Dunyo yangiliklari

Agar Bryusselda hokimiyatdagi liberallar o‘rniga vatanparvar hukumatlar vakillari qo‘yilmasa, Yevropa ko‘z o‘ngimizda parchalanib ketadi. Bu haqda Vengriya bosh vaziri Viktor Orban Yevropani noqonuniy migratsiyadan himoya qilgani uchun Italiya bosh vaziri o‘rinbosari va “Liga” partiyasi rahbari Matteo Salviniga Yanosh Xunyadi mukofotini topshirish marosimida ma’lum qildi, deb yozmoqda RIA Novosti. Vengriya bosh vaziri Viktor Orbanning so‘zlariga ko‘ra, progressivlar Bryusselda joylashgan, bugun ular Bryusselni boshqarmoqda. “Agar biz buni o‘zgartirmasak, Yevropa tez orada ko‘z o‘ngimizda parchalanib ketadi. Ishonchim komilki, Bryussel liberal elitasi o‘z o‘rnida qola olmaydi. Yevropaga yangi rahbariyat kerak, yangi vatanparvar rahbariyat o‘z kuchini qurmaydi, balki xalqlar Yevropasini mustahkamlaydi. Bizning umumiy vazifamiz – xalqlar Yevropasini qayta tiklash, biz so‘nggi yillarda xalqlarimizdan noqonuniy ravishda tortib olingan huquqlarni tiklashimiz kerak”, — dedi Viktor Orban ijtimoiy tarmog‘larning birida efirga uzatilgan marosim chog‘ida. Shuningdek, u Yevropa komissiyasidan “Soros agentlari tarmog‘i”, Yevroparlamentdan esa “korrupsion lobbichilar” olib tashlanishi kerakligini ta’kidladi. “Yevropa Ittifoqi milliy hukumatlarni zaiflashtirishdan iborat bo‘lgan moliyaviy tarmoq bo‘la olmaydi. Biz Bryusselda, Amerikadagi do‘stlarimiz kabi tozalashga muhtojmiz", — dedi Orban. Eslatib o‘tamiz, avvalroq Orban Yevropa Ittifoqiga 12 ta talab qo‘yib, Ukraina bilan bog‘liq chaqiriqni ilgari surgan edi.

Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an Istanbul meri Ekrem Imomo‘g‘lining hibsga olinishi bilan bog‘liq vaziyat yuzasidan birinchi marta izoh berdi. U muxolifat tomonidan politsiya va sud tizimiga siyosiy bosim o‘tkazishga uringanlikni ta’kidladi. Imomo‘g‘lining hibsga olinishi va Erdo‘g‘anning munosabati 20 mart kuni Istanbul prokuraturasi muxolifatdagi Imomo‘g‘lini korrupsiya va poraxo‘rlik bilan shug‘ullanuvchi tashkilot ishi doirasida hibsga olinganini e’lon qildi. Siyosatchining o‘zi esa buni hokimiyat tomonidan bosim sifatida baholab, taslim bo‘lmasligini bildirdi. Istanbulda xavfsizlik choralari kuchaytirildi, ijtimoiy tarmoqlar ishida uzilishlar kuzatildi. Prezident Erdo‘g‘an Imomo‘g‘lining hibsga olinishini qonuniy jarayon deb baholar ekan, muxolifatni hokimiyatga ta’sir o‘tkazishga urinishda aybladi. “Muxolifat o‘z xatolarini yanada kattaroq xatolar bilan himoya qilmoqchi. Ular muvozanatni yo‘qotib, politsiyaga hujum qilmoqda, sudyalarga tahdid yubormoqda”, — dedi Erdo‘g‘an. Iqtisodiy ta’sir: lira qadrsizlandi, birja pasaydi Imomo‘g‘lining hibsga olinishi nafaqat siyosiy, balki iqtisodiy oqibatlarga ham olib keldi. Turk lirasi AQSH dollariga nisbatan 10% arzonlashib, birinchi marta 41 liradan yuqoriga chiqdi. Istanbul BIST 100 birjasining asosiy indeksi 6,87%ga tushib ketdi. Bu Turkiya iqtisodiyotidagi beqarorlik va siyosiy keskinlikning yanada kuchayishiga ishora qilmoqda. Hukumat va muxolifat o‘rtasidagi keskinlik Erdo‘g‘an muxolifatni tanqid qilar ekan, hukumat muxolifat bilan tortishishga emas, balki mamlakat muammolarini hal qilishga e’tibor qaratganini ta’kidladi. "Biz muxolifat bilan tortishishga vaqt ajrata olmaymiz. Biz maqsadlarimizga erishish yo‘lida harakat qilamiz", — dedi Turkiya prezidenti. Turkiya adliya vaziri Yilmaz Tunch esa Imomo‘g‘lining hibsga olinishi yuzasidan namoyishlar o‘tkazmaslikka chaqirib, bugungi jarayonning Erdo‘g‘anga hech qanday aloqasi yo‘qligini bildirdi. Ekrem Imomo‘g‘lining hibsga olinishi Turkiya siyosiy sahnasidagi keskinlikni yanada kuchaytirdi. Bu voqea nafaqat hukumat va muxolifat o‘rtasidagi ziddiyatni chuqurlashtirdi, balki iqtisodiy beqarorlikka ham sabab bo‘ldi.

Isroil mudofaa kuchlari (SAHAL) G‘azo sektorida bir kun avval boshlangan quruqlikdagi operatsiya hududini ushbu chiziqning janubiy qismida, Misr bilan chegara yaqinidagi Rafah shahrigacha kengaytirdi. Bu haqda SAHAL Telegram-kanalida 20 mart, payshanba kuni ma’lum qilindi. «So‘nggi bir necha soat ichida Isroil mudofaa kuchlari Rafahning Shabur hududida quruqlikdagi operatsiyani boshladi», — dedi harbiylar. Ular «bir vaqtning o‘zida G‘azoning shimoliy va markaziy qismida quruqlikdagi operatsiyalarni davom ettirayotganini» qo‘shimcha qildi. SAHAL shuningdek, G‘azo sektoridagi jangchilar pozitsiyalariga aviazarba berganini tasdiqlab, o‘z maqsadini «terrorchilar infratuzilmasini yo‘q qilish» deb atadi. SAHAL shuningdek, G‘azoda Hamas guruhi ichki xavfsizlik xizmati rahbari Rashid Jajuh o‘ldirilgani haqida xabar berdi. U bu lavozimda 2024 yilning iyulidan beri ishlab kelmoqda. Uning o‘tmishdoshi Sami Ude ham o‘ldirilgan. G‘azo Sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, oxirgi kunlarda Isroil havo hujumlari va janglarda 530 dan ortiq kishi halok bo‘lgan. Husiychilar Isroilga aloqador kemalarga yangi hujumlar bilan tahdid qildi Yamanda husiychilar Isroilga G‘azo sektoriga gumanitar yordam yetkazish uchun bergan muddat tugaganidan keyin Isroil bilan bog‘liq kemalarga hujumlarni qayta boshlash bilan tahdid qilishdi. Bu haqda 12 mart kuni AFP agentligi yozgan. Agentlik tomonidan keltirilgan isyonchilar bayonotida ular Qizil va Arab dengizlari, Bob al-Mandeb bo‘g‘ozi va Adan ko‘rfazida «barcha Isroil kemalarining o‘tishiga taqiq»ni yangilash niyatida ekani aytiladi.

