib chiqdik. Ko‘z oldimda besh qavatli uy qulab tushdi. Shahrimda yashovchilarning barchasi ko‘chada, hech kim binolarga qaytishga jur’at eta olmayapti». Guvohlardan biri Htet Naing U jurnalistlarga Mandalayda choy do‘koni qulab tushgani, uning ichida bir necha kishi qamalib qolganini aytdi. «Biz kira olmadik, – dedi u. – Vaziyat juda yomon». Myanma hukumati yetkazilgan zarar haqida hozircha xabar bermagan. Ma’lum bo‘lishicha, Mandalay qirollik saroyiga zarar yetgan va Iravadi daryosi ustidagi ko‘prik qulab tushgan. Myanmadagi harbiy xunta Sagayn, Mandalay, Bogo va Maguay hududlarida, Shan shtatining sharqiy qismida, shuningdek, poytaxt Neypidoda «favqulodda holat» e’lon qildi. Qurbonlar haqidagi dastlabki ma’lumotlar Tailand bosh vaziri Petongtarn Chinavat Ichki ishlar vazirligiga Bangkokni favqulodda vaziyat zonasi deb e’lon qilishni buyurdi, deb yozadi CNN bosh vazir idorasiga tayanib. Mahalliy aholi va milliy favqulodda vaziyatlar agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, zilzila butun Tailand bo‘ylab, jumladan, poytaxt Bangkok va mamlakat shimolidagi Chiangmay shahrida ham sezilgan. Zilzila oqibatida Tailand poytaxti Bangkok shahridagi Chatuchak bog‘i hududida qurilayotgan 30 qavatli bino qulab tushgan. Dastlabki xabarlarda 43 nafar ishchi vayronalar ostida qolib ketgani, yana 7 nafari jarohat olgani aytilgandi. Associated Press Tailand mudofaa vaziriga asoslanib, bu yerda uch kishi halok bo‘lgani, yana kamida 90 kishi bedarak yo‘qolgan deb hisoblanayotgani haqida xabar tarqatdi. Tailanddagi Khaosod nashri esa kamida 300 nafar ishchining taqdiri noma’lumligicha qolayotganini yozgan. Zilzila epimarkazi yaqinidagi Mandalay shahri shifoxonasi The New York Times muxbiriga 20 kishi o‘limini tasdiqlagan. Bundan tashqari, guvohlarning so‘zlariga ko‘ra, Myanmaning Taungu shahrida masjid binosi qisman qulashi oqibatida kamida uch kishi halok bo‘lgan. Mahalliy nashrlarga ko‘ra, Aungban shahrida yana ikki kishi halok bo‘lgan, bu yerda mehmonxona binosi vayron bo‘lgan, deb xabar beradi Reuters. Bangkok gubernatori Chadchart Sittipun shaharda ko‘plab osmono‘par binolar shikastlangani haqida xabar bergan, biroq ularning aniq soni hali noma’lum. Bangkokdagi guvohlar OAVga ma’lum qilishicha, odamlar vahimaga tushib, xalat va cho‘milish kiyimlarida ko‘chalarga yugurib chiqqan. Videolarda zilzila tufayli osmono‘par binolardan birining yuqori qavatidagi hovuzdan ko‘chaga suv oqib chiqqani aks etgan. Katta Bangkok hududida (aglomeratsiya Bangkok va uning atrofidagi beshta viloyatni o‘z ichiga oladi) 17 milliondan ortiq aholi istiqomat qiladi. Ko‘pchilik osmono‘par binolarda yashaydi. Tailand hukumati yaqin 24 soat ichida yangi silkinishlar yuz berishi mumkinligidan ogohlantirgan. Xitoydagi ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari Myanma bilan chegaradagi Yunnan provinsiyasida, shuningdek, Guansi provinsiyasida ham kuchli silkinishlar sezilgani haqida xabar bergan. Yunnandagi zilzila haqidagi ma’lumotni Xitoyning Xinhua axborot agentligi ham tasdiqlagan, biroq tafsilotlar hozircha ma’lum qilinmayapti.

