Qandahor shahrida bolalar uchun mo‘ljallangan qo‘g‘irchoqlar va odam yoki hayvon shaklidagi kichik haykalchalarni sotish qat’iyan taqiqlandi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi.
Mahalliy manbalarning ma’lumotlariga ko‘ra, bu qaror diniy asoslarda qabul qilingan. Hududdagi ma’naviyat va fazilat posbonlari do‘konlarni bir necha bor tekshirib, bunday o‘yinchoqlarni savdodan olib tashlashni talab qilgan.
Ular bu buyumlarni “harom” deb atab, sotishga ruxsat yo‘qligini qat’iy bildirgan. Taqiq faqat qo‘g‘irchoqlar bilan cheklanmay, inson yoki hayvon tasviridagi boshqa o‘yinchoqlar ham ro‘yxatga kiritilgan.
Bunday tovarlar “idolga o‘xshash” deb baholanmoqda. Amaldorlar rasmiy izoh bermagan bo‘lsada, mahalliy savdogarlar holatni jiddiy qabul qilmoqda.
Ularning aytishicha, savdo shundoq ham sust bo‘lib, yangi qaror tushumni yanada kamaytirdi. Do‘konchilarga ko‘ra, “jon tasviri bo‘lgan har qanday haykalcha yoki qo‘g‘irchoq olib tashlanishi” haqida shoshilinch ko‘rsatmalar berilgan.
Ayrim savdogarlar qo‘rquv tufayli ismlarini ochiqlamayapti. Bozorlarda moral posbonlari takroriy tekshiruvlar o‘tkazmoqda.
Igrushka do‘konlari bo‘shab, raflarda faqat sharlar, qog‘ozdan yasalgan bezaklar va tasvirsiz buyumlar qoldirilmoqda. “Bu o‘yinchoqlar harom, sotolmaysiz” degan og‘zaki ko‘rsatmalar bir necha marotaba takrorlangan.
Talabga bo‘ysunmagan do‘konlarga ma’muriy chora ko‘rilishi mumkinligi haqida ogohlantirish berilgan. Taqiq e’lon qilingandan so‘ng, ko‘plab savdogarlar qimmatroq qo‘g‘irchoq va figurkalarni omborga yashirish yoki boshqa viloyatlarga yuborish yo‘lini izlamoqda.
Bu cheklov ularning oilaviy daromadiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Qo‘g‘irchoqlar savdosi Qandahor iqtisodiyotining katta qismini tashkil qilmasada, bolalar bozoridagi aylanma mablag‘ni to‘ldirib turuvchi kichik va doimiy kanal edi.
Endi bu kanal qisqarmoqda. Savdo pasaygani sababli narxlar keskin o‘zgarishi, tovarlarning yashirin aylanishga o‘tishi yoki umuman chirib ketishi mumkin.
Sotuvchilar qaysi yo‘lni tanlashni bilmayapti. Xususiy ishlab chiqaruvchilar bilan shartnomalar qiladigan xirdrochilar ham nogiron ahvolda.
Zakazlar to‘xtagan, to‘lovlar kechikmoqda. Ayrimlar kontraktlarni bekor qilish masalasini muhokama qilmoqda.
Moral qoidalarni nazorat qiluvchi vazirlik so‘nggi yillarda turli taqiq va cheklovlar orqali ijtimoiy sohalarga aralashmoqda. Musiqa, suratlar, kiyim-kechak va ayollar faolligiga oid talablar bosqichma-bosqich qattiqlashgani xalqaro ommaviy axborot vositalarida bir necha bor yoritilgan.
Xususan, tasvir masalasi e’tibor markazida. Haykallar, maneken boshlar va jonli mavjudot surati tushirilgan buyumlarga nisbatan talablar ilgari ham qattiq bo‘lgan.
Maneken boshlarini yopish yoki kesish vakolatlari qo‘llanilgani hujjatlashtirilgan. Tarixiy davrlarda ham butlar, haykallar yoki jonli tasvirlar diniy qarashlarga zid kelganda rad etilgan.
Hozirgi cheklovlar esa o‘sha madaniy-diniy merosning davomidir, degan fikrlar mavjud. Savdo do‘konlari uchun eng katta muammo omborda qola qolgan tovarni qanday utilizatsiya qilishdir.
Chetga chiqarish qimmat, mahalliy bozorda yashirin sotish esa xavfli hisoblanadi. Bozor notinchligi ishonchni pasaytiradi.
Ayrim sotuvchilar bolalar uchun “tasvirsiz” alternativalarni izlamoqda, masalan, konstruktorlar, jigso o‘yinlari, qog‘oz o‘yin to‘plamlari. Ammo bunday talab qo‘g‘irchoq darajasiga yetmayapti.
Ichki bozor savdogarlaridan biri Amu daryosi sohilida shunday degan: “Savdo oldin ham past edi, endi umuman tushib ketdi. Zo‘rg‘a tirik qolmoqdamiz”.
Bu fikr boshqa ko‘plab do‘kon egalari kayfiyatini aks ettiradi. Vaziyatni yengillashtirish maqsadida ayrimlar kichkina charxpalaklar, qog‘oz ucharlar va sharli to‘