Buyuk Britaniya razvedkasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2022 yilda Ukrainaga qarshi urush boshlanganidan buyon Rossiya armiyasi halok bo‘lgan va yaralanganlar bilan birga qariyb 900 ming kishini yo‘qotgan bo‘lishi mumkin. Bu haqda Britaniya Mudofaa vazirligining yangi hisobotida so‘z boradi. Eng katta yo‘qotishlar Londonning baholashicha, Rossiya qurbonlari 200-250 ming askarga yetgan. Bu Rossiya uchun Ikkinchi jahon urushidan keyingi eng katta harbiy yo‘qotish hisoblanadi. Britaniya razvedkasi Rossiya rahbariyati urush maqsadlarini o‘z askarlari hayotidan ustun qo‘yayotganini ta’kidladi. Hisobotda aytilishicha, Kreml yuqori darajadagi yo‘qotishlarga ko‘nikishga tayyor, agar bu aholining qo‘llab-quvvatlashini zaiflashtirmasa va safarbarlikni davom ettirish imkoniyati saqlansa. Etnik ozchiliklarning majburiy safarbarligi Hisobotda Rossiya hukumati urushda qashshoq hududlardan kelgan askarlarni ko‘proq foydalanayotgani qayd etilgan. Moskva va Sankt-Peterburg kabi yirik shaharlarda safarbarlik darajasi past, ammo etnik ozchiliklar ko‘p yashaydigan hududlarda majburiy safarbarlik ancha yuqori. "Qashshoq mintaqalardan kelgan askarlar nomutanosib ravishda ko‘proq frontga yuborilmoqda", — deyiladi Britaniya hukumatining hisobotida. Pentagon va mustaqil manbalar baholari 2024 yil noyabrida Pentagon Rossiya armiyasining umumiy yo‘qotishlarini 615 ming kishi deb baholagan. Britaniya mudofaa vazirligi 2024 yil iyunida Rossiyaning yo‘qotishlari 610 ming kishi ekanini qayd etgan — ulardan 200 ming kishi halok bo‘lgan, 400 mingdan ortig‘i yaralangan. Vladimir Putin esa shu yilning iyun oyida Rossiya armiyasi 135 ming harbiyni yo‘qotganini e’lon qilgan. Mustaqil jurnalistik hisobotlar BBC rus xizmati va “Mediazona” jurnalistlari halok bo‘lgan 95,026 rossiyalik askar va ofitserlarning shaxsini aniqlagan. 2024 yil yanvar-fevral oylarida ushbu ro‘yxatga 5007 yangi qurbon qo‘shilgan. Shuningdek, ularning hisob-kitoblariga ko‘ra, DXR va LXR qurolli tuzilmalarida 21-23,5 ming nafar askar halok bo‘lgan. Ular orasida ko‘plab majburiy safarbar qilingan va frontga minimal tayyorgarlik bilan yuborilganlar bor. Xalqaro tahlilchilar va mustaqil manbalar ma’lumotlari Rossiya armiyasi yo‘qotishlari juda yuqori ekanini ko‘rsatmoqda. Kreml esa hozircha bu raqamlarni rasman tasdiqlamasdan, faqat o‘z hisoblarini e’lon qilib kelmoqda. Bu esa Rossiyadagi axborot xurujlari va urushga bo‘lgan turli pozitsiyalarni yanada kuchaytirishi mumkin.

Islom Karimov O‘zbekistonni mustaqillikdan boshlab to 2016 yilning sentyabriga qadar, chorak asr boshqardi. Karimov davrida O‘zbekiston faqat bitta davlat bilan ittifoqchilik munosabatlarini o‘rnatdi. U ham bo‘lsa Rossiya Federatsiyasi bilan, 2005 yilning noyabr oyida. Vaholanki, Karimov Rossiyaga ishonchsizligi bilan tanilgan edi. Karimovning Rossiyaga ishonchsizligi tabiiy hol edi. Nafaqat O‘zbekiston, balki SSSR tarqalgach mustaqilligini qo‘lga kiritgan barcha yangi davlatlarning Rossiyaga ishonchsizlik va qo‘rquv bilan qarashi – tabiiy edi. Chunki SSSRni tiklash g‘oyalari, intilishlari, loyihalari Rossiyada kuchli edi va hali ham saqlanib qolmoqda. Moskva yangi mustaqil davlatlarga, jumladan O‘zbekistonga ham o‘zining siyosiy va geosiyosiy irodasini o‘tkazishdan tortinmagan. 1995 yilda Rossiya Davlat Dumasiga saylovlar bo‘ladi. Saylovlarda Kommunistik partiya katta g‘alabani qo‘lga kiritadi. Yelsin tarafdori bo‘lgan “Nash dom – Rossiya” partiyasi esa bor-yo‘g‘i 10 foiz ovoz oladi. 1996 yilning mart oyida Duma SSSRni tiklash bo‘yicha ikkita qonun qabul qiladi. Biri “SSSR xalqlari integratsiyasini ta’minlash bo‘yicha”, ikkinchisi “Belovej kelishuvi kuchini yo‘qotgan deb hisoblash to‘g‘risida” edi. Tabiiyki, Rossiyadagi bu va boshqa kayfiyatlar O‘zbekistonni, boshqa yangi mustaqil davlatlarning xavotiriga sabab bo‘ladi. 1997 yilda Karimov “O‘zbekiston 21-asr bo‘sag‘asida” nomli kitob yozadi. Bu kitobda yettita yirik tahdidlar sanab o‘tiladi. “Mintaqaviy mojarolar”, “diniy ekstremizm va terrorizm”, “buyuk davlatchilik shovinizmi va agressiv millatchilik”, “etnik va millatlararo ziddiyatlar”, “korrupsiya va jinoyatchilik”, “mahalliychilik va urug‘-aymoqchilik” hamda “ekologik muammolar” haqida gapiriladi. Qisqa qilib aytganda, Karimov mintaqaviy mojarolar, hamda ekstremizm va terrorizm O‘zbekistonni bezovta qiladi, lekin bizni eng jiddiy xavotirga soladigan va mustaqilligimizga real tahdid bo‘lgan narsa bu – shovinizm, agressiv millatchilik, imperializm deya, faqat Rossiyani tilga oladi. Kitobning uchinchi bo‘limi faqat Rossiya tomonidan bo‘layotgan tahdidlarga bag‘ishlanadi. Karimovning fikrlarini muxtasar qilsak, quyidagi xulosalar bildiriladi: Rossiya siyosiy elitasida, maxsus xizmatlarida, davlati tarkibida shunday kuchlar va kayfiyatlar borki, ular mustaqil davlatlarga yuqoridan qaraydi, o‘z imperiyasining tarkibi sifatida ko‘radi, doim qaram holatda ushlab o‘tirishni istaydi, va imkoniyat bo‘lsa – yana o‘z imperiyalarini tiklashni xohlaydi. Rossiya o‘z ta’sirini va bosimini ushlab turish uchun, yangi davlatlarning chegaralari bilan o‘yin qilishni o‘ylaydi, millatlararo ziddiyatlarni qo‘zg‘ab, gijgijlab, o‘rtakashlik qilish orqali o‘z loyihalarini amalga oshirishni istaydi. Shuningdek, rus imperializmi o‘zbek xalqida, mahalliy xalqlarda noqislik kompleksini yaratishga harakat qilgan, “qoloqlik” ruhiyatini singdirgan. 1990-yillarning o‘rtalaridan O‘zbekiston Rossiyadan uzoqlashib, G‘arb davlatlari, avvalo AQSH bilan aloqalarni kuchaytirib bordi. 2001 yil 11 sentyabrdan keyin AQSH bilan munosabatlar kardinal o‘zgardi. O‘zbekiston Afg‘oniston bo‘yicha AQSH operatsiyalariga o‘z hududini tranzit sifatida ishlatishga rozi bo‘ldi. Qarshidagi harbiy baza taqdim qilindi, u yerda 1500-5000 ga yaqin harbiy xizmat qilgani aytiladi. 2002 yilning mart oyida Karimov Vashingtonda Jorj Bush bilan “Strategik sheriklik deklaratsiyasi”ni imzolaydi. Deklaratsiyaga ko‘ra, “AQSH O‘zbekistonning xavfsizligiga va xududiy yaxlitligiga har qanday tahdidni o‘ta jiddiy xavotir bilan qarshi oladi” deyiladi. Biroq, 2003-05 yillar davomida bir qancha voqealar sabab, Karimov G‘arbdan uzoqlasha boshlaydi. Jumladan, 2003 yilning noyabrida Gruziyada inqilob yuz beradi. 2004 yil noyabrida boshlangan ommaviy namoyishlar, 2005 yilning yanvariga kelib Ukrainada ham hokimiyat o‘zgarishiga olib keladi. 2005 yilning martida qo‘shni Qirg‘izistonda Asqar Akayev yiqitiladi. Qolaversa, AQSHdan kutilgan sarmoyalar O‘zbekistonga kelmaydi. 2003 yil dekabrida O‘zbekiston Qarshidagi baza bo‘yicha kelishuvni qayta ko‘rib chiqishni so‘raydi, bu masalani jami 6 marta ko‘taradi. AQSH “bunga ehtiyoj yo‘q” deb javob beradi. Rangli inqiloblar va AQSHdan sezilarli moliyaviy sarmoyalar kelmagani fonida, Karimov Rossiya bilan yaqinlashishga kirishadi. 2004 yil iyunida O‘zbekiston Rossiya bilan “Strategik xamkorlik” kelishuvini imzolaydi. Kelishuvga ko‘ra, harbiy infrastrukturani birgalikda ishlatish, “Lukoyl”ga O‘zbekistondagi katta gaz konlarini berish belgilanadi. Lekin O‘zbekistonning G‘arb bilan aloqalari 2005 yil mayda yuz bergan Andijon voqealaridan keyin keskin pasayishga sababchi bo‘ldi. G‘arb davlatlari hukumat versiyasini qo‘llamadi, xalqaro tekshiruvni talab qildi. 2005 yil 29 iyulda Karimov AQSH harbiy bazasini 180 kun ichida yopishni talab qiladi. Sabab sifatida AQSH ijara pulini to‘lamagani va atrof-muhitga katta zarar yetkazgani keltirildi. 2005 yil sentyabrida RF bilan harbiy o‘quv mashqlari o‘tadi. Bu SSSR qulaganidan keyingi birinchi qo‘shma harbiy o‘quv mashqlari edi. 2005 yil noyabrda esa O‘zbekiston Rossiya Federatsiyasi bilan “Ittifoqchilik munosabatlari” borasida kelishuv tuzadi. 2006 yil yanvarida O‘zbekiston yana Kollektiv Xavfsizlik Shartnomasi Tashkilotiga qaytadi. Karimov siyosiy tizimni barqarorlashtirib olgach, 2007-09 yillarda O‘zbekiston yana Rossiyadan masofa saqlay boshlaydi. KXSHTdan 2012 yilda yana chiqib ketadi. Karimovning Rossiya bilan ittifoqchiligi nimani ko‘rsatadi? Inson huquqlarining buzilishi – muvozanat buzilishiga olib keladi. Vijdon erkinligi va diniy erkinliklarning ta’minlanmasligi, davlatni ichki va tashqi siyosatda katta chayqalishlarga, O‘zbekistonning mintaqadagi maqomi va xalqaro prestijiga katta zarba yetishiga sababchi bo‘ldi. Inson huquqlari, diniy erkinliklar, demokratik institutlarning bir maromda ishlashi bilan davlatning xalqaro maydonda obro‘-e’tiborli bo‘lishi o‘rtasida qonuniy bog‘liqlik bor. Bu qonuniyatni inkor etish esa, xatolarga, fojialarga sabab bo‘ladi. Kamoliddin Rabbimov, siyosatshunos