So‘nggi oylarda Ramzan Qodirov va Vladimir Putin o‘rtasidagi munosabatlar buzilgan. Bu haqda «Vajniye istorii» nashriga FXXning (FSB) Shimoliy Kavkaz bo‘yicha ixtisoslashgan sobiq xodimi ma’lum qilgan va uning so‘zlarini hozirda ishlab turgan hamkasbi ham tasdiqlagan. Shuningdek, ma’lumotlar qisman Shimoliy Kavkazda faoliyat yurituvchi jurnalist va inson huquqlari faollari tomonidan tasdiqlangan. Manbalarga ko‘ra, Qodirov bilan Putin o‘rtasidagi kelishmovchilikning asosiy sababi — FXX Qodirov Kreml bilan kelishilmagan holda o‘z aktivlari va oila a’zolarining kelajakdagi xavfsizligi borasida Yaqin Sharqdagi musulmon monarxiyalar vakillari bilan muzokaralar olib borayotgani haqida ma’lumot bergan. Qodirov anchadan beri og‘ir xastalikka chalingan. «Novaya gazeta Yevropa» nashri jurnalistlari surishtiruviga ko‘ra, u buyrak va oshqozon osti bezi bilan bog‘liq jiddiy muammolarga duchor bo‘lgan. Uning nutqidagi qiyinchiliklar xastalik kuchayib borayotganidan dalolat beradi. Qodirov o‘z salomatligidagi yomonlashuvni media faolligi bilan niqoblashga urinayotgan bo‘lsa-da, oxirgi oylarda u ko‘pincha uzoq vaqt davomida jamoatchilik ko‘zidan yo‘qolib qolmoqda. Yanvar va fevral oylarida Checheniston rahbari kameralar qarshisida ko‘rinish bermagan, keyinroq buni ta’til bilan izohlagandi. «Menga turli xastaliklarni yopishtirishdi», — degan u bu haqida. Shundan keyin Qodirov hech qanday katta bayonotlar bermagan va faqat oldindan tayyorlangan «konserva» videolari tarqalgan. Checheniston rahbari o‘z hududidagi hokimiyat tarkibini juda yaxshi tushunadi va agar u mabodo sahnadan tushsa, oila a’zolarini nima kutayotganini ham biladi. Federal markazning va’dalari va xavfsizlik kafolatlari qancha turishidan ham yaxshi xabardor. Qodirovning ko‘p sonli qarindoshlari taqdiri borasidagi ishonchsizlik uni Yaqin Sharqdagi musulmon mamlakatlardan ular uchun kafolat izlashga majbur qilgan. Ushbu mamlakatlar rahbarlari bilan Qodirovda azaldan shaxsiy munosabatlar mavjud. «Vajniye istorii» manbalariga ko‘ra, Qodirov bunday muzokaralarni Kremldan yashirishga uringan, ammo bu haqda FXX darhol xabar topib, Putinga yetkazgan. Yaqinda, masalan, Qodirov o‘zining to‘ng‘ich farzandi — 26 yoshli qizi Ayshatni davlat lavozimlaridan olib tashladi. 2020 yildan boshlab Ayshat (u Qodirovning barcha farzandlari orasida unga eng yaqini) — Checheniston madaniyat vazirining birinchi o‘rinbosari, keyinchalik vazir, 2023 yilda esa bosh vazir o‘rinbosari bo‘lgan. Qodirovning Kreml bilan munosabatlari yomonlashishi bilan bir vaqtda Ayshat lavozimdan ketgan va «Vyorstka» nashri yozishicha, Chechenistondagi eng yirik eksportyor — «Chechen mineral suvlari» kompaniyasi egasiga aylangan. Ilgari bu kompaniya Qodirovlar oilasiga tegishli bo‘lgan — avval Axmat Qodirov fondi orqali, keyinchalik esa ikki nominal mulkdor orqali. Mart oyi oxirida Ayshat Qodirova va Checheniston rahbarining kichik qizi Taborakning ismlari yuridik shaxslar reyestrida yashirib qo‘yilgan. Kreml bilan kelishmovchilik Qodirovning yaqin safdoshi — Davlat dumasi deputati Adam Delimxanovga ham ta’sir qilgan. «2025 yil boshidan boshlab Adam Delimxanov qanday summa bo‘lmasin, har qanday kuch ishlatish bilan bog‘liq nizolarda ishtirok etishdan qat’iyan bosh tortmoqda. Unga to‘g‘ridan to‘g‘ri murojaat qiluvchilarga u „eng yuqorida“ Checheniston yetakchilari va kuch tuzilmalari bunga o‘xshash ishlarga aralashmasligi va umuman „ko‘zga ko‘rinmasligi“ to‘g‘risida qattiq ko‘rsatma berilganini aytadi», — deb yozgan «VCHK-OGPU» telegram-kanali. «Vajniye istorii» manbalari ham bu ma’lumotni tasdiqlagan. Shimoliy Kavkazda faoliyat olib borayotgan mustaqil jurnalistning (anonimlik sharti bilan) aytishicha, Qodirov va Delimxanovning Kreml bilan ziddiyati haqida Kavkazdagi inson huquqlari jamoatchiligi ham xabar topgan. Chechenistonning «Niyso» harakati vakili Ansar Dishni «Vajniye istorii»ga bergan intervyusida shunday deydi: «Adam Delimxanovga haqiqatan ham uning imkoniyatlari chegarasi ko‘rsatildi». Uning so‘zlariga ko‘ra, Delimxanov hozircha Moskvadagi Katta Yakimankada joylashgan «Prezident-Otel»da qolmoqda — bu joy Qodirovning poytaxtdagi vakillari uchun shtab sifatida xizmat qiladi. Kreml va FXX Delimxanovning so‘nggi paytlarda davlat rahbariyati bilan kelishilmagan holda reyderlik va tovlamachilikni o‘z ichiga olgan jinoiy sxemalar tashkil qilganidan norozi. Delimxanov jamoasi qanday harakatlarda ayblanayotgani bo‘yicha batafsil ma’lumot berilmagan.