Italiyaning Abruzzo mintaqasida joylashgan Penne shahri tarixiy uylar 1 yevroga sotiladigan maxsus dasturni joriy qildi. Mahalliy hukumat shu tariqa shahar markazining qiyofasini yaxshilashni maqsad qilgan. “Shaharda 40 dan ortiq bo‘sh va qarovsiz qolgan binolar mavjud bo‘lib, ularning barchasi tarixiy markazda joylashgan. Bu yerda yashagan oilalar o‘n yillar avval ko‘chib ketgan”, dedi shahar meri Gilberto Petruchchi. “Mazkur dastur 2022 yilda boshlangan bo‘lib, shu vaqtga qadar oltita uy sotilgan. Navbatdagi sotuvga qo‘yiladigan uylar ro‘yxati yaqin kunlarda e’lon qilinadi”, dedi mer. Dasturga ko‘ra, Penne shahridagi Uyg‘onish davriga oid bir nechta uylari sotilishi rejalashtirilgan. Ularning aksariyati bir vaqtlar fermer oilalariga tegishli edi. Ularning aksariyati boshqa mamlakatlarga, xususan, AQSH, Belgiya, Venesuelaga va boshqa yirik shaharlarga fabrikalarda ishlash uchun ko‘chib ketgan. 1 yevrolik xonadonlarga oid dasturlarning aksariyati xaridorlardan 2000 yevrodan 5000 yevrogacha depozitni talab qiladi va xonadon ta’mirda o‘tgachgina, avvalgi summa qaytariladi. Ammo Penne xaridorlar uchun qulay imkoniyatlarni taqdim etmoqda. “Yagona talab shundaki, yangi uy egalari ushbu xonadonlarni uch yil ichida to‘liq ta’mirlash majburiyatini o‘z zimmasiga oladi. Bundan tashqari, yangi uy egalari ish boshlashlari uchun biz dastlabki to‘lov kafolatini talab qilmaymiz. Biz tarixiy ahamiyatga ega hududlarimizni qayta jonlantirish uchun yurtimiz mehmonlarini har tomonlama rag‘batlantirish va qo‘llab-quvvatlashni istaymiz”, deydi Petruchchi. Dastur ishtirokchilari uchun yana bir qo‘shimcha bonus ham bir: uyni ta’mirlash jarayonida yangi mulkdorlarga italiyalik mutaxassislar — arxitektorlar, geodeziya mutaxassislari va quruvchilar yordam beradi.

Dubay shokoladidan keyin Dubay torti oshpazlik olamiga kirib keldi. Ushbu tendensiya Pasxa arafasida tez mashhurlikka erishmoqda. Ijtimoiy tarmoqlar noodatiy yangi mahsulotlarning kadrlari bilan to‘la. Taom an’anaviy ingrediyentlarga, shuningdek, pista uniga, shokolad bo‘laklariga va eritilgan shokoladga asoslangan. Pasxa keklari pista rangli sir va pista barglari bilan bezatilgan. Shirinlikning g‘ayrioddiy bajarilishi bozorni tom ma’noda egallab oldi. Masalan, Moskvada Pasxadan roppa-rosa bir oy oldin shov-shuv ko‘tarildi. Dubay Pasxa tortlarining har biri 5,5 ming rubldan sotilmoqda, deb yozadi Lenta.ru. Shunisi e’tiborga loyiqki, Chelyabinsk viloyatidan bo‘lgan qandolatchi Yekaterina Abramova Pasxa bayrami uchun g‘ayrioddiy taomni o‘ylab topdi. U tort ichiga pista pastasi va tiniq kataifi xamirini qo‘ydi.

Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy 19 mart kuni AQSHning sobiq prezidenti va ehtimoliy kelajakdagi nomzod Donald Tramp bilan telefon orqali suhbatlashdi. Suhbat davomida Zelenskiy Ukrainadagi mojaro va uni hal qilish yo‘llari haqida gapirdi, deb The Moscow Times xabar berdi. Zelenskiy hududiy bo‘linishga qarshi Ukraina prezidenti Tramp bilan gaplashar ekan, hozirgi to‘qnashuv chizig‘i bo‘ylab urushni tugatish taklifini qo‘llab-quvvatlamasligini ma’lum qildi. “Hududlar, shaharlar va shaharchalar bor, ularni turli aloqa liniyasi kesib o‘tgan. Agar bu liniyalarni qoldirsak, ular hayotsiz hududlarga aylanadi”, dedi Zelenskiy. U bu vaziyatni Berlin devoriga o‘xshatib, “Biz yangi Berlinlarni xohlaymizmi?” deb so‘radi. Zaporoje atom elektr stansiyasi masalasi Suhbat davomida Zelenskiy Rossiya nazorati ostida bo‘lgan Zaporoje atom elektr stansiyasini AQSHga topshirish imkoniyatini ham muhokama qilganini aytdi. Unga ko‘ra, agar Vashington stansiyani modernizatsiya qilish va uni texnik mutaxassislar bilan ta’minlashga rozi bo‘lsa, Kiyev bu borada kelishuvga tayyor. Ukraina hududiy yaxlitligini himoya qilishga harakat qiladi Zelenskiyning so‘zlariga ko‘ra, u Donald Trampga Ukraina o‘z hududiy yaxlitligini saqlab qolish uchun bor kuchini ishga solishini aytib o‘tdi. “Biz bu masalada Ukrainani iloji boricha himoya qilamiz. Biroq bu biz uchun juda murakkab jarayon bo‘ladi”, dedi prezident. Shuningdek, Ukrainada o‘z harbiylarini joylashtirishi mumkin bo‘lgan davlatlar mavjudligi ham tilga olindi. “Chegarada bo‘lishga tayyor turganlar, xavfli joylarda joylashishni xohlaydiganlar bor. Biz umumiy tasavvurni ishlab chiqishimiz kerak”, dedi Zelenskiy. Tramp va Putin o‘rtasidagi suhbat Qizig‘i shundaki, Donald Tramp 18 mart kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan ham muloqot qilgan edi. Zelenskiy bilan suhbat esa 19 mart kuni bo‘lib o‘tdi. Bu esa AQSHning kelajakdagi siyosiy pozitsiyasi borasida turli taxminlarga sabab bo‘lmoqda.