28 mart kuni Myanma hududida 7,7 magnitudali kuchli zilzila sodir bo‘ldi. AQSH Geologiya xizmati ma’lumotiga ko‘ra, zilzila Mandalay shahridan 17,2 kilometr uzoqlikda, 10 kilometr chuqurlikda qayd etilgan. Yer silkinishlari Yangon, Bangkok va boshqa mintaqalarda ham sezildi. Zilzila sodir bo‘lgan hududlarda qutqaruv ishlari boshlangan. Myanma hukumati qurbonlar va yirik vayronagarchiliklar haqida rasmiy ma’lumotlarni to‘plash bilan shug‘ullanmoqda. Birinchi zilziladan 12 daqiqa o‘tib, 6,4 magnitudali ikkinchi kuchli silkinish ham qayd etilgan. Tailanddagi ahvol Tailand poytaxti Bangkokda ham zilzila sezilarli bo‘lgan. Qurilayotgan binolardan biri qulab tushgan va kamida 43 nafar ishchi vayronalar ostida qolgani ma’lum qilindi. Zilzila oqibatida: ? Aeroport va metro faoliyati vaqtincha to‘xtatildi; ? Odamlar ko‘p qavatli binolardan tashqariga chiqib ketdi; ? Baland binolardagi hovuzlardan suv toshib ketdi. Qutqaruvchilar favqulodda ish rejimiga o‘tkazilgan va hozirda qurbonlar va jabrlanganlar soni haqida rasmiy ma’lumotlar to‘planmoqda. Hukumat qanday choralar ko‘rmoqda? Hozircha rasmiylar barcha zaruriy xavfsizlik choralarini ko‘rayotgani ma’lum qilingan. Kasalxonalardan bemorlar evakuatsiya qilingan, odamlar binolardan uzoqda joylashtirilmoqda. Vayronagarchiliklar miqyosi va jabrlanganlar haqida rasmiy ma’lumotlar kutilayapti. Mavzu bo‘yicha yangilangan ma’lumotlar taqdim etilishda davom etadi.

Yevropa Ittifoqi aholini turli inqirozlarga, jumladan, ehtimoliy harbiy mojarolarga tayyorgarlik ko‘rishga da’vat etmoqda. Yevrokomissiya tomonidan ishlab chiqilgan yangi xavfsizlik strategiyasi fuqarolarni favqulodda vaziyatlarga tayyorlashni ko‘zda tutadi. CNNning xabar berishicha, hujjatda suv, dori-darmon, gugurt, fonar, quvvatlagichlar va tez buzilmaydigan oziq-ovqatlardan iborat 72 soatlik omon qolish to‘plamini shakllantirish tavsiya qilingan. Yevropa xavfsizlik choralarini kuchaytirmoqda 17 sahifalik hujjat YEIning 30 ta aniq xavfsizlik choralarini o‘z ichiga oladi. Bu strategiya Yevropa mamlakatlariga turli tahdidlarni samarali boshqarish imkonini beradi. Chora-tadbirlar nafaqat harbiy mojarolar, balki tabiiy ofatlar va moliyaviy inqirozlarga qarshi kurashishni ham o‘z ichiga oladi. YEI gumanitar yordam va inqirozlarni boshqarish bo‘yicha komissari Xadja Laxbibning ta’kidlashicha, Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi urush, pandemiya va boshqa xavflar Yevropani doimiy ravishda ehtiyotkorlikka majbur qilmoqda. Yangi koordinatsiya markazi tashkil etiladi Yevropa Ittifoqi inqirozlar vaqtida tezkor chora ko‘rish uchun maxsus koordinatsiya markazini tashkil etishni rejalashtirmoqda. Bu markaz a’zo davlatlar o‘rtasida hamkorlikni kuchaytirish va favqulodda vaziyatlarda tezkor javob qaytarish uchun mas’ul bo‘ladi. Bundan tashqari, doru-darmon, xom ashyo va energiya resurslarining zaxiralari ko‘paytirilishi ham nazarda tutilgan. Bu esa favqulodda vaziyatlarda Yevropa mamlakatlari strategik zaxiraga ega bo‘lishini ta’minlaydi. Favqulodda holatlarda Yevropa davlatlari birlashmoqda Hozirda Yevropada favqulodda vaziyatlarga tayyorgarlik darajasi turli mamlakatlarda farq qiladi. Masalan, Ispaniya 2024 yildagi suv toshqinlaridan so‘ng xavfsizlik choralarini kuchaytirgan, Boltiqbo‘yi davlatlari esa kiberxavfsizlikni mustahkamlash ustida ishlamoqda. Yangi strategiya bu farqlarni bartaraf etishga qaratilgan bo‘lib, butun YEI bo‘ylab umumiy standartlar va yagona zaxira tizimini yaratishni maqsad qiladi. Garchi hujjatda yangi mudofaa tashabbuslari ko‘zda tutilmagan bo‘lsa-da, u Shimoliy Yevropa modelini asos qilib olgan. Bu yondashuvda fuqarolar, biznes, harbiylar va hukumatlar ishtirokidagi jamiyatning umumiy tayyorgarligi nazarda tutiladi. Yevropa katta mojarolarga tayyormi? Yevropa Ittifoqi hozirda nafaqat harbiy tahdidlar, balki iqtisodiy va ekologiyaviy xavflarga qarshi ham tayyorgarlikni kuchaytirmoqda. Oziq-ovqat, dori-darmon va energiya resurslarining yetishmovchiligini oldini olish maqsadida ushbu choralar joriy etilmoqda. Fuqarolarning ehtiyot choralarini ko‘rishi va hukumatlarning uzoq muddatli strategiyalar ishlab chiqishi Yevropa xavfsizligi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Yevropa rahbarlari hozirgi vaziyatda hamjihatlik va uzoqni ko‘zlagan siyosat yuritish orqali xavf-xatarlarga qarshi kurashishni rejalashtirmoqda. Sizningcha, Yevropa urush va boshqa tahdidlarga tayyormi? Fikrlaringizni izohda qoldiring!