Foto: Sun’iy intellekt tomonidan yaratilgan surat Shimoliy Koreya dunyodagi eng yirik bitkoin egalari orasida uchinchi o‘ringa ko‘tarildi, faqat AQSH va Buyuk Britaniyadan ortda qolmoqda. Bu keskin o‘sish, asosan, shimoliy koreyalik hakerlarning kriptovalyuta o‘g‘irlash borasidagi muvaffaqiyatlari bilan bog‘liq, deb yozadi The Times. Arkham Intelligence kompaniyasi ma’lumotlariga ko‘ra, kriptovalyuta hamyonlari egaligini aniqlash uchun sun’iy intellektdan foydalangan holda o‘tkazilgan tadqiqot Shimoliy Koreya hakerlar guruhi Lazarus (ular TraderTraitor nomi bilan ham ma’lum) 13 ming 580 bitkoinga egaligini ko‘rsatdi. Bugungi kunda bu miqdor taxminan 1,15 mlrd dollar baholanmoqda. Natijada, Shimoliy Koreya kriptovalyuta zaxiralari bo‘yicha dunyoda uchinchi o‘rinni egalladi. Birinchi o‘rinda 16,5 mlrd dollarlik zaxira bilan AQSH, ikkinchi o‘rinda Buyuk Britaniya turibdi — ularning zaxirasi 5 mlrd dollar atrofida. Shu bilan birga, AQSH va Buyuk Britaniya ushbu kriptoaktivlarni asosan jinoyatchilardan musodara qilingan mablag‘lar hisobidan qo‘lga kiritgan. Lazarus Group dunyodagi eng muvaffaqiyatli jinoiy kibergurohlardan biri hisoblanadi. Uning hakerlik faoliyati orqali topgan mablag‘lari Kim Jong Un rejimi uchun muhim moliyaviy manba bo‘lib, jumladan, ommaviy qirg‘in qurollarini ishlab chiqish dasturlarini moliyalashtirishda qo‘llaniladi. AQSH Federal tergov byurosi (FBI) ma’lum qilishicha, Lazarus kriptovalyuta birjasi Bybitga uyushtirilgan hujumda 1,6 mlrd dollarlik Ethereum'ni o‘g‘irlagan. Bu hajm Shimoliy Koreyaning 2023 yildagi harbiy budjeti (1,4 mlrd dollar) dan ham yuqori. Bu hozirgacha aniqlangan eng yirik kibero‘g‘irlik hisoblanadi. Avvalgi rekord 2003 yilda Saddam Husayn tomonidan Iroq Markaziy bankidan o‘g‘irlangan 1 mlrd dollarga tegishli edi. Kriptobezopaslik sohasida mutaxassislashgan TRM Labs ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yil fevral oyida dunyo bo‘ylab kriptovalyutada o‘g‘irlangan 1,7 mlrd funt sterlingning 35 foizi Shimoliy Koreya hukumati bilan bog‘liq haker guruhlariga to‘g‘ri keladi.

Har yili 20 mart – Xalqaro baxt kuni munosabati bilan e’lon qilinadigan World Happiness Report 2025 reytingi ma’lum bo‘ldi. Finlyandiya ketma-ket sakkizinchi bor dunyodagi eng baxtli davlat sifatida tan olindi. Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida esa Qozog‘iston eng yuqori natijani ko‘rsatdi. Mazkur reytingni tuzishda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot hajmi, umr ko‘rish davomiyligi, ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash, shaxsiy erkinlik darajasi, korrupsiya darajasi va aholining saxiyligi kabi mezonlar hisobga olinadi. Markaziy Osiyo mamlakatlari orasidagi reyting quyidagicha ko‘rinish olgan: - Qozog‘iston 43-o‘rin (6 pog‘ona yuqoriladi) - O‘zbekiston 53-o‘rin (6 pog‘ona pastladi) - Qirg‘iziston 75-o‘rin (o‘zgarishsiz qoldi) - Tojikiston 90-o‘rin (2 pog‘ona yuqoriladi) - Turkmaniston reytingga kiritilmagan. Amerika Qo‘shma Shtatlari esa yuqori 10 talikka kira olmay, 24-o‘ringa tushib ketgan. Rossiya olti pog‘ona yuqorilab, 66-o‘rinni egallagan bo‘lsa, Ukraina aksincha, olti pog‘ona pasayib, 111-o‘rinda qolgan. Eng baxtsiz davlat sifatida Afg‘oniston tan olingan (147-o‘rin). U bilan birga Sierra-Leone, Livan, Malavi va Zimbabve ham reytingning eng quyi pog‘onalarida qayd etilgan.

Amerika Qo‘shma Shtatlari Federal qidiruv byurosi (FQB) Eronga harbiy texnologiyalarni noqonuniy yetkazib berishda ayblanayotgan xitoylik Chjunni qo‘lga olish uchun 15 million dollarlik mukofot tayinladi. FQB ma’lumotiga ko‘ra, Xitoy fuqarosi Amerika elektron komponentlarini Xitoy va Gonkong orqali Eronning Islom inqilobi gvardiyasi va uning Quds kuchiga yetkazib bergan. AQSH ushbu tashkilotlarni xorijiy terrorchi tashkilotlar ro‘yxatiga kiritgan bo‘lib, ular dronlar, ballistik raketalar va boshqa harbiy texnikalar ishlab chiqarishda aynan shu komponentlardan foydalangan deb hisoblaydi. Shuningdek, 2024 yilda AQSH Adliya departamenti Chjundan tashqari yana uch nafar xitoylikni Eron uchun harbiy maqsadlarda foydalaniladigan komponentlarni noqonuniy yetkazib berishda ayblagan. AQSH Davlat departamenti bayonotida qayd etilishicha, Eronning Islom inqilobi gvardiyasi dunyodagi ko‘plab terrorchilik guruhlari, jumladan, HAMAS, “Hizbulloh” va Iroqdagi Eron tarafdori bo‘lgan qurolli guruhlarni moliyalashtirib keladi. Moliyalashtirishning bir qismi harbiy texnika, jumladan, dronlar sotish orqali amalga oshirilmoqda. Ma’lumot o‘rnida, AQSH prezidenti Donald Tramp ikki hafta avval Eron oliy rahnamosi Ali Xomanaiyga yadroviy qurol yaratilishining oldini olish uchun to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralarni boshlash taklifini o‘z ichiga olgan maktub yo‘llaganini ma’lum qildi.

AQSH prezidenti Donald Tramp Ukrainadagi atom elektr stansiyalarini nazorat qilishni o‘z mamlakatiga o‘tkazish taklifini bildirdi. Bu haqda AQSH davlat kotibi Marko Rubio va milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi Maykl Uols ma’lum qildi. 19 mart kuni Donald Tramp va Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy o‘rtasida o‘tkazilgan telefon muloqotidan so‘ng, Oq uy ma’muriyati vakillari ushbu taklifni e’lon qildi. Rubio va Uolsning ta’kidlashicha, Tramp Ukraina energetika infratuzilmasini ishonchli himoya qilishning eng samarali yo‘li atom elektr stansiyalarini AQSH boshqaruviga o‘tkazish ekanini aytgan. Tramp AQSH elektr energiyasi va kommunal xizmatlari sohasidagi keng tajribasidan foydalanib, atom elektr stansiyalarini ishga tushirish va ularning xavfsizligini ta’minlashda katta yordam ko‘rsatishi mumkinligini qayd etgan. Shuningdek, prezident Tramp Ukrainaga Patriot havo mudofaa tizimlarini yetkazib berish masalasida ham Zelenskiy bilan hamkorlik qilishga va’da bergan. Zelenskiy bu suhbatni «ijobiy, mazmunli va samimiy» deb baholab, AQSH prezidentiga ko‘rsatilayotgan yordam uchun minnatdorchilik bildirgan. Ikki davlat rahbarlari, shuningdek, Kursk viloyatidagi vaziyatni muhokama qilib, harbiy vaziyat o‘zgargan sharoitda mudofaa idoralari o‘rtasida ma’lumotlar almashinuvini yanada kuchaytirishga kelishib olgan.

Yevropa Ittifoqi Rossiyani Yevropa xavfsizligi uchun yaqin kelajakdagi eng jiddiy tahdid sifatida ko‘rishini ma’lum qildi. Bryusselda e’lon qilingan Yevropa mudofaasining 2030 yilgacha bo‘lgan muddatga operativ tayyorgarligi to‘g‘risidagi Oq kitobda Rossiyaning tajovuzkor yadroviy siyosat yuritayotgani va Belarusda yadroviy qurol joylashtirishi ayniqsa xavfli vaziyat sifatida qayd etilgan. Hujjatda Moskva «tizimli beqarorlik tarmog‘i»ni yaratishda ayblanib, avtoritar davlatlar bilan yaqin hamkorlik qilib, Yevropa Ittifoqining qo‘shni hududlarida— G‘arbiy Bolqon, Gurjiston, Moldova va Armaniston kabi davlatlarda doimiy ravishda qarama-qarshilik va beqarorlikni qo‘zg‘atib kelayotgani qayd etilgan. Bundan tashqari, Rossiyaning Afrika qit’asidagi ta’siri ham barqarorlikni buzuvchi faktor sifatida ta’riflangan. Shuningdek, Bryussel Ukrainadagi vaziyatga alohida e’tibor qaratgan. Yevropa Ittifoqi fikricha, agar Rossiya Ukrainada o‘z maqsadlariga erishadigan bo‘lsa, uning hududiy ambitsiyalari bundan ham kengroq qamrovga ega bo‘ladi. Yana bir muhim jihat – 2025 yilga borib Rossiyaning mudofaa xarajatlari xarid qobiliyati pariteti bo‘yicha Yevropa Ittifoqiga a’zo mamlakatlarning umumiy mudofaa xarajatlaridan yuqori bo‘lishi taxmin qilinmoqda. Bu esa Yevropaning mudofaa siyosatida jiddiy o‘zgarishlarga sabab bo‘lishi mumkin. Shu munosabat bilan Yevropa Ittifoqi o‘zining mudofaa strategiyasida Rossiyaga nisbatan jiddiy e’tibor qaratish va xavfsizlik choralarini yanada kuchaytirishga qaror qilgan.

Seshanba kunidan beri Rossiyadagi harbiy manbalar Ukraina qurolli kuchlari quruqlik orqali Belgorod oblastiga hujum uyushtirayotgani haqida xabar bermoqda. Ularning ma’lumotlariga ko‘ra, Ukraina bo‘linmalari region shimoli-g‘arbidagi Krasnoyarujskiy rayonida, Kursk oblasti bilan tutashgan nuqtada Rossiya chegara mudofaasini yorib o‘tishga harakat qilmoqda. Ukraina qo‘shinlari yaqinda Kursk oblastining 2024 yil avgustidan buyon egallab turilgan Sudja rayonining katta qismidan chekindi, ammo Guyevo qishlog‘i yaqinida va R200 Sumi-Yunakovka-Sudja yo‘li bo‘ylab Gogolevka qishlog‘i va Oleshnya nazorat-o‘tkazish punkti yaqinida Rossiya hududining chegara uchastkalarini ushlab turishda davom etmoqda. O‘z navbatida, Rossiya armiyasi R200 trassasidan g‘arbda, Novenkoye qishlog‘i yaqinida Ukraina hududining kichik bir qismini egallab olgan. Bu uchastkalarning barchasida Rossiya armiyasi hujum qilmoqda, bu hududlarda janglar to‘xtamayapti. Rossiya harbiy kanallarida aytilayotgan Ukrainaning yangi hujumlari Kursk oblastida qolgan (Guyevo hududidagi) kichik platsdarmdan taxminan 25-30 km janubi-sharqda kuzatilmoqda. Bu chalg‘ituvchi zarba bo‘lishi ham, Ukraina qurolli kuchlarining Rossiyaning «Sever» guruhi kuchlarini yoyib yuborishga qaratilgan umumiy strategiyasining bir qismi bo‘lishi ham mumkin. Umuman olganda, bunday hujumlar butun hozirgi harbiy kampaniya uchun xos hisoblanadi. Bo‘linmalar Sudja hududidan olib chiqilgach, Ukraina qurolli kuchlari qo‘mondonligi ixtiyorida bo‘sh zaxiralar paydo bo‘ldi, Kursk oblastidagi rus guruhi qo‘mondonligi esa hali ham asosiy vazifa – butun Rossiya hududini ozod qilish bilan band. Rossiya mudofaa vazirligi 18 mart kuni rasmiy ravishda AQSH va Rossiya prezidentlarining telefon suhbati atrofida «salbiy fon yaratish» hamda Donald Trampning «tinchlik tashabbuslarini obro‘sizlantirish» uchun Ukraina soat 5:50 da Belgorod oblasti g‘arbida Demidovka va Prilese aholi yashash manzillari yo‘nalishida «Ukraina qurolli kuchlari bo‘linmalarining bostirib kirishga urinishi» amalga oshirilganini ma’lum qildi. Rossiya harbiylari ma’lumotiga ko‘ra, seshanba kuni Ukraina qurolli kuchlari Belgorod oblasti yo‘nalishida besh marta hujumga urinish amalga oshirgan, oxirgisi – soat 17:30 dan 18:45 gacha. Barcha hujumlar qaytarildi, deya ma’lum qildi Rossiya mudofaa vazirligi. Vazirlik bayonotiga ko‘ra, Belgorod yo‘nalishidagi hujumlarga 200 nafargacha ukrainalik harbiy xizmatchi va 29 ta harbiy texnika, jumladan, beshta tank, 16 ta zirhli jangovar mashina, uchta muhandislik to‘siqlarni bartaraf etish mashinasi jalb etilgan. Ukraina Rossiya tomonining bu mavzudagi bayonotlariga rasman izoh bermayapti. «Kimdir chiqdi, bu kimgadir kimdir qochgandek ko‘rindi, kimdir esa chiqib, boshqa bir burchakda kirdi. Bu bizning strategik qadamlarimiz, maqsadlarimiz mutlaqo tushunarli», – degandi bir kun avval Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy. Rossiya harbiylashgan telegram-kanallari ham RF mudofaa vazirligi bayonoti ortidan chorshanba kuni ertalab Ukraina armiyasining Belgorod oblasti g‘arbidagi barcha hujumlari qaytarilganini da’vo qildi, ammo xabarlarda vaziyat murakkabligicha qolayotgani tan olingan hamda Ukraina qurolli kuchlari zaxiralarni olib kelib, yangi zarbalarga tayyorlanayotgani haqida ogohlantirish berilgan. Belgorod oblastining Krasnoyarujskiy rayonidagi murakkab vaziyat haqida 18 mart kuni gubernator Vyacheslav Gladkov ham qisqacha aytib o‘tgandi. Seshanba kuni u telegram-kanalida shunday yozgan: «Krasnoyarujskiy rayonidan qaytib keldim. Bugun u yerda shtab yig‘ilishi o‘tkazildi. Aholimiz xavfsizligini ta’minlayapmiz. Uyma-uy yurishni davom ettiramiz, odamlar bilan suhbatlashamiz. Ha, biz oldindan ogohlantirib qo‘yyapmiz, odamlar o‘z uylarini vaqtincha tark etib, xavfsiz bo‘lishlari uchun shunday qilishimiz kerak». «Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, vaziyat keskin yomonlashganda va odamlar allaqachon shiddatli o‘qlar yomg‘iri ostida qolganda, biz hech narsa qila olmaymiz», – deya qo‘shimcha qildi Gladkov. Keyinroq u chorshanba kuni Krasnoyarujskiy rayoniga kirish yopiqligini, yo‘l harakat xavfsizligi boshqarmasi xodimlari «aholi kirishiga (o‘tishiga) yo‘l qo‘ymaslik maqsadi»da barcha avtomobil yo‘llarida navbatchilik qilishini ma’lum qildi. «Agar siz ushbu qarorni bajarmasangiz, halok bo‘lishingiz mumkin», – deya ogohlantirgan gubernator. O‘tgan hafta Rossiya harbiylari o‘tgan yilning avgustidan beri Ukraina qurolli kuchlari nazorati ostida bo‘lgan Kursk oblastidagi Sudja shahrini egallashga muvaffaq bo‘lgandi. RF mudofaa vazirligiga yaqin hisoblangan Rybar telegram-kanali 20 mart kuni ham mazkur chegara hududda og‘ir janglar ketayotgani, dushman o‘rmonzorlarda mustahkamlanib olgani va rayon markazi Krasnaya Yarugani egallash maqsadidan qaytmayotgani haqida yozdi.