Venesuela prezidenti Nikolas Maduro AQSH davlat kotibi Marko Rubioning mamlakatga nisbatan qilgan bayonotiga qattiq javob qaytardi. U Rubioning Venesuela va Gayana o‘rtasidagi hududiy mojaroga aralashuvini tanqid qilib, uni «ahmoq» deb atadi. Venesuela va AQSH o‘rtasidagi ziddiyat Maduroning aytishicha, Karakas Rubioning tahdidlariga e’tibor qaratish niyatida emas, chunki Venesuela «ozodlik uchun kurashganlarning vatani» va Simon Bolivarning tug‘ilgan joyi hisoblanadi. AQSH davlat kotibi Marko Rubio avvalroq Venesuelani Gayanaga qarshi harbiy harakatlarni boshlashdan ogohlantirgan, bunday qadam «juda katta xato» bo‘lishini ta’kidlagan edi. Bu gaplarga javoban Maduro AQSH siyosatini keskin tanqid qilib, Venesuela demokratiya yo‘lidan borayotganini qayd etdi. Muxolifat va AQSH moliyaviy yordami Bundan tashqari, Maduro AQSHning Venesueladagi muxolifatni moliyalashtirishini ham fosh qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, AQSH Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) Venesuela muxolifatining qochqin yetakchilariga milliardlab dollar mablag‘ ajratgan. ? Xuan Guaydo – o‘tmishda o‘zini Venesuela prezidenti deb e’lon qilgan va keyinroq Kolumbiyaga qochib ketgan muxolifatchi. ? Maduro Amerika tashkilotlarining Guaydoga 5 milliard dollardan ortiq mablag‘ ajratgani bilan qiziqdi. Venesuela va AQSH o‘rtasidagi munosabatlar so‘nggi yillarda tobora taranglashib bormoqda. Karakas Vashingtonning sanksiyalariga qaramay iqtisodiy va siyosiy mustaqillikni saqlab qolishga harakat qilmoqda.

Rossiya prezidenti Vladimir Putin Ukrainada BMT homiyligida vaqtinchalik tashqi boshqaruv joriy etish taklifini ilgari surdi. Uning fikricha, bu orqali mamlakatda halol va barqaror saylovlar o‘tkazish hamda xalq ishonchiga sazovor hukumatni shakllantirish mumkin. Ukrainada yangi hukumat zarurmi? Putinning ta’kidlashicha, Ukraina hozirda siyosiy noaniqlik ichida va bunday sharoitda Rossiya tinchlik shartnomasi tuzish uchun aniq hamkor topa olmaydi. ? "Hozir kim bilan nima imzolash kerakligi noma’lum, chunki ertaga boshqa rahbarlar kelib qolishi mumkin", — dedi Putin «Arxangelsk» atom suvosti kemasi ekipaji bilan uchrashuvda. ? Uning fikricha, Ukrainada hozirgi fuqarolik hokimiyati nolegitim, chunki mamlakatda prezident saylovlari o‘tkazilmadi. Putin bu taklif yagona yechim emasligini qayd etgan, ammo BMT amaliyotida bunday yondashuvlar mavjudligini ta’kidlagan. Ukraina va G‘arbning munosabati Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy va Kiyev rasmiylari Putinning fikriga qarshi chiqib, hukumat Konstitutsiyaga muvofiq ravishda hech qanday qonunbuzarliksiz ishlayotganini bildirishgan. Ukraina Konstitutsiyasiga ko‘ra, amaldagi prezident yangi saylovlar o‘tkazilgunga qadar lavozimda qolishi mumkin. ? AQSH sobiq prezidenti Donald Tramp ham Ukrainada saylovlar o‘tkazilishi kerakligini aytgan. ? Ukraina Markaziy saylov komissiyasi rahbari Oleg Didenko esa saylov o‘tkazish uchun urush to‘xtashi va harbiy holat bekor qilinishi lozimligini ma’lum qilgan. Zelenskiy shu yil fevral oyida, agar tinchlik o‘rnatish yoki NATOga qo‘shilish uchun zarur bo‘lsa, o‘z xohishi bilan iste’foga chiqishga tayyorligini bildirgan edi. Rossiya tomoni Ukrainadagi hozirgi siyosiy vaziyatni G‘arb ta’siri ostidagi boshqaruv shakli deb baholab, xalqaro hamjamiyat bilan yangi formatda muzokaralar o‘tkazishga tayyor ekanini bildirdi.