Xitoyda uy hayvonlarini klonlashtirishga bo‘lgan qiziqish tobora ortib bormoqda. Bu haqida Daily Mail nashri xabar tarqatdi. Nashr pekinlik dizayner Lyu Sinning hikoyasini misol keltirgan. Lyu taxminan 15 yil avval ko‘chadan topgan mushugi Tomketni klonlashga qaror qilgan. Tomket yoshi ulg‘aygani sari kasallana boshlagan va uning egasi Lyu Sin mushugini yo‘qotishni istamagan. Shuning uchun u hayvonning terisidan namunalar olib, mutaxassislarga murojaat qilgan. Uchinchi urinishda mutaxassislar Tomketning klonini yaratishga muvaffaq bo‘lishdi, yangi mushukcha asl nusxasidan deyarli farq qilmas edi. Xizmat narxi Lyu Sin uchun 19 ming dollarni tashkil etgan. Mazkur xizmatni ko‘rsatuvchi kompaniyalar uy hayvonining terisidan olingan namunalar asosida klonlarni yaratadi. Biroq, ushbu jarayon har doim ham muvaffaqiyatli kechmaydi – ba’zan bir necha bor urinish talab etiladi yoki bir vaqtning o‘zida bir nechta klonlar paydo bo‘lishi mumkin. Oddiy holatda buyurtmachilar 12-18 oy ichida klonlashtirilgan hayvonlarni qabul qilib olishadi. Xitoyda uy hayvonlarini tijorat maqsadida klonlashga ruxsat berilgan bo‘lsa-da, xizmatning ommalashuvi bilan bog‘liq axloqiy masalalar ham jamiyat tomonidan tobora ko‘proq muhokama qilinmoqda. Ba’zi mutaxassislar bu jarayonni tabiatga aralashuv sifatida baholab, etik masalalarni ko‘tarmoqda. Biroq, ko‘plab hayvon egalari uchun bu xizmat o‘zlarining sevimli jonivorlari xotirasini saqlab qolish va ular bilan tug‘ilgan hissiy aloqani davom ettirish imkoniyati bo‘lib qolmoqda.

Portugaliyalik mashhur futbolchi Krishtianu Ronaldu o‘zining 40 yoshida ham ajoyib jismoniy formasini saqlab turish sirini ochdi. Daily Mail nashrining xabar berishicha, sportchi bunda unga yordam berayotgan asosiy taomni nomlagan. Ronalduning aytishicha, uning jismoniy holatini saqlashda Portugaliyaning an’anaviy taomlaridan biri – bakalhau a bras katta ahamiyatga ega. U bu ovqat haqida: «Bu ovqat menga bolaligimni eslatadi va kuch bag‘ishlaydi», – deb ta’kidladi. Bakalhau a bras taomi Foto: South China Morning Bakalhau a bras Portugaliyada tuzlangan bakalyau balig‘i, kartoshka, tuxum, zaytun va ko‘katlar bilan tayyorlanadigan an’anaviy taom hisoblanadi. Ronaldu qat’iy ovqatlanish rejimiga amal qilishi bilan tanilgan. U shakarli mahsulotlardan umuman voz kechgan va asosan foydali, ozuqaviy moddalarga boy mahsulotlarni iste’mol qiladi. Joriy mavsumda 40 yoshli futbolchi o‘z klubi tarkibida 28 ta gol urib, 4 ta golli uzatma amalga oshirgan. Uning klub bilan amaldagi shartnomasi 2025 yil yozigacha davom etadi. Mashhur Transfermarkt portali uning transfer narxini 12 million yevro deb baholamoqda.

Migren — bu surunkali nevrologik kasallik bo‘lib, odatda boshning bir tomonida puls urgani kabi og‘riq bilan namoyon bo‘ladi. Og‘riq bir necha soatdan bir necha kungacha davom etishi mumkin va ko‘pincha ko‘ngil aynishi, qusish, yorug‘lik va shovqinga nisbatan sezgirlik bilan birga kechadi. Ayrim hollarda migren oldidan bemor ko‘rish, eshitish qobiliyatida bir oz o‘zgarishlarni his qiladi. JSST migrenni insonning normal hayoti eng ko‘p buzadigan 19 ta kasallik ro‘yxatiga kiritgan. Afsuski, migrenning kelib chiqish sabablari hali to‘liq aniqlanmagan, biroq stress, ob-havo sharoiti, ochlik, uyqu yetishmovchiligi, gormonal o‘zgarishlar va ba’zi oziq-ovqatlar uni qo‘zg‘atishi mumkin. Quyida migren kasalligini qo‘zg‘atib yuboradigan mahsulotlar ro‘yxatini e’tiboringizga havola etamiz. Shokolad Tarkibida kofein moddasi mavjud har qanday mahsulot migrenga chalinish ehtimoli bor insonlar uchun xavflidir. Shokolad tarkibiga kiruvchi feniletilamin moddasi esa qon tomirlarini toraytiradi. Irsiy jihatdan migrenga moyilligi bor shaxslarda bu bosh og‘rig‘iga sabab bo‘ladi. Sitrus mevalari va banan Ushbu mevalarda bosh og‘rig‘iga sabab bo‘ladigan gistamin va tiramin moddalari mavjud. Kolbasa, sosiska, vetchina Bunday yarim tayyor mahsulotlar tarkibida yuqori darajada natriy glutamat hamda bosh miya qattiq qobig‘idagi qon tomirlari kengayishiga olib keladigan azot oksidi mavjud. Yog‘li pishloqlar Yog‘lilik darajasi yuqori bo‘lgan pishloqlarda qon tomirlarini toraytiruvchi va qon bosimini oshiruvchi tiramin mavjud. Pishloq qanchalik uzoq vaqt davomida tayyorlangan bo‘lsa, unda tiramin shunchalik ko‘p bo‘ladi. Spirtli ichimliklar Odatda, migrenga xos to‘satdan bosh og‘rig‘ining vujudga kelishi faqat ayrim turdagi alkogol mahsulotlari ta’sirida bo‘ladi, ammo asosi achitqidan iborat har qanday spirtli ichimlik migrenga olib kelishi mumkin. Shuningdek, suvsizlanish va asabiylashish migrenga xos og‘riq hujumlarining chastotasini oshiradi. Bundan tashqari, spirtli ichimliklar glyukoza ishlab chiqarish uchun javobgar bo‘lgan jigar bilan bog‘liq muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Qondagi qand miqdorining pasayishi ham ana shunday bosh og‘riqlariga sabab bo‘lishi mumkin. Foto: The Day

Isroil mudofaa vaziri Israel Kas falastinliklar garovga olinganlarni ozod qilmasa va HAMASni quvib chiqarmasa, G‘azoni “butunlay yo‘q qilish” bilan tahdid qildi. Bu haqda u harbiy idora matbuot xizmati tarqatgan videomurojaatda ma’lum qilgan. “Agar barcha isroillik garovga olinganlar ozod qilinmasa va HAMAS G‘azodan quvilmasa, Isroil siz ilgari bilmagan kuchlarni ishga soladi. AQSH prezidenti Donald Trampning taklifini qabul qiling, garovga olinganlarni qaytaring va HAMASni haydang. Siz uchun boshqa imkoniyatlar jumladan, xohlovchilar uchun dunyoning boshqa joylariga ko‘chib o‘tish imkoniyati ochiladi. Muqobil variant — to‘liq vayron qilish va yo‘q qilish”, dedi u. Bundan tashqari, Kas G‘azo sektoridagi jangovar harakatlar hududlaridan aholini evakuatsiya qilish tez orada boshlanishini e’lon qildi. “Isroil harbiy-havo kuchlarining HAMAS terrorchilariga bergan zarbalari faqat birinchi qadam edi. Davomi ancha og‘ir bo‘ladi, siz to‘liq badalni to‘laysiz”, deya ogohlantirdi Kas. Quruqlikdagi harakatlar doirasida Isroil harbiylari Isroil janubidagi Beri tumanidan dengiz sohiligacha G‘azo sektorini kesib o‘tuvchi va eksklavning shimoliy qismini janubiy qismidan ajratib turuvchi Netsarim yo‘lagi markaziga o‘z nazoratini kengaytirdi. Yaqin Sharq ommaviy axborot vositalarining ta’kidlashicha, hozirda Isroil qo‘shinlari G‘azo sektorini shimoliy va janubiy qismlarga ajratib turuvchi Netsarim yo‘lagining taxminan yarmini, mintaqadagi asosiy avtomagistral — Salohiddingacha bo‘lgan hududni egallab olgan.

Telegram'ning bir oylik auditoriyasi 1 milliard faol foydalanuvchidan oshdi. Bu haqda messenjer asoschisi Pavel Durov ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Telegram dunyoda ma’lumot almashish bo‘yicha eng mashhur ilovalar orasida ikkinchi o‘ringa ko‘tarilgan (Xitoyning WeChat'idan tashqari). Telegram'dan oldingi o‘rinda WhatsApp turibdi, Druov uni o‘z messenjerining «arzon» va «sayoz» taqlidi deb atagan. «Uzoq yillar davomida ular bizni sekinlashtirish uchun lobbizm va PR-kampaniyalarga milliardlarni sarflab, innovatsiyalarimizdan nusxa olishga jon-jahdlari bilan harakat qilishdi. Ular muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Telegram o‘sdi, daromadli bo‘ldi va raqobatchimizdan farqli o‘laroq, o‘z mustaqilligini saqlab qoldi. Biz endigina boshlayapmiz», — deb yozadi Durov. Shuningdek, Durov foydalanuvchilar faolligi oshib borayotganini ma’lum qildi. Uning ta’kidlashicha, har bir foydalanuvchi kuniga Telegram'ni o‘rtacha 21 marta ochadi va unda har kuni 41 daqiqa vaqt o‘tkazadi. Durovning so;zlariga ko‘ra, 2024 yilda daromad 547 million dollarni tashkil etgan. 2024 yil aprelda Durov amerikalik jurnalist Taker Karlsonga bergan intervyusida yil davomida milliard foydalanuvchiga erishishni kutayotganini ma’lum qilgandi. Shuningdek, u dekabr oyida Telegram'ning umumiy daromadi yil davomida 1 milliard dollardan oshgani haqida yozgandi. Uning so‘zlariga ko‘ra, 2022 yilda paydo bo‘lgan Telegram Premium pulli servisi obunachilari soni 12 milliondan oshgan.

AQSH prezidenti Donald Tramp va Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy telefon orqali muloqot o‘tkazdi. Bu haqda Oq uy ma’muriyati rahbari o‘rinbosari Den Skavino xabar berdi. Uning ma’lum qilishicha, Tramp va Zelenskiy o‘rtasidagi suhbat Oval kabinetda bo‘lib o‘tgan. Prezident Tramp bu muloqotni «juda yaxshi» deb baholagan va u taxminan bir soat davom etgan. Suhbatning asosiy mavzusi Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan bir kun avval o‘tkazilgan ikki soatlik muzokaralarga asoslangan holda Ukraina va Rossiyaning ehtiyojlarini muvofiqlashtirish bo‘lgan. Tramp o‘zining ijtimoiy tarmoqdagi bayonotida «Biz to‘g‘ri yo‘ldamiz», deya ta’kidlagan va Davlat kotibi Marko Rubio hamda Milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchi Maykl Uolsdan muzokarada muhokama qilingan mavzular yuzasidan keng bayonot berishlarini so‘ragan. Uning ta’kidlashicha, bu bayonot tez orada e’lon qilinadi. Rossiya va AQSH prezidentlari o‘rtasidagi avvalgi suhbat natijalariga ko‘ra, Kreml Putin Ukraina energetika infratuzilmasiga hujumlarni 30 kunlik to‘xtatishni qo‘llab-quvvatlaganini ma’lum qilgan va harbiylarga tegishli buyruq bergan. Shu bilan birga, Putin G‘arb davlatlari tomonidan Ukrainaga harbiy yordamni to‘xtatish va razvedka ma’lumotlari almashinuvini Kiyev bilan to‘xtatish tinchlik kelishuvining asosiy sharti ekanligini bildirgan. Oq uyning rasmiy bayonotiga ko‘ra, Tramp va Putin Ukrainada tinchlikni ta’minlash va o‘t ochishni to‘xtatish zarurligi borasida bir fikrga kelishgan. Prezident Zelenskiy o‘z navbatida Ukraina energetika tizimiga hujumlarni vaqtincha to‘xtatish taklifini qo‘llab-quvvatlashini bildirgan, lekin AQSH prezidenti Tramp bilan bo‘ladigan suhbatdan keyin Rossiya bilan erishilgan kelishuvlar haqida batafsil ma’lumot olishga umid qilganini aytgan edi.

Vengriyaning Seksard shahrida noodatiy va qiziqarli voqea – qabr qazish bo‘yicha 18-xalqaro chempionat bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ushbu musobaqa mamlakatning Qabr qazuvchilar uyushmasi tomonidan aniq reja va tartib asosida tashkil etildi. Tadbir kasb sohasi nufuzini oshirishga xizmat qildi. Musobaqada ishtirokchilar ikki kishilik jamoalar shaklida qatnashdi. Ularga ikki soat vaqt berildi. Shu vaqt ichida har bir jamoa 200x80 santimetr o‘lchamda va 160 santimetr chuqurlikda qabr qazishi kerak edi. Ushbu qoidalar ishtirokchilardan nafaqat mahorat, balki diqqat va tezkorlikni ham talab qildi. Chempionat yakunida Parakletosz Nonprofit jamoasi g‘olib deb topildi. Bu jamoa ketma-ket ikkinchi yil chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu ularning puxta tayyorgarligi va kasbiy darajasining yuqori ekanligini ko‘rsatdi. Tashkilotchilarning ta’kidlashicha, bunday musobaqalar kasb nufuzini oshirish bilan birga, yosh avlodni professional mutaxassislar bilan yaqindan tanishtiradi. Shuningdek, ishtirokchilarga jamoaviy hamkorlik va sog‘lom raqobat muhitida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu tadbirlar kasbiy malakani oshirish va sohani yanada rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega.

Ozarbayjonda 2025 yil iyul oyidan boshlab qarindoshlar nikohi qonun bilan taqiqlanganidan so‘ng to‘ylar soni sezilarli darajada kamaydi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Masalan, iyun oyida 5 mingdan ortiq nikoh qayd etilgan bo‘lsa, iyul oyida bu ko‘rsatkich 2 694 taga tushdi. Mutaxassislar bu o‘zgarishlarni yaqindan qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarni taqiqlovchi qonunning kuchga kirishi bilan bog‘lamoqda. Qonunga ko‘ra, umumiy bobosi yoki buvasi bo‘lgan aka-uka va opa-singil farzandlari, shuningdek, biologik qarindosh bo‘lgan amakivachchalar va xolavachchalar o‘rtasida nikoh to‘liq man etilgan. Ushbu qonunning asosiy maqsadi genetik nuqsonlar bilan tug‘iladigan bolalar sonini kamaytirish va sog‘lom avlodni ta’minlashdir. Tibbiyot mutaxassislari ta’kidlaganidek, qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlar ko‘pincha irsiy kasalliklar yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi, bu esa kelajak avlod sog‘lig‘iga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ozarbayjon Adliya vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yilning yanvaridan iyuligacha mamlakatda 12 146 ta ajrim holati qayd etilgan, bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan biroz kamaygan. Har 1000 kishi hisobiga ajrimlar darajasi 2,1 dan 2,0 ga tushgan. Yangi qonunga muvofiq, nikoh tuzish uchun ariza berayotgan shaxslar qarindoshlik darajasini aniqlash maqsadida tug‘ilganlik haqidagi guvohnoma hamda ota-onalarining hujjatlarini taqdim etishlari shart. Agar qonun buzilishi aniqlansa, bunday holatlar uchun ma’muriy yoki jinoiy javobgarlik belgilanadi. Ushbu qoidalar sog‘lom va barqaror jamiyat qurishga xizmat qiladi.

London shahrida tarixdagi eng yirik namoyishlardan biri bo‘lib o‘tdi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Ma’lumotlarga ko‘ra, taxminan 1,5 million kishi «Qirollikni birlashtir» shiori ostida ko‘chalarga chiqdi. Ushbu katta aksiya Temza daryosining janubiy sohilida joylashgan Sazerk tumanida boshlandi. Namoyishchilar poytaxt markaziga yo‘nalib, Uaytholl hukumat binosi tomon harakat qilishdi. Ular Vestminster ko‘prigidan o‘tib, asosiy yig‘ilish joyi bo‘lgan bosh vazir Kir Starmerning qarorgohi oldidagi ko‘chada to‘plandi. Tashkilotchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, ushbu yirik harakatni English Defence League harakati asoschisi Tommi Robinson uyushtirgan. London ko‘chalarida yig‘ilgan odamlar turli plakatlar, shiorlar va da’vatlar bilan chiqish qildi. Kuzatuvchilar ta’kidlashicha, bu namoyish Buyuk Britaniyaning siyosiy jarayonlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, namoyish nafaqat ishtirokchilar soni bilan, balki uyushganligi va siyosiy rang-barangligi bilan ham tarixiy voqea sifatida e’tirof etildi. Bu harakat mamlakatdagi siyosiy muhitda yangi davr boshlanishiga sabab bo‘lishi kutilmoqda. London aholisi tomonidan keng qo‘llab-quvvatlangan ushbu namoyish siyosiy faollik va birlashishning yorqin namunasi bo‘ldi.