AQSH sog‘liqni saqlash va ijtimoiy xizmatlar vaziri Robert Kennedi vazirlik tarkibidagi 10 ming nafar xodimni qisqartirish rejasini e’lon qilish arafasida. Bu haqda Wall Street Journal nashri xabar tarqatdi. Yirik qisqartirishlar sohaga qanday ta’sir qiladi? Gazetaning ma’lum qilishicha, qisqartiriladigan xodimlar orasida Oziq-ovqat mahsulotlari va dori-darmonlar sanitar nazorati boshqarmasi (FDA) hamda Kasalliklar nazorati va profilaktikasi markazlari (CDC) xodimlari bor. Tafsilotlar: ? FDA – 3,5 ming nafar xodimi qisqartiriladi. ? CDC – 2,4 ming nafar xodimi ishdan bo‘shatilishi mumkin. Bu sog‘liqni saqlash sohasidagi kadrlar tanqisligiga olib kelishi mumkinligi haqida mutaxassislar xavotir bildirmoqda. Boshqa sohalar ham qisqartirish ostida Ma’lumotlarga ko‘ra, qisqartirishlar faqat sog‘liqni saqlash sohasi bilan cheklanib qolmaydi. Yadroviy xavfsizlik agentligida ham shtatlar qisqartirilishi mumkinligi muhokama qilinayotgani xabar qilingan. Keng qamrovli qisqartirishlar AQSH davlat apparatidagi islohotlarning bir qismi bo‘lib, bu davlat xarajatlarini kamaytirishga qaratilgan. Biroq bu choralar ayrim mutaxassislar va jamoatchilik tomonidan tanqidlarga sabab bo‘lishi mumkin.

Rossiya prezidenti Vladimir Putin “Arxangelsk” atom suvosti kemasi dengizchilari bilan uchrashuv chog‘ida G‘arb mamlakatlari Rossiyani aldaganini va Minsk kelishuvlaridan Kiyevni qurollantirish uchun foydalanganini aytdi. TASS agentligining xabar berishicha, Putin bu hiylada Germaniyaning sobiq kansleri Angela Merkel va Fransiyaning sobiq prezidenti Fransua Olland ishtirok etganini ta’kidlagan. Minsk kelishuvlari va G‘arbning pozitsiyasi Minsk kelishuvlari Ukrainadagi janjalni tinch yo‘l bilan hal qilish maqsadida imzolangan edi. Biroq, Putinning so‘zlariga ko‘ra, G‘arb rahbarlari ushbu kelishuvlarni Kiyevni qurollantirish va Rossiyaga qarshi harbiy harakatlarga tayyorlash uchun ishlatgan. “Ular o‘zlari buni oshkora tan olishdi”, — dedi Rossiya prezidenti. Uning ta’kidlashicha, Minsk kelishuvlari asosiy maqsad sifatida tinchlik o‘rnatish emas, balki Ukraina qurolli kuchlarini mustahkamlash va Rossiyaga bosim o‘tkazish uchun ishlatilgan. Moskva va G‘arb o‘rtasidagi munosabatlar Bu bayonotlar Rossiya va G‘arb o‘rtasidagi keskinlikni yanada kuchaytirishi mumkin. Putin ilgari ham G‘arb davlatlarini ikkiyuzlamachilikda ayblab, ularning Ukrainaga yordam berish siyosatini tanqid qilgan edi. Minsk kelishuvlari Ukraina, Rossiya, Germaniya va Fransiya ishtirokida 2015 yilda imzolangan. Ular Donbassdagi janjalni bartaraf etishga qaratilgan bo‘lsa-da, amalda bajarilmagan. G‘arb rasmiylari esa Rossiyani Ukrainaga qarshi harakatlarni davom ettirishda ayblab, Moskvaga qarshi sanksiyalarni kuchaytirgan. Putinning bu bayonoti Rossiya va G‘arb munosabatlaridagi taranglikni yanada oshirishi mumkin.

Yevropa Ittifoqi davlatlari dushmanlardan ham yomonroq bo‘lib chiqdi, dedi Oq uy rahbari Donald Tramp “Newsmax”ga bergan intervyusida. U boshqa mamlakatlarni 45 yil davomida, Vashington yumshoq va zaifligida AQSHni talon-toroj qilganlikda aybladi. Trampning qo‘shimcha qilishicha, natijada mamlakat qarzi 36 trillion dollarga yetdi. “Ammo ko‘pincha do‘stlar, do‘stlar deb ataladiganlar dushmandan ham yomonroq bo‘lib chiqadi. Yevropa Ittifoqiga qarang, ular bu davlatga nima qildilar, qanday qilib tozaladilar”, - dedi Oq uy rahbari. U Xitoy ham xuddi shunday yo‘l tutganini ta’kidlab, pulning bir qismini, balki ko‘p qismini qaytarish vaqti kelganini qo‘shimcha qildi. “Washington Post” gazetasining manbalarga tayanib yozishicha, 2 apreldan Vashington trillionlab dollarlik xorijiy tovarlarga ta’sir ko‘rsatadigan yangi tariflarni qo‘llashni rejalashtirmoqda. AQSH allaqachon Meksika va Kanadadan import qilinadigan mahsulotlarga 25 foizlik bojlar joriy qilgan. Xuddi shular Xitoydan kelgan mahsulotlarga nisbatan qo‘llanilib, ulardagi stavkani 20 foizga oshirdi. Vashington bunday choralar noqonuniy migratsiyaga qarshi kurash va fentanil yetkazib berish bilan izohlagan. Bundan tashqari, Shtatlar Yevropa Ittifoqi tovarlariga bojlar joriy qildi. Ottava va Pekin allaqachon javob choralarini e’lon qilgan, Yevropa Ittifoqi ham ularni aprel oyida e’lon qilishni va’da qilmoqda.