Fransiyada prezident Emmanuel Makronning faoliyatiga nisbatan yangi impichment jarayoni boshlandi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Parlamentda 104 nafar deputat ushbu tashabbusni qo‘llab-quvvatlab, respublika prezidentiga nisbatan ishonchsizlik masalasini rasmiy kun tartibiga kiritdi. “Insoumise France” partiyasi raisi Matild Pano ta’kidlashicha, 10 sentyabr kuni mamlakat bo‘ylab o‘tkazilgan ommaviy norozilik namoyishlaridan so‘ng ekologlar va kommunistlar bilan birgalikda 104 deputat Makronga impichment e’lon qilish tashabbusini imzoladi. Unga ko‘ra, prezident o‘z lavozimidan iste’foga chiqishi lozim. 10 sentyabr kuni “Hammasini yoping” shiori ostida Fransiya bo‘ylab yirik namoyishlar o‘tkazildi. Norozilar hukumatning iqtisodiy siyosatini tanqid qilib, byudjetni qisqartirishga qarshi chiqdi. Namoyishlar davomida ko‘chalar to‘silib, chiqindi qutilari yoqildi va politsiya bilan to‘qnashuvlar yuz berdi. Parlamentdagi ovoz berishda 364 deputat qarshi ovoz bergan bo‘lsa, 194 nafari hukumatga ishonchsizlik bildirdi. Natijada bosh vazir Fransua Bayru hukumati iste’foga chiqdi. Namoyishlardan so‘ng mamlakatning ko‘plab shaharlarida fuqarolar ommaviy yig‘ilishlar va ko‘cha bayramlari o‘tkazdi. Bu siyosiy vaziyat aholining diqqatini jalb qilganini ko‘rsatmoqda. Hozirda Fransiyadagi siyosiy inqirozning rivojlanishi va Makronning lavozimda qolishi yoki iste’foga chiqishi nafaqat mahalliy, balki xalqaro hamjamiyat tomonidan ham diqqat bilan kuzatilmoqda.

Tailandda 21 yoshli erkak 11 oylik qizini jonli efirda osib o‘ldirdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda The Mirror nashri xabar berdi. Hodisa Facebook ijtimoiy tarmog‘idagi jonli videotranslyatsiya vaqtida sodir bo‘lgan. Erkak avval qizini osib o‘ldirgan, so‘ngra o‘z joniga qasd qilgan. Ushbu voqea jamoatchilik orasida katta shov-shuvga sabab bo‘ldi. Politsiya xodimlari ota va qizning jasadini Pxuketdagi tashlandiq mehmonxonada topdi. Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, erkakning bu qotillik harakati uning rafiqasi bilan yuzaga kelgan nizo sabab bo‘lgan. Hodisa ota-ona va oila munosabatlaridagi muammolarni yana bir bor ochib berdi. Bu voqea ota-onalar va oilalarga internet va ijtimoiy tarmoqlardagi xavflarga nisbatan ogohlikni oshirish zarurligini ko‘rsatmoqda. Jonli efirda bunday nopok harakatlarni namoyish qilish psixologik va ijtimoiy salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Hozirda voqea Pxuketdagi huquq-tartibot organlari tomonidan tergov qilinmoqda. Ota-onalarga farzandlarining xavfsizligini ta’minlash, internetda ehtiyotkorlik bilan harakat qilish hamda oilaviy muammolarni hal etish muhimligi yana bir bor eslatilmoqda.

AQSH Mudofaa ilg‘or tadqiqot loyihalari agentligi (DARPA) inson qon tanachalarini yangilashga qaratilgan Smart-Red Blood Cells (Smart-RBC) dasturini taqdim etdi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Ushbu loyiha sintetik biologiya texnologiyalari yordamida modifikatsiyalangan qizil qon hujayralarini yaratishga yo‘naltirilgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC dasturining asosiy maqsadi — fiziologik signallarni aniqlay oladigan, tez va samarali qaror qabul qiladigan, shuningdek ularga javob bera oladigan “aqlli” qon hujayralarini ishlab chiqishdir. Bu hujayralar og‘ir sharoitlarda organizmning hayotiy funksiyalarini saqlashga, qonning holatini barqaror tutishga va jarohat yoki stress paytida insonning omon qolish imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi. DARPA tomonidan berilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Smart-RBC hujayralari uchta asosiy vazifani bajaradi: birinchidan, biomarkerlarni aniq aniqlash; ikkinchidan, ma’lumot asosida tez va oqilona qaror qabul qilish; uchinchidan, metabolik hamda fiziologik jarayonlarga ta’sir qiluvchi zarur molekulalarni ishlab chiqarish. Loyihaning dastlabki bosqichida jismoniy barqarorlikni ta’minlash va qonning qotib qolish jarayonini (gemostaz) mustahkamlashga e’tibor qaratiladi. Kelajakda Smart-RBC hujayralari termoregulyatsiya, universal qon mosligi va yuqori balandliklarda ham samarali ishlash imkoniyatlariga ega bo‘lishi rejalashtirilgan. Loyiha jami 36 oy davom etadi va ikki bosqichdan iborat. Birinchi bosqichda tadqiqotchilar ildiz hujayralarining differensiyalash jarayonida sintetik sxemalarni integratsiya qilish va ularning yetuk qizil qon hujayralarida funksional holatini saqlab qolish imkoniyatini o‘rganadilar. Ikkinchi bosqichda tizimlarni takomillashtirish, ularning samaradorligini sinovdan o‘tkazish va real sharoitlarda namoyish qilish ko‘zda tutilgan. Hozirda loyiha dastlabki bosqichda bo‘lib, inson organizmining omon qolish, chidamlilik va qiyin sharoitlarga moslashish qobiliyatini sezilarli darajada oshirishga qaratilgan. Shu bilan birga, Pentagon sintetik biologiya sohasidagi ilg‘or va strategik tadqiqotlarga katta mablag‘ ajratayotganini ko‘rsatmoqda.

Florida shtatida yuk mashinasi ishtirokidagi baxtsiz hodisa natijasida uch kishi halok bo‘ldi. Bu haqda Zamin.uz xabar berdi. Bu voqea Hindistondan kelgan haydovchi Harjinder Singx boshqaruvidagi yuk mashinasida sodir bo‘lgan. Hozirda Harjinder Singx qamoqda saqlanmoqda va unga qotillik ayblovi qo‘yilgan. Ushbu hodisadan so‘ng AQShda yashovchi hindistonlik haydovchilarga nisbatan bosim kuchaygan. Ba’zi haydovchilar ayrim shtatlarga borishdan cho‘chiyapti, boshqalari esa yo‘lda haqorat va tahqirlarga uchramoqda. Hindistonlik haydovchilar AQSh yuk tashish sohasida muhim o‘rin tutadi. Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, ularning 750 mingdan 150 ming nafari yuk mashinasi haydovchisi sifatida faoliyat yuritmoqda. Mutaxassislar bir kishining xatosi butun jamoaga nisbatan adolatsizlik ekanligini ta’kidlamoqda. Ularning fikricha, muammoni hal qilish uchun til bilimi va litsenziya qoidalari adolatli va aniq tartibga solinishi zarur. Shunday qilib, barcha haydovchilarga teng munosabatda bo‘lish muhimdir.

Farg‘ona viloyatining Buvayda tumanida yashovchi 130 yoshli Huwaydo Umarova (Toshmatova) O‘zbekiston tarixida eng keksa inson sifatida rasmiy ravishda tan olindi. Bu haqida Zamin.uz xabar berdi. Bu haqda Adliya vazirligi ma’lum qildi. Vazirlik tomonidan “Hech bir shaxs hujjatsiz qolmaydi” aksiyasi doirasida tumanning “Qoraqum” mahallasida o‘tkazilgan ro‘yxatlash ishlari vaqtida Huwaydo momoning tug‘ilgan sanasi hujjatlarda qayd etilmagani aniqlangan. Buvayda tumani Adliya bo‘limining arizasi asosida fuqarolik ishlari bo‘yicha Qo‘qon tumanlararo sudining sayyor majlisida mazkur masala ko‘rib chiqildi. Sud qaroriga ko‘ra, Huwaydo Umarova 1895 yil 1-yanvarda Buvayda tumanida tug‘ilgani rasmiy tasdiqlandi. Shu tariqa, Huwaydo momo hozirda O‘zbekistonda eng yoshi ulug‘ shaxs sifatida e’tirof etildi. Adliya vazirligi bildirishicha, endilikda u Ginnes rekordlar kitobiga dunyodagi eng keksa inson sifatida kiritilishi mumkin. Eslatib o‘tamiz, ilgari Huwaydo momo haqida turli xabarlar mavjud bo‘lgan, ammo uning yoshini tasdiqlovchi rasmiy hujjatlar bo‘lmagan. Sud qaroridan so‘ng bu ma’lumot qonuniy kuchga ega bo‘ldi. Voqealar rivojini kuzatishda davom etamiz.