Yevropa davlatlari yetakchilari Parijda o‘tkazilgan uchrashuvda Rossiyaga qarshi sanksiyalarni yumshatishni rad etishdi. Uchrashuvda Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer, Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy, shuningdek, Yevropa Ittifoqi vakillari ishtirok etdi. Buyuk Britaniya: «Hozir sanksiyalarni yechish vaqti emas» Buyuk Britaniya bosh vaziri Kir Starmer Rossiyaga nisbatan cheklovlarni bekor qilish haqida gapirishga hali erta ekanini ta’kidladi. «Aksincha, biz AQSH tashabbusini qo‘llab-quvvatlab, Rossiyani muzokaralar stoliga o‘tirishga majbur qilish uchun sanksiyalarni qanday kuchaytirish mumkinligini muhokama qildik», — dedi u. Ukraina sanksiyalarni bekor qilmaslik qaroridan mamnun Uchrashuvda ishtirok etgan Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy ham Yevropa davlatlari pozitsiyasidan mamnun ekanini bildirdi. U Rossiyaga qarshi sanksiyalarni kuchaytirish kerakligini ta’kidladi va «ko‘proq bosim o‘tkazish» tarafdori ekanini ma’lum qildi. Qora dengiz bo‘yicha muzokaralar va Rossiyaning talabi Saudiya Arabistonida o‘tkazilgan AQSH va Ukraina muzokaralari natijasida tomonlar Qora dengiz bo‘yicha sulhga kelishib oldi. Bunga javoban, Rossiya sanksiyalarning yumshatilishi shartligini bildirgan. Rossiya tomoni qishloq xo‘jaligi mahsulotlari eksportchilaridan sanksiyalarni olib tashlash, shuningdek, «Rosselxozbank»ni SWIFT tizimiga ulashni talab qilmoqda. Biroq, Yevropa Ittifoqi Rossiya talablarini rad etdi. Yevropa komissiyasi vakili Anitta Hipperning so‘zlariga ko‘ra, «Rosselxozbank»ka nisbatan cheklovlar bekor qilinmaydi. AQSH Rossiyaga muzokaralar uchun taklif berdi AQSH davlat kotibi Marko Rubio 26 mart kuni Rossiya dengizda o‘t ochishni to‘xtatishi evaziga sanksiyalarni yumshatish taklif qilinganini tasdiqladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Vashington bu masalada Rossiya va Yevropa Ittifoqi bilan muzokara olib borish niyatida. Shu bilan birga, Yevropa Ittifoqi sanksiyalarni bekor qilish yoki yumshatish haqida jiddiy o‘ylamayapti. Demak, Rossiyaga nisbatan iqtisodiy bosim uzoq vaqt saqlanib qolishi mumkin.

Vengriyaning Seksard shahrida noodatiy va qiziqarli voqea – qabr qazish bo‘yicha 18-xalqaro chempionat bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu musobaqa mamlakatning Qabr qazuvchilar uyushmasi tomonidan aniq reja va tartib asosida tashkil etildi. Tadbir kasb sohasi nufuzini oshirishga xizmat qildi. Musobaqada ishtirokchilar ikki kishilik jamoalar shaklida qatnashdi. Ularga ikki soat vaqt berildi. Shu vaqt ichida har bir jamoa 200x80 santimetr o‘lchamda va 160 santimetr chuqurlikda qabr qazishi kerak edi. Ushbu qoidalar ishtirokchilardan nafaqat mahorat, balki diqqat va tezkorlikni ham talab qildi. Chempionat yakunida Parakletosz Nonprofit jamoasi g‘olib deb topildi. Bu jamoa ketma-ket ikkinchi yil chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu ularning puxta tayyorgarligi va kasbiy darajasining yuqori ekanligini ko‘rsatdi. Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, bunday musobaqalar kasb nufuzini oshirish bilan birga, yosh avlodni professional mutaxassislar bilan yaqindan tanishtiradi. Shuningdek, ishtirokchilarga jamoaviy hamkorlik va sog‘lom raqobat muhitida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu tadbirlar kasbiy malakani oshirish va sohani yanada rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega.

Ozarbayjonda 2025 yil iyul oyidan boshlab qarindoshlar nikohi qonun bilan taqiqlanganidan so‘ng to‘ylar soni sezilarli darajada kamaydi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Masalan, iyun oyida 5 mingdan ortiq nikoh qayd etilgan bo‘lsa, iyul oyida bu ko‘rsatkich 2 694 taga tushdi. Mutaxassislar bu o‘zgarishlarni yaqindan qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarni taqiqlovchi qonunning kuchga kirishi bilan bog‘lamoqda. Qonunga ko‘ra, umumiy bobosi yoki buvasi bo‘lgan aka-uka va opa-singil farzandlari, shuningdek, biologik qarindosh bo‘lgan amakivachchalar va xolavachchalar o‘rtasida nikoh to‘liq man etilgan. Ushbu qonunning asosiy maqsadi genetik nuqsonlar bilan tug‘iladigan bolalar sonini kamaytirish va sog‘lom avlodni ta’minlashdir. Tibbiyot mutaxassislari ta’kidlaganidek, qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlar ko‘pincha irsiy kasalliklar yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi, bu esa kelajak avlod sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ozarbayjon Adliya vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yilning yanvaridan iyuligacha mamlakatda 12 146 ta ajrim holati qayd etilgan, bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan biroz kamaygan. Har 1000 kishi hisobiga ajrimlar darajasi 2,1 dan 2,0 ga tushgan. Yangi qonunga muvofiq, nikoh tuzish uchun ariza berayotgan shaxslar qarindoshlik darajasini aniqlash maqsadida tug‘ilganlik haqidagi guvohnoma hamda ota-onalarining hujjatlarini taqdim etishlari shart. Agar qonun buzilishi aniqlansa, bunday holatlar uchun ma’muriy yoki jinoiy javobgarlik belgilanadi. Ushbu qoidalar sog‘lom va barqaror jamiyat qurishga xizmat qiladi.

London shahrida tarixdagi eng yirik namoyishlardan biri bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, taxminan 1,5 million kishi «Qirollikni birlashtir» shiori ostida ko‘chalarga chiqdi. Ushbu katta aksiya Temza daryosining janubiy sohilida joylashgan Sazerk tumanida boshlandi. Namoyishchilar poytaxt markaziga yo‘nalib, Uaytholl hukumat binosi tomon harakat qilishdi. Ular Vestminster ko‘prigidan o‘tib, asosiy yig‘ilish joyi bo‘lgan bosh vazir Kir Starmerning qarorgohi oldidagi ko‘chada to‘plandi. Tashkilotchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu yirik harakatni English Defence League harakati asoschisi Tommi Robinson uyushtirgan. London ko‘chalarida yig‘ilgan odamlar turli plakatlar, shiorlar va da’vatlar bilan chiqish qildi. Kuzatuvchilar ta’kidlashicha, bu namoyish Buyuk Britaniyaning siyosiy jarayonlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, namoyish nafaqat ishtirokchilar soni bilan, balki uyushganligi va siyosiy rang-barangligi bilan ham tarixiy voqea sifatida e’tirof etildi. Bu harakat mamlakatdagi siyosiy muhitda yangi davr boshlanishiga sabab bo‘lishi kutilmoqda. London aholisi tomonidan keng qo‘llab-quvvatlangan ushbu namoyish siyosiy faollik va birlashishning yorqin namunasi bo‘ldi.

Fransiyada prezident Emmanuel Makronning faoliyatiga nisbatan yangi impichment jarayoni boshlandi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Parlamentda 104 nafar deputat ushbu tashabbusni qo‘llab-quvvatlab, respublika prezidentiga nisbatan ishonchsizlik masalasini rasmiy kun tartibiga kiritdi. “Insoumise France” partiyasi raisi Matild Pano ta’kidlashicha, 10 sentyabr kuni mamlakat bo‘ylab o‘tkazilgan ommaviy norozilik namoyishlaridan so‘ng ekologlar va kommunistlar bilan birgalikda 104 deputat Makronga impichment e’lon qilish tashabbusini imzoladi. Unga ko‘ra, prezident o‘z lavozimidan iste’foga chiqishi lozim. 10 sentyabr kuni “Hammasini yoping” shiori ostida Fransiya bo‘ylab yirik namoyishlar o‘tkazildi. Norozilar hukumatning iqtisodiy siyosatini tanqid qilib, byudjetni qisqartirishga qarshi chiqdi. Namoyishlar davomida ko‘chalar to‘silib, chiqindi qutilari yoqildi va politsiya bilan to‘qnashuvlar yuz berdi. Parlamentdagi ovoz berishda 364 deputat qarshi ovoz bergan bo‘lsa, 194 nafari hukumatga ishonchsizlik bildirdi. Natijada bosh vazir Fransua Bayru hukumati iste’foga chiqdi. Namoyishlardan so‘ng mamlakatning ko‘plab shaharlarida fuqarolar ommaviy yig‘ilishlar va ko‘cha bayramlari o‘tkazdi. Bu siyosiy vaziyat aholining diqqatini jalb qilganini ko‘rsatmoqda. Hozirda Fransiyadagi siyosiy inqirozning rivojlanishi va Makronning lavozimda qolishi yoki iste’foga chiqishi nafaqat mahalliy, balki xalqaro hamjamiyat tomonidan ham diqqat bilan kuzatilmoqda.

Tailandda 21 yoshli erkak 11 oylik qizini jonli efirda osib o‘ldirdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda The Mirror nashri xabar berdi. Hodisa Facebook ijtimoiy tarmog‘idagi jonli videotranslyatsiya vaqtida sodir bo‘lgan. Erkak avval qizini osib o‘ldirgan, so‘ngra o‘z joniga qasd qilgan. Ushbu voqea jamoatchilik orasida katta shov-shuvga sabab bo‘ldi. Politsiya xodimlari ota va qizning jasadini Pxuketdagi tashlandiq mehmonxonada topdi. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, erkakning bu qotillik harakati uning rafiqasi bilan yuzaga kelgan nizo sabab bo‘lgan. Hodisa ota-ona va oila munosabatlaridagi muammolarni yana bir bor ochib berdi. Bu voqea ota-onalar va oilalarga internet va ijtimoiy tarmoqlardagi xavflarga nisbatan ogohlikni oshirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Jonli efirda bunday nopok harakatlarni namoyish qilish psixologik va ijtimoiy salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Hozirda voqea Pxuketdagi huquq-tartibot organlari tomonidan tergov qilinmoqda. Ota-onalarga farzandlarining xavfsizligini ta’minlash, internetda ehtiyotkorlik bilan harakat qilish hamda oilaviy muammolarni hal etish muhimligi yana bir bor eslatilmoqda.

AQSH Mudofaa ilg‘or tadqiqot loyihalari agentligi (DARPA) inson qon tanachalarini yangilashga qaratilgan Smart-Red Blood Cells (Smart-RBC) dasturini taqdim etdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Ushbu loyiha sintetik biologiya texnologiyalari yordamida modifikatsiyalangan qizil qon hujayralarini yaratishga yo‘naltirilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC dasturining asosiy maqsadi — fiziologik signallarni aniqlay oladigan, tez va samarali qaror qabul qiladigan, shuningdek ularga javob bera oladigan “aqlli” qon hujayralarini ishlab chiqishdir. Bu hujayralar og‘ir sharoitlarda organizmning hayotiy funksiyalarini saqlashga, qonning holatini barqaror tutishga va jarohat yoki stress paytida insonning omon qolish imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. DARPA tomonidan berilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC hujayralari uchta asosiy vazifani bajaradi: birinchidan, biomarkerlarni aniq aniqlash; ikkinchidan, ma’lumot asosida tez va oqilona qaror qabul qilish; uchinchidan, metabolik hamda fiziologik jarayonlarga ta’sir qiluvchi zarur molekulalarni ishlab chiqarish. Loyihaning dastlabki bosqichida jismoniy barqarorlikni ta’minlash va qonning qotib qolish jarayonini (gemostaz) mustahkamlashga e’tibor qaratiladi. Kelajakda Smart-RBC hujayralari termoregulyatsiya, universal qon mosligi va yuqori balandliklarda ham samarali ishlash imkoniyatlariga ega bo‘lishi rejalashtirilgan. Loyiha jami 36 oy davom etadi va ikki bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda tadqiqotchilar ildiz hujayralarining differensiyalash jarayonida sintetik sxemalarni integratsiya qilish va ularning yetuk qizil qon hujayralarida funksional holatini saqlab qolish imkoniyatini o‘rganadilar. Ikkinchi bosqichda tizimlarni takomillashtirish, ularning samaradorligini sinovdan o‘tkazish va real sharoitlarda namoyish qilish ko‘zda tutilgan. Hozirda loyiha dastlabki bosqichda bo‘lib, inson organizmining omon qolish, chidamlilik va qiyin sharoitlarga moslashish qobiliyatini sezilarli darajada oshirishga qaratilgan. Shu bilan birga, Pentagon sintetik biologiya sohasidagi ilg‘or va strategik tadqiqotlarga katta mablag‘ ajratayotganini ko‘rsatmoqda.

Florida shtatida yuk mashinasi ishtirokidagi baxtsiz hodisa natijasida uch kishi halok bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu voqea Hindistondan kelgan haydovchi Harjinder Singx boshqaruvidagi yuk mashinasida sodir bo‘lgan. Hozirda Harjinder Singx qamoqda saqlanmoqda va unga qotillik ayblovi qo‘yilgan. Ushbu hodisadan so‘ng AQShda yashovchi hindistonlik haydovchilarga nisbatan bosim kuchaygan. Ba’zi haydovchilar ayrim shtatlarga borishdan cho‘chiyapti, boshqalari esa yo‘lda haqorat va tahqirlarga uchramoqda. Hindistonlik haydovchilar AQSh yuk tashish sohasida muhim o‘rin tutadi. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, ularning 750 mingdan 150 ming nafari yuk mashinasi haydovchisi sifatida faoliyat yuritmoqda. Mutaxassislar bir kishining xatosi butun jamoaga nisbatan adolatsizlik ekanligini ta’kidlamoqda. Ularning fikricha, muammoni hal qilish uchun til bilimi va litsenziya qoidalari adolatli va aniq tartibga solinishi zarur. Shunday qilib, barcha haydovchilarga teng munosabatda bo‘lish muhimdir.

Farg‘ona viloyatining Buvayda tumanida yashovchi 130 yoshli Huwaydo Umarova (Toshmatova) O‘zbekiston tarixida eng keksa inson sifatida rasmiy ravishda tan olindi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda Adliya vazirligi ma’lum qildi. Vazirlik tomonidan “Hech bir shaxs hujjatsiz qolmaydi” aksiyasi doirasida tumanning “Qoraqum” mahallasida o‘tkazilgan ro‘yxatlash ishlari vaqtida Huwaydo momoning tug‘ilgan sanasi hujjatlarda qayd etilmagani aniqlangan. Buvayda tumani Adliya bo‘limining arizasi asosida fuqarolik ishlari bo‘yicha Qo‘qon tumanlararo sudining sayyor majlisida mazkur masala ko‘rib chiqildi. Sud qaroriga ko‘ra, Huwaydo Umarova 1895 yil 1-yanvarda Buvayda tumanida tug‘ilgani rasmiy tasdiqlandi. Shu tariqa, Huwaydo momo hozirda O‘zbekistonda eng yoshi ulug‘ shaxs sifatida e’tirof etildi. Adliya vazirligi bildirishicha, endilikda u Ginnes rekordlar kitobiga dunyodagi eng keksa inson sifatida kiritilishi mumkin. Eslatib o‘tamiz, ilgari Huwaydo momo haqida turli xabarlar mavjud bo‘lgan, ammo uning yoshini tasdiqlovchi rasmiy hujjatlar bo‘lmagan. Sud qaroridan so‘ng bu ma’lumot qonuniy kuchga ega bo‘ldi. Voqealar rivojini kuzatishda davom etamiz.